Δάφνις Κόκκινος: Ό,τι επέλεγα στη ζωή μου, το έκανα εν αγνοία κινδύνου

Από την κάμερα του υπολογιστή του, σ’ ένα ξενοδοχείο του Τόκυο όπου βρίσκεται με το Χοροθέατρο του Βούπερταλ, διακρίνεται ένα φρέσκο μπουκέτο από κόκκινα τριαντάφυλλα. Είναι το δώρο υποδοχής του από μια οικογένεια Ιαπώνων φίλων του, που του την προσέφεραν, προφέροντας τη λέξη «κόκκινο» στα ελληνικά. Ο Δάφνις Κόκκινος αφηγείται το χρονικό της φιλίας τους  παραστατικά, με μια γλύκα και μια ζεστασιά που, λίγες φορές, συναντά κανείς στο attitude καλλιτεχνών του δικού του βεληνεκούς.
Ο Δάφνις Κόκκινος είναι ένας διεθνής Έλληνας χορευτής, επίλεκτος της Πίνα Μπάους κι ένας από τους στενότερους συνεργάτες της μέχρι τελευταίας πνοής· και σήμερα ένας από τους ισχυρότερους κρίκους της δράσης Χοροθεάτρου του Βούπερταλ σε παγκόσμιο φάσμα. Η στάση του, ο τρόπος που μιλά, το συνεχές χαμόγελο του, κάνει σαφές πως το βιογραφικό του είναι μια άλλη ιστορία, από την ιστορία του ως ανθρώπου. Ίσως γι’ αυτό, έσπευσε να προτείνει στο Εθνικό Θέατρο την υλοποίηση του «Kontakthof» (σημαίνει «επαφή») και αυτό να απέχει μερικές ημέρες από την πρεμιέρα του με Έλληνες περφόρμερς και ηθοποιούς στην Κεντρική Σκηνή του Τσίλερ.

Γιατί το «Kontakthof» του άλλαξε μια για πάντα τη ζωή. Πίσω στο 1988, ο Δάφνις Κόκκινος ήταν ένας απόφοιτος της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, στη «γαλαρία» του Ωδείου Ηρώδου Αττικού που παρακολουθούσε την εμβληματική χορογραφία της Πίνα Μπάους. Τα μάτια του και η ψυχή του αιχμαλωτίστηκαν. «Θυμάμαι τον κύκλο που σχημάτιζε η ομάδα στη σκηνή και τα χαμόγελα στα πρόσωπα τους. Τα θυμάμαι ακόμα, θα τα θυμάμαι μια ζωή».
Δεν άργησε η στιγμή – για την ακρίβεια πήρε λίγους μήνες μετά την παράσταση του Ηρωδείου – όταν ο Κόκκινος θα επέβαινε σε ένα τρένο με προορισμό το Βούπερταλ και (τρελό) όνειρο να ενσωματωθεί στη θρυλική ομάδα της Πίνα Μπάους. Το τελευταίο, βέβαια, που περίμενε είναι πως εκείνη θα τον υποδεχόταν με μια μητρική αγκαλιά. «Λίγα χρόνια πριν μας μας αφήσει, είχαμε ταξιδέψει στη Χιλή σε μια περιοδεία με το ‘Sweet Mambo’. Κι ένα βράδυ, ξημερώματα ήταν, που βρεθήκαμε σε ένα εστιατόριο, αρχίσαμε να μιλάμε πολύ προσωπικά – ποτέ πριν δεν μου είχε ανοιχτεί τόσο. Τότε αισθάνθηκα την ανάγκη να την ευχαριστήσω για τον τρόπο που με υποδέχθηκε στο Βούπερταλ, στα 23 μου χρόνια. Ήταν κάτι που χρειαζόμουν εκείνη τη στιγμή. Κι εκείνη, αντί να πει κάτι τυπικό, όπως κάλλιστα θα μπορούσε, μου απάντησε: ‘Και τι περιμένεις; Σήκω να ξαναγκαλιαστούμε’».

Ο Δάφνις Κόκκινος στη φάση της πρόβας με την ομάδα του Εθνικού Θεάτρου.

Φαίνεται πως αυτός ο αυθορμητισμός έγινε ένα από τα διδάγματα της. Το ίδιο αυθόρμητα, σε μια συνάντηση με την διευθύντρια της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου Δηώ Καγγελάρη, στη διάρκεια της μεγαλειώδους πορείας για τα Τέμπη «συζητήσαμε πως θα ήταν ωραία να προτείνω το Kontakthof για να ανοίξει το ρεπερτόριο μιας σεζόν στο Εθνικό. Το πρότεινα στη νέα καλλιτεχνική διευθύντρια Αργυρώ Χιώτη, έχοντας στο μυαλό μου να υλοποιηθεί το φθινόπωρο του 2027, αφού το Ίδρυμα Πίνα Μπάους δεσμεύει συνεργασίες με ορίζοντα το 2028. Αλλά όταν η Αργυρώ είπε ‘τώρα’, είπα κι εγώ ‘μέσα, ας το κάνουμε τώρα’. Ήταν εντυπωσιακή η ταχύτητα με την οποία προχώρησαν οι διαδικασίες».

Βίκυ Βολιώτη και Δημήτρης Γεωργιάδης σε σκηνή των προβών του “Kontakthof”. @Κάρολ Γιάρεκ

Η σχέση του Κόκκινου με το «Kontakthof» επέμεινε καρμική. Είναι μια χορογραφία στην παρουσίαση της οποίας συμμετείχε το περασμένο καλοκαίρι, ενώ τον προσεχή Ιούνιο θα την ξαναχορέψει στην έδρα της ομάδας, στο Βούπερταλ. Ωστόσο, η αθηναϊκή εκδοχή της είναι μια ολότελα νέα εμπειρία για εκείνον. «Θα φέρω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα», λέει.

Η ζωντάνια των Ελλήνων καλλιτεχνών με εξέπληξε

«Είναι μια σκηνή όπου το μικρόφωνο περνάει από χέρι σε χέρι και ο καθένας και η καθεμιά μοιράζεται την πρώτη του ερωτική εμπειρία. Ε, λοιπόν, η προσέγγιση των Ελλήνων είναι εντελώς διαφορετική από του βασικού πυρήνα χορευτών μας στη Γερμανία. Γιατί οι Έλληνες είναι πολύ κινητικοί, σαν να κάνουν μια χορογραφία με τα χέρια τους. Έχουν διαφορετικό ταπεραμέντο από το πως μιλούν, το πως κοιτάζονται, πως αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλο μέσα στο χώρο. Η ζωντάνια τους με εξέπληξε· έχουν κάνει απίθανη δουλειά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Σε βαθμό που, μετά την εμπειρία της Αθήνας, είμαι περίεργος πως θα προσεγγίσω ξανά το κομμάτι».

Χαρακτηριστική σκηνή από τη μνημειώδη χορογραφία της Πίνα Μπάους, όπως την εκτελούν οι Έλληνες περφόρμερς. @Κάρολ Γιάρεκ

Ο Δάφνις Κόκκινος είναι ένας καλλιτέχνης – πολίτης του κόσμου. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρήτη, στα 18 του χρόνια ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει χορό στην ΚΣΟΤ και τα τελευταία 37 χρόνια η έδρα του είναι το Βούπερταλ.
Αν τον ρωτήσεις ποια νοοτροπία έχει αφομοιώσει πιο δυναμικά θα πει, χωρίς δεύτερη σκέψη, «τη γερμανική». «Έφυγα μικρός από την Ελλάδα, δεν μπορώ να πω ότι διαμορφώθηκα εδώ. Από την άλλη, είχα πολλά ερεθίσματα από την πολυπολιτισμικότητα της ομάδας που με πλούτισαν τρομερά. Και αν κάπου αισθάνομαι ότι επιστρέφω, αν κάπου αισθάνομαι πως είναι στο σπίτι μου, είναι στο Βούπερταλ. Αυτή είναι η πόλη μου. Εκεί έχω ζήσει 37 χρόνια από τη ζωή μου».

To 23μελές σχήμα του “Kontanthof” όπως αναβιώνει στο Εθνικό Θέατρο. @Κάρολ Γιάρεκ

Παρόλα αυτά, τώρα με το «Kontakthof» στο Εθνικό Θέατρο και, μέχρι πριν μερικούς μήνες, ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, κατάφερε να γεφυρώσει αυτούς τους δύο κόσμους. Χαρακτηρίζει τα πέντε χρόνια στην καλλιτεχνική διεύθυνση της ΚΣΟΤ ως «μια σπουδαία εμπειρία». «Ό,τι επέλεγα στη ζωή μου, το έκανα πάντα εν αγνοία κινδύνου. Με οδηγούσε μόνο ο χορός και το τι μπορώ να κάνω με αυτόν. Στην Αθήνα, το ερώτημα ήταν το τι μπορώ να δώσω στη νέα γενιά παιδιών από αυτά που έχω μάθει στο χοροθέατρο της Πίνα. Φυσικά, έτυχε μια πολύ δύσκολη συγκυρία με τον covid, η σχολή έμεινε οκτώ μήνες κλειστή, έπειτα ήρθαν οι καταλήψεις σε όλες τις καλλιτεχνικές σχολές και ως κερασάκι ακολούθησε η μετακόμιση της σχολής. Σε αυτά προστέθηκαν τα πολλά οργανωτικά προβλήματα που βασανίζουν, έτσι κι αλλιώς, το ελληνικό σύστημα. Ανέλαβα να κάνω τα πάντα, αλλιώς θα μέναμε στάσιμοι· κι αυτό ήταν πολύ κουραστικό. Η ευθύνη ήταν τεράστια, όπως και ο όγκος δουλειάς.  Από την άλλη, δημιούργησα μια πολύ τρυφερή σχέση με όλα τα παιδιά που πέρασαν από τη σχολή. Και ποτέ δεν τους αντιμετώπισα ως μαθητές, αλλά ως συναδέλφους – αυτό ήταν κάτι που έμαθα μέσα στην ομάδα. Και παρότι μας έλειπαν πολύ βασικές υποδομές, στην Αθήνα βρήκα πολύ καλό υλικό, χορευτές με πάθος, με δύναμη, με θέλω. Είναι η στιγμή που αναρωτιέσαι γιατί να μην δουλεύουν τα πράγματα», ομολογεί σήμερα.

Αν κάπου αισθάνομαι ότι επιστρέφω, αν κάπου αισθάνομαι πως είναι στο σπίτι μου, είναι στο Βούπερταλ. Αυτή είναι η πόλη μου

Στην ΚΣΟΤ, ο Δάφνις Κόκκινος μετέφρασε πολλές από τις εμπειρίες του Βούπερταλ: εξοικείωσε τους φοιτητές με το υλικό της Πίνα Μπάους και την εξέλιξη της ομάδας, φιλοξένησε δημιουργούς του χοροθεάτρου ως υπεύθυνους εργαστηρίων, σύστησε την επιτροπή των εισαγωγικών εξετάσεων με μέλη από το εξωτερικό, οργάνωσε εκπαιδευτικά ταξίδια σε όλα τα μεγάλα πανεπιστήμια και σχολές χορούς της Ευρώπης, ενθάρρυνε την χορογραφική διάθεση στους φοιτητές.

Το εκπαιδευτικό κομμάτι γύρω από το έργο της Πίνα Μπάους τον απασχολεί πολύ. Στοχεύει να συνεργαστεί με το Ίδρυμα της Πίνα Μπάους γιατί «όπως η Πίνα με βοήθησε να αντιληφθώ διαφορετικά την κίνηση, έτσι τώρα θέλω να μεταδοθεί αυτή η γνώση, να βοηθήσω στην εκπαίδευση χορευτών και ηθοποιών σε πανεπιστήμια και σχολές».

Ο Δάφνις Κόκκινος επέστρεψε στην Αθήνα, μετά την καλλιτεχνική διεύθυνση της ΚΣΟΤ, με την ιδέα ενός ελληνικού “Kontakthof”.

Στην πορεία του ως χορευτής, χορογράφος, βοηθός της Πίνα και διευθυντής προβών της ομάδας, ο διεθνής Έλληνας έχει αποτυπώσει μια σειρά από πτυχές του οράματος και της σκέψης της. Μέχρι το 2002 χόρευε σε όλα τα κομμάτια της, κάτι που ήταν σπάνιο. Ως αποτέλεσμα «χόρεψα σε 33-34 έργα της. Το 2002, όμως, όταν άρχισε να ανακοινώνει τις ομάδες εργασίας, δεν με ανέφερε πουθενά. Αμέσως σκέφτηκα ‘θα κάνω ένα μήνα διακοπές στην Κρήτη’ μέχρι που στο τέλος λέει: ‘και ο Δάφνις θα είναι βοηθός μου’. Λίγο μετά, με ρώτησε αν ήμουν χαρούμενος με την απόφαση της. Ήμουν, στ’ αλήθεια ήμουν χαρούμενος, αλλά δεν ήξερα τι να κάνω. Εκεί μου είπε ‘έχε μάτια και αυτιά ανοιχτά’».

Η Πίνα με ρώτησε αν ήμουν χαρούμενος με την απόφαση να γίνω βοηθός Ήμουν χαρούμενος, αλλά δεν ήξερα τι να κάνω. Εκεί μου είπε ‘έχε μάτια και αυτιά ανοιχτά’

Έκτοτε, ο Δάφνις Κόκκινος άρχισε να καταγράφει μανιωδώς τα πάντα για να μην χάσει καμία πληροφορία, καμία οδηγία της. Μέχρι που από το πολύ γράψιμο έπαθε τενοντίτιδα. Τόσο πανικό ένιωθε. Τελικά, συμφώνησαν, να είναι βοηθός ένα χρόνο και ένα χρόνο να χορεύει.

Επτά χρόνια μετά, θα ερχόταν ξανά – αυτή τη φορά οριστικά – αντιμέτωπος με την αγωνία του «δεν ξέρω τι να κάνω». «Ο θάνατος της ήταν τεράστιο σοκ για όλους μας. Θυμάμαι πως την ημέρα που πέθανε χόρευα σε έργο της ενώ μια εβδομάδα αργότερα ανέλαβα καθήκοντα διευθυντή πρόβας. Ο θάνατος της, πέραν από το βαρύ πένθος, έφερε και μια ευθύνη. Δεν είχα πού να απευθύνω τις απορίες μου, έπρεπε να βρω μόνος μου τις απαντήσεις, να ανατρέξω στη μνήμη, στις σημειώσεις μου κι εκεί να μεγαλώνει και ο πόνος μου. Παρόλα αυτά, έπαιρνα δύναμη από την αναγκαιότητα να βάλω την παράσταση πάνω στη σκηνή· όλοι σωθήκαμε επειδή έπρεπε να δουλέψουμε. Αργότερα, άρχισα να σκέφτομαι ότι μας είχε προετοιμάσει λίγο-λίγο, χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι. Από τη στιγμή που με πήρε βοηθό της διαρκώς με έπλαθε. Εκείνη, μάλλον, ήξερε ότι μπορώ να το κάνω. Όμως, εγώ δεν το είχα υποψιαστεί».

Ο θάνατος της, πέραν από το βαρύ πένθος, έφερε και μια ευθύνη

Αν ρωτήσεις τον Δάφνι Κόκκινο τι φέρει από την καλλιτεχνική συνύπαρξη με τον θρύλο της Μπάους, θα αποφύγει να το προσωποιήσει. «Είναι ένα σύμπαν που δεν το φέρω μόνος, αλλά το μοιράζομαι με πολλούς άλλους χορευτές οι οποίοι ήταν από την αρχή στην ομάδα. Κι αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό, αν αναλογιστείς πως κάθε μέλος προέρχεται από άλλη χώρα, άλλη κουλτούρα. Η Πίνα επιδίωκε ο καθένας μας και η καθεμιά να είναι διαφορετικός και να επενδύει στην προσωπικότητα μας».

Για κάθε χορευτή της, η Μπάους εστίαζε στο λόγο, την αιτία της κίνησης του. Στη χορογραφία του «Sweet Mambo» ο Κόκκινος βρέθηκε για δύο λεπτά επί σκηνής· όμως δούλεψε το κομμάτι του για τρεις μήνες, «κινησούλα – κινησούλα», όπως λέει. Ποιος λόγος τον κινεί ακόμα; Σήμερα, στα 60 του χρόνια; «Η ανάγκη, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς», εξηγεί. «Όλο αυτό το ρεπερτόριο που χορεύω ακόμα, όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν και η ανάγκη να είμαι πάνω στη σκηνή. Νομίζω πως έχω ακόμα πολλά να πω».