Συν+Πλην: Ο Θάνατος του εμποράκου στο Εθνικό Θέατρο

Το έργο

Ο Αρθουρ Μίλερ υπογράφει το σπουδαιότερο έργο του, τρία χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και σχεδόν 20 χρόνια μετά το ξέσπασμα του Μεγάλου Κραχ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με τα αποτελέσματα της οικονομικής ύφεσης να έχουν ιστορικά ωριμάσει και να αποτυπώνονται σε όλες τις κλίμακες της αμερικανικής κοινωνίας, παραδίδει ένα κλασικό κείμενο για το αμείλικτο πρόσωπο του Καπιταλισμού, εδώ εφαρμοσμένο στο κάδρο του «Αμερικανού Ονείρου». Η πρώτη, ηχηρή διάψευση αυτής της φαντασίωσης και η ισοπέδωση του ανθρώπου ως μονάδα απέναντι σε ένα σύστημα που διαρκώς ισχυροποιείται.

Στο επίκεντρο της πλοκής είναι η ιστορία του Γουίλι Λόμαν ενός πλασιέ που δραστηριοποιείται στη Νέα Υόρκη και στις βόρειες πολιτείες των ΗΠΑ και με απίστευτο ζήλο υπηρετεί μια εταιρία σχεδόν 35 χρόνια. Είναι σύζυγος της αφοσιωμένης Λίντα και πατέρας του Μπιφ και του Χάπι, δύο αγοριών για τους οποίους τρέφει μεγάλες προσδοκίες. Ο Γουίλι επιδίδεται για δεκαετίες σε έναν ακάματο αγώνα επιβίωσης προκειμένου να «γίνει κάποιος, να τα καταφέρει», προκειμένου να έχει όνομα στην αγορά, η κοινωνία να τον σέβεται, μέχρι που μεσήλικας πια και φρικτά κουρασμένος ξαποσταίνει για να συνειδητοποιήσει πως το όνειρο του ήταν μια διαρκής ψευδαίσθηση, πως έτρεφε τον εαυτό του με άπιαστες φαντασιώσεις για την επιτυχία και την κατάκτηση του πλούτου. Η απόλυτη ματαίωση για εκείνον έρχεται όταν και οι γιοι του, άνδρες πια, δεν δικαιώνουν καμιά από τις φιλοδοξίες του για μια εύρωστη ζωή, αλλά παραμένουν κι αυτοί μέτριοι ή ακόμα χειρότερα ασήμαντοι, απομακρυσμένοι από την περιοχή της κοινωνικής και επαγγελματικής καταξίωσης.

Ο Γουίλι Λόμαν εκπροσωπεί την μονάδα απέναντι στο σύστημα που υπαγορεύει πως «ότι δεν πουλιέται δεν υπάρχει». Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους ανθρώπους. Κι έτσι ο Γουίλι Λόμαν γίνεται ένα απόλυτο, σάρκινο σύμβολο, το οποίο ο συγγραφέας τοποθέτησε το 1948 στη Νέα Υόρκη αλλά μπορεί κάλλιστα να ενσωματωθεί και στην σημερινή κατάρρευση του ευρωπαϊκού κόσμου, θύμα του ανθρωποφάγου συστήματος. Η ιστορία του Λόμαν είναι κομμάτι της τραγωδίας της εποχής μας.

Ο Αρθουρ Μίλερ αφηγείται την ιστορία του μέσα από μια καθαρή, ρεαλιστική φόρμα, εξασφαλίζοντας ένα παιχνίδι με τον χρόνο: Ανάμεσα στις αναμνήσεις των ηρώων όπου κυριαρχούσε η ελπίδα και στο παρόν τους που ακυρώνεται από τις συνθήκες.

Τα Συν (+)

• Ο καλός θίασος. Σχεδόν το σύνολο της διανομής, με έμφαση στους βασικούς ήρωες, ανταποκρίνεται καλά στην ενσάρκωση εμβληματικών ρόλων. Ο Πέτρος Φιλιππίδης ερμηνεύοντας τον Γουίλι Λόμαν καλείται να διερευνήσει τις δραματικές περιοχές των δυνατοτήτων του – σίγουρα πιο ακατέργαστες από τις κωμικές στις οποίες έχει πια κυριαρχήσει η μανιέρα του – συνθήκη που τον βοηθά να αποδώσει την τραγικότητα του ήρωα, παρότι δεν κερδίζει το στοίχημα της συγκίνησης. Αντίθετα απροσποίητα φυσική προκύπτει η Λίντα της Πέγκυ Σταθακοπούλου. Γνήσιος και δυναμικός ο Αλέξανδρος Λογοθέτης ως Μπιφ, επαρκής παρότι αναμενόμενος και χωρίς δραματικούς κραδασμούς ο Χάπι του Χάρη Τζωρτζάκη. Οι καλά δομημένες ερμηνείες των Γιάννη Τσορτέκη, Γιάννη Στόλα και Θύμιου Κούκιου αποδεικνύονται εμψυχωτικές για το τελικό αποτέλεσμα.
• Η βατή σκηνοθεσία. Ο Σταμάτης Φασουλής παρότι επιμένει να σκηνοθετεί ασφαλώς, παραδίδει μια από τις πιο έντιμες δουλειές του των τελευταίων χρόνων, αναδεικνύοντας και εμβαθύνοντας στο “διάβασμα” των χαρακτήρων.
• Οι σκηνικές λύσεις. Ο Γιώργος Γαβαλάς σχεδιάζει ένα έξυπνο και διαρκώς αποσυναρμολογούμενο σκηνικό (κάνοντας focus στην οικία Λόμαν) που δημιουργεί ατμόσφαιρες και βοηθά στην αναπαράσταση των flash back που πυροδοτούν τη σκηνική δράση.

Τα Πλην (-)

• Ο αργός ρυθμός. Άσκοπες καθυστερήσεις που συνοδεύουν την αλλαγή των σκηνικών αποδυναμώνουν τον ρυθμό και την παρακολούθηση της παράστασης.
• Η, κατά τόπους, φλυαρία. Ακόμα και τα κλασικά έργα έχουν ανάγκη περικοπών και “ρετούς” για να συμβαδίζουν με την σύγχρονη αναπαράσταση τους. Ο Σταμάτης Φασουλής, που συνάμα μεταφράζει και τον Μίλερ, στάθηκε ευλαβής απέναντι στο πρωτότυπο, οδηγώντας την παράσταση σε αφηγηματικές φλυαρίες.
• Η αντιμετώπιση των μικρών ρόλων. Μοιάζει αναπόφευκτο το κλισέ, ειδικά σε μεγάλες παραγωγές σαν αυτή, οι σύντομες εμφανίσεις να βγάζουν μια καταπιεσμένη υπερβολή, ξένη προς την υπόλοιπη παράσταση. Χαρακτηριστικές αυτής της κατάστασης οι ερασιτεχνικές ερμηνείες των Νεκταρίας Γιαννουδάκη, Βάσιας Χρήστου, Εύας Βάρσου.

Το Άθροισμα

Ισορροπημένη, χωρίς εξάρσεις και ρίσκα, ανάγνωση του κλασικού έργου κι ένας θίασος σε καλή απόδοση.