Από χορό σε χορό: Τέσσερις ημέρες στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας

1981. Έχουν περάσει 44 χρόνια από τότε που η Μαγκί Μαρέν παρουσίαζε για πρώτη φορά το «May B», τη χορογραφία που έμελλε να γίνει θρυλική στην παγκόσμια ιστορία της σύγχρονης χορευτικής σκηνής. 1995. Έχουν περάσει 31 χρόνια από την ίδρυση του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, μιας διοργάνωσης που έμελλε να καθορίσει την ιστορία του ελληνικού χορού. Αυτές οι δύο δημιουργικές κυψέλες συντονίστηκαν χθες βράδυ Δευτέρας 21 Ιουλίου 2025. Και ξαφνικά ο χρόνος που έχει περάσει, οι δεκαετίες που έχουν γίνει σώμα, εμπειρία, ψυχή και μνήμη συγχρονίστηκαν σε ένα νέο βίωμα, λες και ο χορός έχει τη δύναμη να λειτουργήσει σαν αστρικό σώμα που περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο.

Το «May B» στην Καλαμάτα, δηλαδή η πρώτη εμφάνιση της ομάδας Μαρέν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, παρήγαγε την δική της ιστορία προς το μέλλον: ως μια παράσταση για να θυμάσαι. Το ensemble των 10 χορευτών της (ανάμεσα σε 90 πρωταγωνιστές που έχουν αλλάξει μέσα στα χρόνια για να την υπηρετήσουν), ένας ρακένδυτος θίασος από ξεχασμένους (στο χρόνο και στο χώρο) ανθρώπους χόρεψαν για το γελοίο, το ατέρμονο, το ανολοκλήρωτο της ανθρώπινης φύσης, ως μια επίκληση στο θέατρο του «τέταρτου τραγικού», Σάμιουελ Μπέκετ. Όταν, πίσω στις αρχές των 80s, ο Ιρλανδός συγγραφέας έδινε στη Μαγκί Μαρέν την άδεια να χρησιμοποιήσει αποσπάσματα από τα έργα του, εκείνη ήταν μια νέα, άγνωστη χορογράφος.

Η ωριμότητα, ωστόσο, με την οποία εισέβαλλε στον μπεκετικό κόσμο, απηχώντας τον υπαρξιακό εγκλωβισμό, την ασταμάτητη, την μαρτυρικά επαναλαμβανόμενη λούπα της ζωής, είναι τόσο ζωντανή, σχεδόν μισό αιώνα αργότερα· ικανή να ξεσηκώσει το κατάμεστο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας σε επευφημίες – που κορυφώθηκαν στη θέα του οικουμενικού συνθήματος “Free Palestine”. Επαληθεύοντας με τέλεια ακρίβεια την έννοια του κλασικού έργου τέχνης.

«Τελείωσε. Θα τελειώσει. Κοντεύει να τελειώσει. Πρέπει να κοντεύει να τελειώσει» έλεγαν, με την βεβαιότητα τους να στερεύει, οι εκπληκτικοί περφόρμερς της Μαρέν, αναπαράγοντας μνημειώδεις φράσεις των θεατρικών έργων του Μπέκετ. Κι έτσι (πράγματι) τέλειωσε το πρώτο τετραήμερο του 31^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. To «May Β» ήταν το επιστέγασμα αυτού του πρώτου δείγματος προγραμματισμού που η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια της οργάνωσης Τζένη Αργυρίου έχει εστιάσει στη λειτουργία του χρόνου στο ανθρώπινο σώμα, στην καλλιτεχνική ωρίμανση, στον 40+ χορευτή/χορεύτρια που είναι ακόμα ενεργός/ή κι αυτό δρα, περίπου αναρχικά, έξω από τα στερεότυπα της τέχνης τους.

Πλάνο από την παράσταση “Mellowing” που άνοιξε το 31ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας σε χορογραφία Χρήστου Παπαδόπουλου.

Με το ίδιο τρόπο άνοιξε και το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, την Παρασκευή 18 Ιουλίου. Το Dance on, το μοναδικό χορευτικό σχήμα της Δυτικής Ευρώπης – φυσικά, με εξαίρεση το θρυλικό ensemble της Πίνα Μπάους – έφερνε χορευτές στη σκηνή που στον «κανονικό» χορευτικό κόσμο έχουν αποσυρθεί από το βλέμμα του θεατή. Η πρόταση των Dance on (με έδρα στο Βερολίνο) και του καλλιτεχνικού διευθυντή του Τάι Μπουμερσάιν στον «δικό» μας Χρήστο Παπαδόπουλο γέννησε το «Mellowing».

Η μέθοδος του Παπαδόπουλου που αντλεί από την μικρο-κίνηση και αναπτύσσεται σε ένα επαναληπτικό, μεθυστικό μέγα-σύστημα βρήκε μια απρόσμενη έκφραση από επαγγελματίες χορευτές που δεν κρέμασαν τα παπούτσια τους, όπως η «αγορά» του χορού απαιτεί. ΄Εβλεπες την ζωντανή αμφισβήτηση να οργανώνεται στην, υπνωτιστικής δύναμης, δουλειά του Χρήστου Παπαδόπουλου, στην αντοχή διακεκριμένων χορευτών που συνεχίζουν επί 30, 40 ή και παραπάνω χρόνια να εμπιστεύονται το κινούμενο σώμα τους. Έβλεπες, για παράδειγμα, τη Γιαπωνέζα Μίκι Οριχάρα, την ερμηνεύτρια εμβληματικών χορογραφιών της Μάρθα Γκράχαμ, στην ηλικία των 64 ετών σήμερα να αφομοιώνει το ενεργειακό κύμα της νέας σύλληψης του Παπαδόπουλου· αλλά και άλλων εννέα χορευτών που έχουν συνεργαστεί με δημιουργούς όπως ο Γίρι Κίλιαν, ο Ματς Εκ ή ο Ουίλιαμ Φορσάιθ να δείχνουν τι μπορεί να κάνει το αθλητικό σώμα τους, παρά τα πρόσωπα γεμάτα ρυτίδες. Κι όλους μαζί να ‘πολλαπλασιάζονται’ στην πλάτη της σκηνής – χάρη στους καθηλωτικούς φωτισμούς της Ελίζας Αλεξανδροπούλου – σαν φόρος τιμής στις πολλές καλλιτεχνικές ζωές που έχουν ζήσει.

Η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του KIDF, Τζένη Αργυρίου στα εγκαίνια της επετειακής έκθεσης «Καλαμάτα, η πόλη του χορού. 1995-2025».

Ο χρόνος αποτυπώθηκε και στην επετειακή έκθεση για τα 30ά γενέθλια του KIDF «Καλαμάτα, η πόλη του χορού. 1995-2025» σε επιμέλεια του εικαστικού Βασίλη Γεροδήμου. Στο φουαγιέ του Μεγάρου Χορού, πρόβαλλαν τα κοστούμια από τα εμβληματικά «Χορικά» της Ζουζούς Νικολούδη που επανασυστάθηκαν ειδικά για την έναρξη της διοργάνωσης το 1995, ύστερα από πρόσκληση της πρώτης καλλιτεχνικής διευθύντριας Βίκυς Μαραγκοπούλου. Μαζί τους οι αφίσες, οι εκδόσεις, τα αποκόμματα των εφημερίδων, βίντεο των συνεντεύξεων από το αρχείο της ΕΡΤ και του Euronews αλλά και τυπωμένα στους τοίχους τα εκατοντάδες ονόματα των καλλιτεχνών που έχουν φιλοξενηθεί στο Φεστιβάλ έκαναν μια απόπειρα καταγραφής της πλούσιας πορείας της διοργάνωσης.

Εκτός από την ιστορία, το 31ο KIDF κοίταξε και προς το μέλλον. Ο Δήμος Καλαμάτας και η ΦΑΡΙΣ (Κοινωφελής Επιχείρηση που διαχειρίζεται το Φεστιβάλ Χορού) υπέγραψε διετές μνημόνιο συνεργασίας με την Εθνική Λυρική Σκηνή – παρουσία του καλλιτεχνικού διευθυντή της Γιώργου Κουμεντάκη και της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη. Μια συνεργασία που, με εφαλτήριο τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, θα φέρει την Καλαμάτα στο επίκεντρο των παραστατικών, εκπαιδευτικών και κοινωνικών δράσεων της. Η παρουσία της ΕΛΣ στην Καλαμάτα έγινε αμέσως αισθητή με μια παράσταση από το μέλλον.

Το «Future Cargo», η μετάκληση του λονδρέζικου «The place» από τον διευθυντή του Μπαλέτου της Λυρικής, Κωνσταντίνο Ρήγο βρήκε την ελληνική εκδοχή της στην κεντρική πλατεία της πόλης. Μάλλον αιφνιδιασμένοι οι Καλαματιανοί, έβλεπαν από νωρίς το απόγευμα του Σαββάτου να παρκάρει καταμεσής της πλατείας ένα παράξενο φορτηγό. Ένα όχημα – σκηνή, μια κινούμενη πασαρέλα για οκτώ χορευτές (Μάνες Αλμπέρντι, Έλτον Ντιμρότσι, Μαρίτα Νικολίτσα, Αρετή Νότη, Στέφανο Πιετραγκάλλα, Ελευθερία Στάμου, Ζωή Σχοινοπλοκάκη, Γιώργος Χατζόπουλος) στο ρόλο παράξενων  όντων που ήρθαν να αποικίσουν τη Γη, μολονότι έμοιαζαν πολύ με ανθρώπους: έπαιζαν με το σκύλο τους, έπαιζαν ρακέτες αλλά και μπόουλινγκ, έπιναν νερό, έκαναν σκι, οδηγούσαν συγκρουόμενα αυτοκινητάκια, πότιζαν τις γλάστρες τους. Η extra terrestrial εμπειρία του «Future Cargo» – σημειωτέον οι θεατές έρχονταν σε επαφή με το ηχοτοπίο της παράστασης αποκλειστικά φορώντας ακουστικά – ταξιδεύει ήδη σε άλλες πόλεις και χωριά της Πελοποννήσου, συνεχίζοντας το θεσμό επισκέψεων τoυ KIDF εκτός της Καλαμάτας.

Το “Future Cargo” παρουσιάστηκε στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας. @Αλέκος και Χρήστος Μπουρελιάς

Από το μέλλον, δεν μπορεί να λείπει η νεότερη γενιά των χορευτών. Αυτοί κατέλαβαν την Εναλλακτική Σκηνή του Μεγάρου Χορού αλλά και άλλες γωνιές του δημόσιου χώρου της πόλης. Στο Δημοτικό Πάρκο Σιδηροδρόμων, ανάμεσα σε παροπλισμένα βαγόνια του προηγούμενου αιώνα – κομμάτι της ιστορίας συγκοινωνιών της Καλαμάτας – η Κλοέ Ρομπιντού και ο Άνκα Ποστίκ, δύο Γάλλοι χορευτές που δουλεύουν μαζί από παιδιά, παρουσίασαν το «Fantasie Minor»: ένα δυναμικό αφήγημα σε street dance μοτίβα που ωστόσο ξετυλιγόταν κάτω από τις νότες της «Φαντασία» σε Φα ελάσσονα του Σούμπερτ. Ιθύνων νους της χορογραφίας ο γνωστός μας Πορτογάλος Μάρκο Ντα Σίλβα Φερέϊρα που δημιούργησε ένα παιγνιώδες οξύμωρο σχήμα ανάμεσα στην κουλτούρα του hip hop και της κλασικής μουσικής. Το τραγούδι των τζιτζικιών συναγωνιζόταν άνετα τις νότες του πιάνου, σε μια χορογραφία εκτεθειμένη τόσο στο κοινό του χορού όσο και στους περαστικούς – πιτσιρίκια με ποδηλατάκια και πατίνια, οικογένειες που έβγαζαν βόλτα τους σκύλους τους – σε μια ετερόκλητη αρμονία.

Στην Εναλλακτική Σκηνή, τον Ιταλό Αντρέα Σαλούστρι διαδέχθηκε η «δική» μας Κατερίνα Φώτη. Ο πρώτος με σπουδές στη φιλοσοφία και το σύγχρονο χορό, παρουσίασε μια χορογραφία αντικειμένων με τον ίδιο να περιορίζεται σε ένα ρόλο ενορχηστρωτή. Ποικίλες φόρμες φελιζόλ κινούνταν με τη δύναμη του αέρα, παράγοντας άλλοτε εντυπωσιακές εικόνες (σχεδόν από το τίποτα) κι άλλοτε έντονες ηχητικές συνθέσεις. Το project «Materia» ακουμπούσε στην πρόθεση του Φεστιβάλ Χορού να συνομιλήσει και με άλλες τέχνες, κάτι που εδώ υπηρετήθηκε από τα εικαστικά αλλά και την ατμόσφαιρα του τσίρκο. Η Κατερίνα Φώτη με τη σειρά της, επέστρεψε στο σόλο «The Kitchen Dance: A house trance vocabulary», αυτή τη φορά ως μια διευρυμένη τελετουργία της καταπιεσμένης γυναίκας. Νοικοκυρά, εγκλωβισμένη στο σκηνικό μιας κουζίνας, με τυφλή πίστη στο σίδερο, τη σφουγγαρίστρα και το Χριστό πάλεψε να ξεφύγει από τα δεσμά της – αν και τα ίχνη της πατριαρχίας στον ταπεινό ναό της δεν άφηναν πολλές ελπίδες επιτυχίας.

Η Κατερίνα Φώτη στη διάρκεια του σόλο «The Kitchen Dance: A house trance vocabulary»

Στο μαραθώνιο παραστάσεων, σεμιναρίων, προβολών και συζητήσεων του δεκαήμερου 31^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας – που ολοκληρώνεται την Κυριακή 27 Ιουλίου – έπονται η Παναγιώτα Καλλιμάνη, η Μάρθα Πασακοπούλου, η Ξένια Κογχυλάκη, η Νάνσυ Σταματοπούλου και ο Τάσος Βρεττός, η Αγνή Παπαδέλη Ρωσσέτου, το ντουέτο των Ερμή Μαλκότση και Τόμας Χερτ, η Κατ Βάλαστουρ, οι σπουδαστές της Ανώτερης Σχολής Χορού της ΕΛΣ σε χορογραφίες των Ερμίρα Γκόρο και Εντουάρ Υ, οι σπουδαστές της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης σε έργα των Δανάη και Διονύσιου και της Γιασμίν Βαρντιμόν, ο Ομάρ Ραζέχ και φυσικά ο Νταμιέν Ζαλέ που δικαιωματικά συγκεντρώνει τα περισσότερα ‘φώτα’ μετά την πρόσφατη εμφάνιση του στη Στέγη με το «Planet». Ο Ζαλέ βρισκόταν και ανάμεσα στους θεατές του «May B» της Μαγκί Μαρέν, υπογραμμίζοντας το διάλογο αλλά και το χώρο μετάβασης που δημιουργείται σε διοργανώσεις σαν το KIDF: ανάμεσα στο κλασικό και το μοντέρνο.