Θεατής: «Σκυλίσια ζωή» στο Θέατρο Eliart

Η πραγματική αγάπη σε όλες τις μορφές της μοιάζει λίγο πολύ με ένα δύσβατο μονοπάτι καθώς στο όνομα της κάποιος καλείται να πάρει τις πιο δύσκολες αποφάσεις, εκείνες που η καρδιά αρνείται ως αδύνατες, ωστόσο η λογική της υπαγορεύει με έναν χαρακτηριστικά επώδυνο τρόπο. Πάνω σε αυτή τη διαπίστωση καλούνται επί σκηνής να δοκιμαστούν οι ήρωες του έργου της βραβευμένης Καταλανής συγγραφέως Μάρτα Μπουτσάκα, «Σκυλίσια Ζωή» («Ρίτα») που παρουσιάζεται, αυτή την περίοδο, στο Θέατρο Eliart σε σκηνοθεσία της Αννέτας Παπαθανασίου.

Εμείς παρακολουθήσαμε την παράσταση και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

Η Μάρτα Μπουτσάκα έγραψε την μαύρη κωμωδία «Ρίτα» -στο Θέατρο Eliart παρουσιάζεται με τον τίτλο «Σκυλίσια Ζωή»– το 2019. Στο έργο παρακολουθούμε στιγμιότυπα από την καθημερινότητα δύο αδελφών, της Στέλλας και του Τόνι, καθώς έρχονται αντιμέτωποι με μεγαλύτερα και μικρότερα προβλήματα της ζωής που απαιτούν από αυτούς να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις πάνω σε ζητήματα όπως ο εργασιακός βίος, ο γάμος, ο έρωτας, η απιστία, το διαζύγιο, η γονεϊκότητα, η έμφυλη ανισότητα, η οικογένεια και πιο σημαντικά η ίδια η ζωή και ο θάνατος.

Το τεράστιο και τρομακτικό δίλημμα για τη Στέλλα και τον Τόνι, ωστόσο, είναι ένα και στο επίκεντρο του βρίσκονται δύο θηλυκά πλάσματα με το όνομα Ρίτα. Από τη μια η μητέρα τους που στο τελικό στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ φιλοξενείται σε μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων, από την άλλη η σοβαρά άρρωστη σκυλίτσα του Τόνι της οποίας ο κτηνίατρος προτείνει την ευθανασία ως ευσπλαχνική λύση. Γύρω από τη Ρίτα και τη Ρίτα διαμορφώνονται δύο σχέσεις, εκείνη του γονέα-παιδιού και εκείνη του κατοικιδίου-ιδιοκτήτη, που αντανακλούν αντίστροφα τη στάση των δύο αδερφών απέναντι στο βάρος της απόφασης που καλούνται να πάρουν. Ό,τι στη μια σχέση βιώνεται ως αυτονόητη αλήθεια, στην άλλην καταρρέει, αφήνοντας τα αδέρφια να δοκιμάζουν τα όρια της ευθύνης τους. Και το ερώτημα που γεννάται είναι μεγαλύτερο από τον μικρόκοσμο των δύο ηρώων: Ποιος έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για τον τρόπο με τον οποίο θα φύγει από τη ζωή κάποιος άλλος; Ποια είναι τα αποδεκτά όρια και οι συνθήκες για μια τέτοια επιλογή.

Σε αυτόν, λοιπόν, τον αδελφικό “μικρόκοσμο” η συγγραφέας Μάρτα Μπουτσάκα επεκτείνει ορισμένα οικουμενικά ζητήματα, υφαίνοντας το δραματικό με το κωμικό ώστε η ιστορία να παραμείνει βαθιά τρυφερή και ανθρώπινη ακόμα και όταν αγγίζει τα πιο επώδυνα θέματα. Στον πυρήνα του έργου, φυσικά, βρίσκεται η ευθανασία, το δικαίωμα κάποιου να αποχωρεί από τη ζωή γαλήνια, απαλλαγμένος από τον παρατεταμένο πόνο, και οι βαθιές ηθικές συγκρούσεις που εγείρει η συγκεκριμένη έννοια στην εποχή μας. Το έργο ενσαρκώνει το ζήτημα μέσα από τις αντιδράσεις και τις αντιφάσεις των δύο αδελφιών, φωτίζοντας πώς το προσωπικό και το συναισθηματικό μπλέκονται με το κοινωνικό και το ηθικό. Έτσι, η ευθανασία δεν εμφανίζεται ως μια ψυχρή ιατρική πράξη, αλλά ως μια υπαρξιακή και οικογενειακή δοκιμασία, όπου η αγάπη, η ευθύνη και ο φόβος της απώλειας συγκρούονται αδιάκοπα.

Η Αννέτα Παπαθανασίου μεταφέρει επί σκηνής το έργο της Μάρτα Μπουτσάκα «Σκυλίσια Ζωή» με μια μινιμαλιστική ακρίβεια που παραπέμπει σε ένα σύμπαν απώλειας, μνήμης και μιας διακριτικής αλληγορίας. Η σκηνοθετική ματιά αξιοποίησε την κωμική διάσταση όχι ως αποφόρτιση αλλά ως αντίστιξη στο δράμα, αναδεικνύοντας έτσι την πολυπλοκότητα των ζητημάτων που πραγματεύεται το κείμενο.

Ο ρυθμός της παράστασης με τις γρήγορες εναλλαγές έντεκα σκηνών – στιγμιοτύπων από τη ζωή της Στέλλας και του Τόνι ενισχύεται από το ηχητικό μοτίβο της απουσίας-παρουσίας, είναι η ανάμνηση από τον ήχο των τακουνιών της μητέρας Ρίτας που “στοιχειώνει” τους ήρωες, το παρελθόν που κουβαλάνε, η πραγματικότητα του παρόντος και το μέλλον που ανοίγεται μπροστά τους.

Με την αρωγή της σκηνογραφικής δουλειάς της Ματίνας Μέγκλα, η σκηνοθέτρια έστρεψε την προσοχή μας στην αναμέτρηση των ηρώων με τα ηθικά διλήμματα και τα αμείλικτα ερωτηματικά που τους βασανίζουν, τοποθετώντας τους κατά έναν τρόπο στο “κατώφλι” καθοριστικών αποφάσεων από τις οποίες, χάρη και στη σκηνογραφική οικονομία, αδυνατούν να κρυφτούν.

Σε αυτόν τον λιτό χώρο οι ηθοποιοί Γιώργος Τσαπόγας και Εύη Γιαννακοπούλου καλούνται να ξεδιπλώσουν το ψυχολογικό βάθος και το συναισθηματικό εύρος των ηρώων τους, με τις ανατροπές του έργου και τα ερωτηματικά που γεννούνται μέσα στον ίδιο τον θεατή να πηγάζουν από τη δική τους σκηνική παρουσία. Η αδελφική σχέση που οι δύο ηθοποιοί κτίζουν επί σκηνής μέσα από τους χαρακτήρες που υποδύονται ακολουθεί μια βασική αλήθεια: Οικογένεια είναι εκείνη που θα σε “συντρίψει” και έπειτα θα μαζέψει τα κομμάτια σου και θα σε “γιατρέψει”. Οι οικογενειακοί δεσμοί αποδεικνύονται περίπλοκοι, ζόρικοι, δοκιμάζονται συνεχώς αλλά παραμένουν ισχυροί ακόμη και όταν έρχονται αντιμέτωποι με μυστικά, ψέμματα και σκληρές αλήθειες. Η αγάπη δύναται να οδηγήσει σε μια μορφή εξάρτησης όπου η ιδέα του θανάτου ως αποχωρισμός αποδεικνύεται επίπονη, ο χαρακτήρας κάποιου δεν κρίνεται στα λόγια ή στις ιδέες αλλά στις πράξεις, το είδος της αντίδρασης απέναντι σε μια συνθήκη είναι πιο ρευστό από το αν κάποιος θεωρείται στερεοτυπικά παθητικός/αναποφάσιστος ή δυνατός/αποφασιστικός, αμφότεροι βιώνουν φόβους, ανησυχίες, καταπιεσμένες επιθυμίες, την αδυναμία αποδοχής του θανάτου, την παραδοξότητα της ίδιας της ζωής, ενώ η ειλικρίνεια αποτελεί ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη ένδειξη σεβασμού αλλά και την πιο δυσάρεστη χειρονομία απέναντι σε όσους αγαπάμε.

Αν κάτι, ωστόσο, μένει από τον Τόνι, τη Στέλλα και τις δοκιμασίες τους, αν η παράσταση «Σκυλίσια Ζωή» στο Θέατρο Eliart αφήνει μια μικρή αισιόδοξη νότα είναι πως η δύναμη ενός ανθρώπου τείνει να αναβλύζει ακόμη και μέσα από τις ρωγμές του.