Στην πρόβα: «Στην εξοχή» στο θέατρο Αποθήκη – Ένα θρίλερ στο δάσος

Από τις λίγες φορές που η Αικατερίνη Παπαγεωργίου αποχωρίζεται την έδρα της, το Θέατρο Μπέλλος, είναι χάρη στο κάλεσμα της «Εξοχής». Το ψυχολογικό θρίλερ του διακεκριμένου Βρετανού συγγραφέα Μάρτιν Κριμπ, που είχε δει να ανεβαίνει στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια των σπουδών της, της είχε μείνει κάτι σαν απωθημένο.

Και τώρα αποφασίζει να το υλοποιήσει στην σκηνή του Θεάτρου Αποθήκη με πρωταγωνιστές την Κίττυ Παϊταζόγλου, τον Μιχάλη Βαλάσογλου και τη Μαρία Κυρώζη.

Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι της “Εξοχής”, Κίττυ Παϊταζόγλου και Μιχάλης Βαλάσογλου. @Ελίνα Γιουνανλή

Το πάτωμα του σκηνικού είναι γεμάτο τρενάκια, μικρά φορτηγά, αρκουδάκια και παιχνίδια που αν τα ζουλήξεις κάνουν εκείνον τον αστείο θόρυβο. Η Κίττυ Παϊταζόγλου προσπαθεί να τα μαζέψει όλα στην αγκαλιά της – ίχνη των παιδιών της που κοιμούνται ειρηνικά στον επάνω όροφο – αλλά κάθε φορά ένα ξεγλιστράει, ξαναπέφτει στο έδαφος και της προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη ένταση καθώς συνεχίζει αυτό το συμμάζεμα ρουτίνας.

Μόνο που η ρουτίνα έχει ανατραπεί στο σπίτι της. Σύζυγος ενός γιατρού, άρτι αφιχθέντες από το Λονδίνο σε μια αγγλική εξοχή «για να αλλάξουμε τη ζωή μας, να είμαστε πιο ευτυχισμένοι» βρίσκεται να συγκατοικεί με μια άγνωστη κοπέλα (την υποδύεται η Μαρία Κυρώζη) που ο άνδρας της κουβάλησε αναίσθητη το προηγούμενο βράδυ στο σπίτι, ισχυριζόμενος ότι εκείνη χρειαζόταν βοήθεια· ήταν «εγκαταλελειμμένη στην άκρη του δρόμου».

Το αίσθημα εγκατάλειψης τώρα φωλιάζει στη δική της ψυχή κατηγορώντας το Μιχάλη Βαλάσογλου (στο ρόλο του γιατρού) πως δεν τον αναγνωρίζει. Οι διάλογοι μεταξύ τους μοιάζουν με σφαίρες που ο ένας εξαπολύει γρήγορα εναντίον του άλλου. Ένα έκτακτο περιστατικό αναγκάζει το γιατρό να φύγει άρον – άρον από το σπίτι και η φωνή της σκηνοθέτριας της «Εξοχής», της Αικατερίνης Παπαγεωργίου ακούγεται να λέει «σκοτάδι». Ώρα για διάλειμμα μετά από το τέλος της τρίτης σκηνής.

Η Μαρία Κυρώζη σε ρόλο “εισβολέα”. @Ελίνα Γιουνανλή

Στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 1999 (με τις «Απόπειρες της ζωής της») γνωρίζουμε για πρώτη φορά το πολυδιάσταστο θέατρο του Βρετανού Μάρτιν Κριμπ, πλούσιο σε εικονογραφικές, οπτικές και σωματικές αποχρώσεις. Και οκτώ χρόνια μετά την πρεμιέρα του στο Royal Court του Λονδίνου παρουσιάζεται στην Ελλάδα, το 2008 δηλαδή, το ψυχολογικό θρίλερ «Στην εξοχή» – τότε σε σκηνοθεσία της Άσπας Τομπούλη επί σκηνής του ιστορικού «Εμπρός».

Η σκηνοθέτρια Αικατερίνη Παπαγεωργίου, κρατώντας στενές επαφές με την αγγλική σκηνή, είχε εντοπίσει από καιρό το κείμενο του, που είναι ένα ακόμα σημαντικό δείγμα του τρόπου γραφής, τον οποίο και αναπτύσσει για πάνω από 40 χρόνια: ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο, το συλλογικό και το ατομικό, το σαρκαστικό και το δραματικό, τις λέξεις και τις σιωπές.

«Στην εξοχή» μετακομίζει ένα ευκατάστατο σύγχρονο ζευγάρι, με δυο μικρούς γιους. Ο Ρίτσαρντ είναι γιατρός – αν και όχι απόλυτα συνεπής στα καθήκοντα του, καθώς υιοθετεί αποκλίνουσες συμπεριφορές – και η Κορίν, η γυναίκα του, μεγαλώνει τα παιδιά τους. Εγκαταλείπουν το Λονδίνο για μια πιο ‘ανθρώπινη’ ζωή στην ύπαιθρο, μέχρι που ένα βράδυ ο Ρίτσαρντ επιστρέφει αργά στο σπίτι, με ένα αναίσθητο νεαρό κορίτσι στην αγκαλιά του. Η οικογενειακή ζωή τους, μοιραία, αναστατώνεται δραματικά.

«Το έργο ξεκινάει με μια ρεαλιστική αφήγηση και μοιάζει απλό στη δομή του. Αυτή είναι η πρώτη εντύπωση. Καθώς εξελίσσεται, μετατρέπεται σε ένα βαθιά υπαρξιακό δράμα – αυτός είναι ο βασικός πυρήνας του. Κι έπειτα κλιμακώνεται διαρκώς υφολογικά: κάθε σκηνή κουβαλάει νέες ανατρεπτικές πληροφορίες που επιφυλάσσουν αντιφάσεις για όλα τα πρόσωπα», εξηγεί η σκηνοθέτρια της παράστασης. «Σχολιάζει με τόλμη τις ανθρώπινες σχέσεις, το θεσμό του γάμου και της οικογένειας, τα θέλω που επιβάλλει η κοινωνία στους ανθρώπους και τους στερεί από την ελευθερία των επιθυμιών τους. Ο Κριμπ μιλάει πολύ για την ανάγκη μιας διανοητικής διαφυγής» συνεχίζει η Αικατερίνη Παπαγεωργίου.

Με μια πιντερική ατμόσφαιρα – εξάλλου ο ίδιος ο Βρετανός συγγραφέας έχει δηλώσει θιασώτης του έργου του συμπατριώτη του – καλλιεργεί ποιότητες ψυχολογικού θρίλερ, αστυνομικού νουάρ, δράματος και υπόγειας σάτιρας. Η πρωταγωνίστρια της «Εξοχής», Κίττυ Παϊταζόγλου «εντοπίζει ένα πολύ δυνατό ποιητικό άνοιγμα στη γραφή σε ένα έργο πολύ κρηπτικό» ενώ ο συμπρωταγωνιστής Μιχάλης Βαλάσογλου διακρίνει «ένα κείμενο απίστευτα λεπτοφυές, παρότι συχνά στηρίζεται σε ευτελές λεξιλόγιο».

Μια πιντερική ατμόσφαιρα διατρέχει το έργο και τη σκηνοθεσία της Αικατερίνης Παπαγεωργίου. @Ελίνα Γιουνανλή

Το κλειστό πιντερικό σχήμα, δύο πρόσωπα σε σιωπηρή σύγκρουση η οποία πυροδοτείται από την άφιξη ενός απρόσκλητου εισβολέα – χαρακτηρίζει τη δομή των προσώπων της «Εξοχής», όπως την παραδίδει ο Μάρτιν Κριμπ. Η Κορίν και ο Ρίτσαρντ, ένα ζευγάρι αστών αποφασίζει να κάνει ένα μεγάλο βήμα και να αφήσει τη ζωή στην πόλη, αναζητώντας τη γαλήνη μιας καθημερινότητας στη φύση. Η εξοχή μοιάζει κι ένα ιδανικό σκηνικό να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, ωστόσο οι δαίμονες τους, τους ακολουθούν όπου κι αν βρεθούν. Ο Μιχάλης Βαλάσογλου στο ρόλο του γιατρού Ρίτσαρντ κάνει λόγο για μια «αντιφατική προσωπικότητα που παρότι έχει ένα ανθρωπιστικό καθήκον να τον οδηγεί επαγγελματικά, αναζητά παράδοξους τρόπους διαφυγής. Πιστεύει ότι μπορεί να ελέγξει τα προβλήματα του, όπως μπορεί να ελέγξει και τους ανθρώπους γύρω του. Νομίζω ότι κι εκείνος όπως και η Κορίν αντιμετωπίζουν τη σχέση τους μέσα από όρους οφέλους και ζημίας, σχεδόν με οικονομικό πρόσημο» σημειώνει και συνεχίζει: «Η εξοχή είναι ένα πεδίο φυγής καθώς έχουν συγκροτήσει τη σχέση τους καιτην προσωπικότητα τους σαν αστοί, ένα πλαίσιο που τους καταπιέζει. Κι εμείς τους συναντάμε σε μια κορύφωση της κοινής πορείας, καθόλου στατική. Συγκρούονται κατά πρόσωπο και σε αυτό το δίπτυχο προστίθεται η Ρεβέκκα».

Η Κίττυ Παϊταζόγλου καθώς υποδύεται την Κορίν, μια μητέρα νηπίων ανεκτική στις υποτροπές του άνδρα της, περιγράφει «μια γυναίκα που υπομένει γι’ αυτό που αγαπά, γιατί κι εκείνη έχει φοβερή ανάγκη να αποδράσει. Είναι όμως ένα δυνατό πλάσμα που δεν αφήνεται στη μοίρα της, την κινητοποιεί η αγάπη. Αναλαμβάνει την ευθύνη για λάθη που δεν έπραξε. Και αναζητεί μαζί με τον άνδρα της μια Εδέμ, συνειδητοποιώντας τελικά πως ούτε κι εκεί χωράνε. Ο τρόπος ζωής στην πόλη τους έχει συνθλίψει, τους έχει τρελάνει. Και με ένα τρόπο, γίνονται όλοι θύματα και όλοι θύτες».

Η Μαρία Κυρώζη, που υποδύεται την Ρεβέκκα, την κοπέλα που ο Ρίτσαρντ οδηγεί στο σπίτι του με τη δικαιολογία πως την βρήκε λιπόθυμη στο δρόμο, ομολογεί πως όσο «η ίδια λειτουργεί ως αφορμή για να συγκρουστεί το ζευγάρι, τόσο και η ίδια βιώνει μια εσωτερική σύγκρουση. Μέσα της μοιάζει να λειτουργεί ένα εκκρεμές. Βρίσκεται κι εκείνη στην δεινή θέση που πρέπει να διαλέξει ποιον δρόμο θα πάρει στη ζωή της».
Όλα τα πρόσωπα ενώνονται κάτω από το κοινό νήμα μιας πνιγηρής θέσης, έχοντας τοποθετηθεί σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό κάδρο.

Κίττυ Παϊταζόγλου και Μαρία Κυρώζη σε “αγώνα λόγου” αριστοτεχνικά γραμμένο από τον Μάρτιν Κριμπ. @Ελίνα Γιουνανλή

Αναγνωρίζοντας πως ο Μάρτιν Κριμπ ανατρέπει το κείμενο του, με όσα δεν λέγονται ή όσα διατυπώνονται δια μέσου της σωματικής δράσης, η Αικατερίνη Παπαγεωργίου δίνει έμφαση τόσο στη διαχείριση του λόγου όσο και των σωμάτων των ηθοποιών – γνωρίζοντας πως έχει και ηθοποιούς με έντονη σωματικότητα στη διάθεση της.

«Με ενδιαφέρει ασφαλώς αν δώσουμε έμφαση στους χαρακτήρες που συνομιλούν σε πολλά επίπεδα αφού εκτός από τη ρεαλιστική συνθήκη πρέπει να αναδείξουμε την ποίηση, τη συμβολική διάσταση και φυσικά όλες τις άλλες ποιότητεςς που συνυπάρχουν στο έργο. Γι’ αυτό και δίνουμε μεγάλη προτεραιότητα στην εικαστική αντιμετώπιση του έργου που, όπως και τα πρόσωπα, μεταμορφώνεται διαρκώς».

Ο Μιχάλης Βαλάσογλου στο ρόλο του “σκοτεινού” γιατρού Ρίτσαρντ. @Ελίνα Γιουνανλή

Αξιοποιώντας ολόκληρη τη σκηνή του θεάτρου «Αποθήκη», η σκηνογράφος Μαρία Φιλίππου παρουσιάζει το εσωτερικό ενός σπιτιού, την εστία μιας οικογένειας. Στο δίπατο «σπίτι», όπως προβάλλει στην σκηνή του θεάτρου, ο πάνω όροφος παραμένει σκοτεινός, κρυμμένος πίσω από ένα πλέγμα, υπογραμμίζοντας τους συμβολισμούς του κειμένου – και δια της σχεδιαστικής οδού.
Την ίδια ώρα, φροντίζει να δώσει μια μεταμορφωτική διάσταση στη σκηνογραφική κατασκευή, όπου το σπίτι θα τροποποιεί τη δομή του, ακολουθώντας το ψυχολογικό δράμα των ηρώων. Η «εξοχή» του τίτλου θα προβάλλει διαρκώς στο φόντο μέσα από, επίσης, μεταβαλλόμενες εικόνες – στην ίδια κίνηση που θα βρίσκονται δηλαδή, όλα τα στοιχεία της παράστασης.

Το εντυπωσιακό σκηνικό της Μαρίας Φιλίππου αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα. @Ελίνα Γιουνανλή

Ύστερα από μια ‘εκπαιδευτική διαδικασία’ μη λεκτικών αυτοσχεδιασμών με τους ηθοποιούς της παράστασης, η Χρυσηίς Λιατζιβίρη αποφάσισε να αξιοποιήσει τις σωματικές δεξιότητες τους· πάντα παρακολουθώντας τη δραματουργία.

«Δημιουργήσαμε, λοιπόν, μια παράλληλη σωματική αφήγηση σε μια ισορροπία με το κείμενο. Επενδύσαμε σε μικροκινητικές εκδοχές, όπου η ρεαλιστική δράση μοιάζει, με έναν τρόπο, να διαστέλλεται σαν να κάνουμε zoom στα συμβάντα, αλλά μέσα από μιαν υπέρβαση», εξηγεί η κινησιολόγος της παράστασης – καθώς οι ηθοποιοί της διατρέχουν με το σώμα τους όλο το εύρος του σκηνικού. Στόχος της, επιπλέον, είναι να «σπάσουμε το μινιμαλισμό, ώστε η κίνηση να ορίζει και να υπογραμμίζει το ποιητικό κομμάτι του κειμένου».

Οι ηθοποιοί της παράστασης βρίσκονται σε διαρκή κίνηση σε σχεδιασμό της Χρυσηίδας Λιατζιβίρη. @Ελίνα Γιουνανλή

Ο Διαμαντής Αδαμαντίδης αποφάσισε να κινηθεί αντίθετα από το ρεύμα που επιτάσσει ένα δραματικό, ψυχολογικό θρίλερ όπως είναι η «Εξοχή». Κι έτσι κινήθηκε περισσότερο μέσα από τη λύση του sound design όπου ένα ηχοτοπίο με ερεθίσματα φύσης υπενθυμίζουν τον τόπο όπου εξελίσσεται η δράση. «Θεωρητικά, οι ήχοι της υπαίθρου αναδίδουν μια ηρεμία σε αντίστιξη με όσα ταραχώδη συμβαίνουν μέσα στο σπίτι», εξηγεί ο συνθέτης. Κάπως έτσι, η αφήγηση της «Εξοχής» επικουρείται από μουσικά θέματα που συνδέουν τις σκηνές «σαν σε μονοπλάνο. Θα έλεγα πως πρόκειται για μικρά ποιητικά ιντερμέδια που οδηγούν την ιστορία παρακάτω – κάποια από αυτά είναι πιο εκτενή και συμπορεύονται με τη δράση. Γενικά, μου αρέσει να μην αντιλαμβάνομαι τη μουσική, να μην λειτουργεί αναγκαστικά αυθύπαρκτα μέσα στην παράσταση», καταλήγει.