Ανδρομάχη του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα σε καλοκαιρινή περιοδεία

Η Μαρία Πρωτόπαππα πήρε το σκηνοθετικό της βάπτισμα στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, στις 8 και 9 Αυγούστου, με την «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη, την οποία χειροκρότησαν περισσότεροι από 15.000 θεατές.

Στηριζόμενη στη μετάφραση του Γ. Β. Τσοκόπουλου, η σπουδαία σκηνοθέτιδα και ηθοποιός, επεξεργάζεται δραματουργικά και σκηνοθετικά ένα έργο που εγείρει νευραλγικά ερωτήματα και με τον δυναμισμό που τη χαρακτηρίζει, αναλαμβάνει τον ρόλο της Γυναίκας.

Ένα μοναδικό υποκριτικό ανσάμπλ αποδίδει τους ρόλους των υπόλοιπων τραγικών προσώπων: Ο Αργύρης Ξάφης υποδύεται την Ανδρομάχη, ο Τάσος Λέκκας την Ερμιόνη, ο Γιάννης Νταλιάνης τον Μενέλαο και ο Δημήτρης Πιατάς τον Πηλέα. Στον ρόλο της Θέτιδας θα δούμε τη Στέλλα Γκίκα, και στο χορό τους Δημήτρη Γεωργιάδη, Δημήτρη Μαμιό, Κωνσταντίνο Πασσά, Γιώργο Φασουλά, Γιάννη Μάνθο και τον Νώντα Δαμόπουλο.

Μεταφερόμαστε μακριά από τα μεγάλα κέντρα, στην ελληνική επαρχία. Θεσσαλία, Φθιώτιδα, Θετίδειον. Στον οίκο του γιού του Αχιλλέα, Νεοπτόλεμου. Εκεί γινόμαστε μάρτυρες της δραματικής σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο γυναίκες: την Ανδρομάχη, χήρα του Έκτορα και σκλάβα του Νεοπτόλεμου, και την Ερμιόνη, τη γυναίκα του Νεοπτόλεμου. Η Ερμιόνη, γεμάτη ζήλια και φθόνο, κατηγορεί την Ανδρομάχη ότι εξαιτίας της ο Νεοπτόλεμος δεν τη θέλει πια και δεν επιθυμεί να αποκτήσει παιδί μαζί της, ενώ έχει ήδη ένα παιδί με την Ανδρομάχη. Η σύγκρουση φτάνει στα άκρα όταν ο Μενέλαος, ο βασιλιάς της Σπάρτης και πατέρας της Ερμιόνης, αποφασίζει να θανατώσει το παιδί της Ανδρομάχης, εκτελώντας έτσι μία από τις πιο ακραίες πράξεις εκδίκησης και αλαζονείας.

Ο Νεοπτόλεμος, ο βίαιος, σκληρός, ασεβής ήρωας της Ιλιάδας που επάνω του στηρίχθηκε η νίκη των Ελλήνων στην Τροία, είναι ανίκανος να αντεπεξέλθει στις ευθύνες του ως πατέρας, σύζυγος, ηγέτης. Φεύγει για να βρει θεραπεία στο Μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς. Ο πολεμικός παροξυσμός του έχει μολύνει το κρεβάτι, το σπίτι, την πόλη του. Μπροστά στα μάτια της γυναίκας που αδίκησε ανεπανόρθωτα, θα λάβει το είδος της Τιμωρίας που ονομάστηκε Νεοπτολέμειος Τίσις.

Σε μιαν αντιστροφή της ηρωικής Ιλιάδας, ο Ευριπίδης δυναμιτίζει την αλαζονεία των Ελλήνων και την ψευδαίσθηση της ανωτερότητας του πολιτισμού τους. Οι προπολεμικές υποσχέσεις για μια ενωμένη, ισχυρή χώρα διαψεύδονται σε ένα τοπίο φθοράς, γήρατος, φόβου και φθόνου.

Η ευθύνη βαρύνει όχι μόνο τους πρωτεργάτες, αλλά και όσους τους πίστεψαν και συνέβαλαν στην πτώση των αξιών με την ανοχή τους. Η νέα γενιά πληρώνει το τίμημα.  Η χώρα αποδεκατισμένη, αντιπροσωπεύεται από έναν γκροτέσκο χορό γυναικών, εγκαταλειμμένων, φοβισμένων, υποταγμένων μέσα στην απορία τους.

Οι γυναίκες στις αρχαίες τέχνες, από τη γλυπτική και τη ζωγραφική μέχρι την ποίηση, απεικονίζονται συχνά ως σύμβολα για τις χώρες τους, προστατεύοντας τις πατρίδες τους όπως μια μητέρα προστατεύει τα παιδιά της. Οι δε αντρικές φιγούρες αναλαμβάνουν τη στρατηγική διαχείρισης και τις ηγετικές πολιτικές.

Στη δραματουργική και σκηνοθετική προσέγγιση της “Ανδρομάχης” από τη Μαρία Πρωτόπαππα, η Ερμιόνη και η Ανδρομάχη αντιπροσωπεύουν τα ιδεώδη των χωρών τους, ενώ ο Μενέλαος και ο Πηλέας την πολιτική και την εξουσία. Οι γυναίκες δεν είναι απλώς θηλυκότητες, έχουν κατασκευαστεί από άντρες για να αντιπροσωπεύουν τον ιδεατό ρόλο της χώρας και της κοινωνίας. Έτσι, η ευριπίδεια τραγωδία ενώ μιλά για ένα σπίτι, ασχολείται στην ουσία με το ήθος και την πολιτική διαχείριση ενός κράτους σε καιρό ειρήνης.

Η γλώσσα του Ευριπίδη σπάει τους κανόνες της εποχής και μετουσιώνεται σε ξόρκια που δονούνται από σωματικότητα, αισθητηριακή μνήμη και συλλογικά βιώματα. Αυτά τα πολύτιμα και αμετάφραστα στοιχεία επιχειρεί η σκηνοθέτιδα να φέρει στο φως και να τα μεταδώσει όχι μόνο λεκτικά, αλλά και κινησιολογικά έχοντας στο πλευρό της μία εξαιρετική ομάδα Ελλήνων ηθοποιών.

«Η Αντρομάχη είναι μία μεγάλη μορφή, ένας Μύθος. Η ζωή της ένα συνεχές και εναλασσόμενο μοντάζ φωτιάς και σιδήρου, φαυλότητας και αξιοπρέπειας, μένει, όμως, πάντα όρθια, με σώμα, μυαλό και βλέμμα ψηλά και αναγεννάται από τις στάχτες της, σαν φοίνικας. Είναι ο θηλυκός Οδυσσέας της επιβίωσης.

Ο Ευριπίδης παίζει με την «περιπέτεια» την ειρωνική και την ανάποδη, ανατρέποντας τα αριστοτελικά δεδομένα με τόλμη. Ξεκινώντας από το “Ιδιωτικό” εξετάζει το “δημόσιο” και από το “εθνικό” επεκτείνεται στο “συμπαντικό” πεδίο. Η Ανδρομάχη στην Ελλάδα,  ηφαίστειο ενεργό σε εχθρικό περιβάλλον γίνεται βόμβα που σκάει από τα βιώματά της και δημιουργεί ένα γαϊανάκι  ανατροπών επιτρέποντας στην δική μας κοινωνία τη σκληρή αυτοκριτική της.

Ο ποιητής μετατρέπει μια γυναίκα αιχμάλωτη πολέμου και παλλακίδα σε πολιτικό πολιορκητικό κριό. Την κάνει έναν παγκόσμιο και αδυσώπητο καθρέφτη του παραλογισμού της πολιτικής και του πολέμου, από τις συνέπειες του οποίου υποφέρουν άντρες, γυναίκες αλλά κυρίως τα αθώα παιδιά και οι επερχόμενες γενιές, στις οποίες παραδίδεται ένα σάπιο, άρρωστο μέλλον.

Στο έργο του οι άντρες εμφανίζονται σακατεμένοι, αντιφατικοί, παράλογοι να απολογούνται για τα κίνητρα που τους οδήγησαν στην καταστροφή. Ενώ οι γυναίκες- φιμωμένες επί εκατοντάδες χρόνια, και αόρατες -μέσα από τον ποιητή, και από αντρικά στόματα με ενσυναίσθηση, ηχούν τα παθήματά τα δικά τους αλλά και όσων επιβίωσαν ενός τρομακτικού ανδροφάγου πολέμου.

Η Ανδρομάχη ως σύζυγος αρχιστράτηγου, του Έκτορα, έζησε τα πάντα και τα πάνδεινα εν μέσω πολέμου. Ο οδυνηρός, τραγικός και αιματερός κύκλος της ζωής της και εν γένει της ιστορίας της την καθιστά μια μέγιστη πολιτική οντότητα.

Το σώμα της γυναίκας γίνεται πεδίο μάχης, επάνω του γράφεται η ιστορία. Το βλέμμα εκείνης πάντα μένει επάνω στο Παιδί.

Η παράσταση ένα δριμύ «κατηγορώ» στον ανήθικο πόλεμο, την ανάλγητη και βρώμικη πολιτική, υπέρ των αμάχων και των παιδιών του κόσμου ανεξαρτήτως εθνικότητας. Ο συγκερασμός των δύο φύλων κάνει τα ζητήματα που θίγονται πανανθρώπινα».
Μαρία Πρωτόπαππα

«Στην ευριπίδεια τραγωδία Ανδρομάχη τα ήθη και τα κίνητρα των προσώπων φέρνουν στο προσκήνιο την κοσμική θεώρηση μιας εποχής που ανήκει στο μακρινό παρελθόν αναδεικνύοντας όμως παράλληλα διαχρονικά διακυβεύματα όπως οι σαρωτικές συνέπειες του πολέμου, η θέση της γυναίκας, η αντιμετώπιση του παρία, του πρόσφυγα, του αδύναμου.

Η Ανδρομάχη, χήρα του τρωικού ήρωα Έκτορα, εμφανίζεται στο έργο υπόδουλη, αιχμάλωτη πολέμου, ξένη. Υπήρξε το νικητήριο «τρόπαιο» του Νεοπτόλεμου με τον οποίο έχει αποκτήσει ένα παιδί. Ο γιος της είναι η υπενθύμιση της μητρικής της φύσης αλλά και το έμψυχο αποτύπωμα ενός εγκλήματος, καθώς η ίδια η Ανδρομάχη εξαναγκάστηκε να γίνει «ομόκλινη δούλη». Το κακοποιημένο σώμα της συνεχίζει να γεννά ζωή ενώ η πολύπαθη ψυχή της θρηνεί τους νεκρούς της, τον Έκτορα και τον πρώτο της γιο Αστυάνακτα. Ο πόλεμος έχει τελειώσει, η βία όμως όχι». 
Έλενα Τριανταφυλλοπούλου

Σάββατο 30 & Κυριακή 31 Αυγούστου | Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, Καβάλα
Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου | Βεάκειο Θέατρο, Πειραιάς
Πέμπτη 4 & Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου | Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου, Αττική
Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου | Αμφιθέατρο Θαν. Βέγγος, Κορυδαλλός
Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου | Θέατρο «Νταμάρι – Αλίκη Βουγιουκλάκη», Βριλήσσια
Τρίτη 9 & Τετάρτη 10 Σεπτεμβρίου | Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη», Βύρωνας
Δευτέρα 15 & Τρίτη 16 Σεπτεμβρίου | Δημοτικό Θέατρο Ηλιούπολης «Δημήτρης Κιντής»
Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου | Δημοτικό Θέατρο «Αλέξης Μινωτής», Αιγάλεω
Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου | Παμπελοποννησιακό Στάδιο, Πάτρα
Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου | Θέατρο Πέτρας, Πετρούπολη
Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου | Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Αθήνα