Ο Πρόδρομος Τσιαβός ανάμεσα στα Plasmata στο Πεδίον Άρεως

Παρότι πρωί, έχει ήδη προλάβει να κάνει μια επίσκεψη στο Πεδίον Άρεως. Το στήσιμο της νέας, μεγάλης έκθεσης της Στέγης «Plasmata 3» έχει ξεκινήσει και τα έργα έρχονται διαδοχικά, το ένα μετά το άλλο, «σαν να οργανώνουμε γιορτή και σιγά – σιγά να καταφτάνουν οι καλεσμένοι μας».

Ο Διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας Ιδρύματος Ωνάση και General Manager στα «Plasmata 3», Πρόδρομος Τσιαβός μιλάει για τις σημερινές ‘αφίξεις’ στο πάρκο, τα έργα «Ares Awakening» του Αίαντα Κόκκαλη, «Mother» της Ναταλίας Μαντά και «Meditation on Time» του Dionysios με μια τρυφερότητα σαν να πρόκειται για πλάσματα ζωντανά. Όχι μόνο εξαιτίας της μεγάλης του έγνοιας για την προετοιμασία της έκθεσης (που ανοίγει στις 27 Μαϊου), αλλά γιατί και ο φετινός προσανατολισμός της είναι αυτός.

Ο ίδιος την ονομάζει «καταιγισμό απαλότητας». «Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από πολλή μεγάλη ένταση και επιθετικότητα θεωρούμε πως είναι η κατάλληλη στιγμή να γίνει μια παύση, να σταματήσουμε λίγο και να δούμε ξανά τα απλά και τα καθημερινά· απλώς μ’ έναν πιο μαγικό τρόπο», εξηγεί.

H τρίτη version για τα Plasmata της Στέγης έρχεται ως μια επιμελής προσπάθεια να μην… μοιάζει με έκθεση. Η φωτογραφία από το “EchoVision” των Jiabao Li, Matt McCorkle και Botao ‘Amber’ Hu.

Μέσα στην ενδιάμεση ζώνη του Πάρκου, ανάμεσα στα Εξάρχεια και την Κυψέλη, την Πατησίων και του Γκύζη, την πλατεία Πρωτομαγιάς και την Ευελπίδων, τα «Plasmata 3» έρχονται να κατοικήσουν στο ‘ανάμεσα’: ανάμεσα σε φυλλώματα και θάμνους, σε λουλούδια και δέντρα, στα παρτέρια και το χώμα τους, ανάμεσα σε γείτονες και περαστικούς.

Η ακροβασία είναι ιδεολογία για την τρίτη version της έκθεσης που φλερτάρει με το πραγματικό όσο και με το ονειρικό, με το φυσικό και εξίσου με το κατασκευασμένο, με το ορατό κι εκείνο που εμφανίζεται σαν έκπληξη. «Είναι μια έκθεση, σχεδόν κρυμμένη, σε καλεί να την αναζητήσεις κι αυτό ενέχει μια τρυφερότητα. Τα έργα δεν επιβάλλονται. Παρουσιάζουμε ψηφιακά έργα, αλλά κυριαρχούν τα αναλογικά. Και όλα είναι τοποθετημένα μέσα στο χώρο με τέτοιο τρόπο, λες και υπήρχαν εκεί από πάντα. Μας ζητoύν να χαθούμε για λίγο σε έναν ονειρικό τόπο, ανάμεσα στο αληθινό και το κατασκευασμένο – όπως είναι και το ίδιο το πάρκο: μια κατασκευασμένη φύση μέσα στην πόλη. Δημιουργούμε, δηλαδή, έναν ενδιάμεσο κόσμο που γεννιέται την ώρα του δειλινού», συνεχίζει.

Στιγμιότυπο από το έργο της Τζάνις Ράφα ” Love me. Lick me. Forgive me”.

Η ιδέα του «in between» προέκυψε από αναφορές της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Ιδρύματος Ωνάση και επιμελήτριας της έκθεσης, Αφροδίτης Παναγιωτάκου: από το προσκύνημα στους κόσμους του Ντέιβιντς Λιντς και άλλων καλλιτεχνικών εμπειριών μετάβασης. Από τη μια, η εμβληματική ατάκα από το φιλμ «Lost Highway» του David Lynds «we have met before, haven’t we?» – μια φράση που παραπέμπει σε μια ανάκληση μνήμης και συνάμα σε μια θερμή υπόσχεση.

Από την άλλη, ένα θρυλικό τραγούδι των ‘80s, το «Προσωπικά» της Ελένης Δήμου σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου και ο στίχος «δεν έχω αίσθηση αυτό που ζούμε αν είναι αλήθεια ή παραίσθηση» – μια ομολογία όπου το όνειρο του έρωτα κρέμεται ανάμεσα στην αλήθεια και στο ωραίο ψέμα. Και τέλος, μια παραδοχή του Κιάνου Ριβς όταν – χρόνια μετά το «Matrix» – βρέθηκε σε ένα περιβάλλον εφήβων να εξηγεί την πλοκή της ταινίας (όπου οι ήρωες έπαιρναν ένα χάπι για να βιώσουν την πραγματικότητα και ένα άλλο για την εικονική πραγματικότητα). Αλλά οι έφηβοι αδιαφόρησαν αφού βρίσκονται ήδη εκεί. «Καταλήγουμε, λοιπόν, πως μέσα σε αυτό το ανισόρροπο σύμπαν έχει σημασία η ομορφιά, η αγάπη, η ενσυναίσθηση: αυτός είναι ο ενδιάμεσος χώρος που μας αφορά», υπερθεματίζει ο Πρόδρομος Τσιαβός.

Ο Διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας Ιδρύματος Ωνάση και General Manager στα «Plasmata 3», Πρόδρομος Τσιαβός στο Πεδίον Άρεως.

Μέσα από διαφορετικές αφετηρίες αλλά με τον ίδιο προορισμό, σε αυτόν τον τόπο συναντώνται 25 καλλιτέχνες από ποικίλα δημιουργικά πεδία. Οι θεματικές στα «Plasmata 3» έχουν τρεις ‘κωδικές’ ονομασίες: ψευδοαρχαιολογία, ζωϊκό σύμπαν, ψευδαίσθηση. Ο general manager της έκθεσης εξηγεί: «Με τον όρο ψευδοαρχαιολογία ή αναρχαιολογία (ανακαλώντας τον Φουκώ) σημαίνει ότι φτιάχνουμε το παρελθόν μας με βάση το παρόν μας και τις ελπίδες μας για το μέλλον. Φτιάχνουμε, δηλαδή, ιστορίες που δεν υπάρχουν, αλλά τις μεταποιούμε σε κάτι δικό μας. Επίσης, μιλάμε τα ζώα, τόσο με την κανονική και με την έννοια του ‘Άλλου’. Σκεφτόμαστε, πως οι άνθρωποι συναντηθήκαμε με τα ζώα σε μια πρότερη φάση της εξέλιξης μας· κι ενώ δεν είμαστε ίδιοι, δεν είμαστε και διαφορετικοί. Τέλος, καταπιανόμαστε με τη μετάβαση, μέσα από το καλειδοσκόπιο της μεταφυσικής, της ψευδαίσθησης και της πνευματικότητας. Καθεμιά από αυτές τις θεματικές θα πει μια διαφορετική ιστορία για το ίδιο topic, την ομορφιά (που σώζει)».

Η Στέγη, σε όλη τη διάρκεια του φετινού σχεδιασμού πολιτιστικών γεγονότων, παραστάσεων και δράσεων έφερε τον άνθρωπο μπροστά, επέστρεψε στη θέαση του κόσμου μέσα από την ανθρώπινη κλίμακα. Τα «Plasmata 3» δεν διαφοροποιούνται, ακολουθώντας την μικρή δημιουργική κλίμακα, την χαμηλότερη ένταση. Ο κ. Τσιαβός παραδέχεται πως αυτή η επιλογή, παρότι πιο προσιτή είναι συνάμα και πιο απαιτητική. «Η μικρή κλίμακα σε υποχρεώνει να πεις καλά ό,τι έχεις να πεις, να παρουσιάσεις κάτι που έχει υπόσταση καλλιτεχνική. Να φύγεις από το λαϊκισμό του μεγέθους. Είναι ένα ερώτημα που το αντιμετωπίσαμε και επιμελητικά: τα τελευταία χρόνια η εξέλιξη του ψηφιακού στοιχείου έχει διαχυθεί παντού, στο κινητό, στο ρολόι, στο αυτοκίνητο μας. Γι’ αυτό το λόγο, δεν μπορούμε να μιλήσουμε τοτεμικά για την ψηφιακή τέχνη. Έχει αφομοιωθεί από την υλικότητα, έχει πάρει άλλες διαστάσεις».

Η κλίμακα για τα Plasmata 3 αλλάζει: Στη φωτογραφία το “Focus!” του Andreas Wannerstedt.

Ο προσανατολισμός της μικρής κλίμακας για τα «Plasmata 3» δεν έρχεται μόνο ως επιλογή, αλλά και ως φυσικό αποτέλεσμα. Η ομάδα της Στέγης δουλεύει για περισσότερο από ένα χρόνο με τους ανθρώπους γύρω από τις γειτονιές του Πεδίου Άρεως με την πρόθεση να προκύψει μια έκθεση οργανικά. «Ακολουθήσαμε την ίδια τακτική στα Γιάννενα και αυτό που μάθαμε τότε είναι πως δεν μπορείς να προσγειωθείς σε έναν αστικό χώρο με κάποια έργα· πρέπει να τον ανακαλύψεις από την αρχή», σχολιάζει ο Πρόδρομος Τσιαβός.

Σε αυτήν την επανα-γνωριμία, οι ομάδες πολιτών, οι επιχειρήσεις της περιοχής αλλά και οι επιστημονικές ομάδες που τη μελετούν ήταν αρωγοί γνώσης για τους ανθρώπους των «Πλασμάτων». Ακολουθώντας τις υποδείξεις των τεσσάρων ομάδων κατοίκων που καταπιάνονται με την προστασία του Πάρκου, η επιμελητική ομάδα της έκθεσης αναζήτησε κομμάτια του Πεδίου που ελάχιστοι γνωρίζουν (ακόμα και σήμερα) και μαζί ‘τοποθέτησαν’ εκεί ένα – ένα τα έργα.

Την ίδια ώρα, προσέγγισαν δύο τοπικές ομάδες, την Afrosocially – μια δεύτερης γενιάς ομάδα επιχειρηματικότητας – και την καλλιτεχνική κολεκτίβα Esto με τους οποίους έφτασαν στα ίχνη 50 επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, είτε ως καταστηματάρχες είτε ως καλλιτέχνες, οργανώνοντας τους σε μια σειρά από εκπαιδευτικά σεμινάρια για το πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν την AI προκειμένου να στήσουν το δικό τους μαγαζί ή να οργανώσουν το ηλεκτρονικό τους marketing.

Στο μεταξύ, η σταθερή συνεργασία με τον Ομότιμο Καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Θωμά Μαλούτα και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών έφερε στο φως μια μελέτη για την ανθρώπινη γεωγραφία στις γειτονιές του Πεδίου Άρεως· περιοχές που μετασχηματίζονται διαρκώς, που μετατρέπονται σε πυκνές εστίες Airbnb ενώ ο ρυθμός με τον οποίο αλλάζει η σύσταση ιδιοκτησίας είναι επίσης καλπάζων. Μια σειρά ενεργειών, δηλαδή, που προδίδουν ένα ουσιαστικό ενδιαφέρον για την κατανόηση και την μελέτη των ταυτοτικών μεταβολών της περιοχής.

Στην τρίτη εκδοχή των «Πλασμάτων» και στην δεύτερη που σταθμεύει στο Πεδίον Άρεως, ο Πρόδρομος Τσιαβός δηλώνει με βεβαιότητα πως κάθε τέτοιο μεγάλο εγχείρημα προϋποθέτει «ν’ ακούσεις τι σου λέει ο τόπος και οι μικροιστορίες του. Το Πεδίο είναι μεγαλύτερο από εμάς, δεν πάμε να το οικειοποιηθούμε, αλλά να συνυπάρξουμε με αυτό και τον κόσμο του. Αν αυτά τα χρόνια έχουμε μάθει κάτι δουλεύοντας στο Πεδίον Άρεως έχει να κάνει με τη σημασία του χρόνου, την αξία που έχει μοίρασμα του χρόνου στο δημόσιο χώρο και τις σχέσεις που προκύπτουν από αυτήν την αφοσίωση».

Η προηγούμενη επίσκεψη που έκαναν τα Plasmata στο Πάρκο συγκέντρωσε το ενδιαφέρον 400.000 επισκεπτών μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα. Ήταν πολλοί εκείνοι οι οποίοι, μετά από αυτήν την αναπάντεχα σαρωτική προσέλευση, παρότρυναν την επιμελητική ομάδα της Στέγης να ξαναμπεί το επόμενο καλοκαίρι στο Πεδίο. Τελικά, πήρε το ρίσκο και επέλεξε να βγει εκτός έδρας, οργανώνοντας τα «Plasmata 2» στα Γιάννενα. «Τα Plasmata είναι ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζουμε πάρα πολλά πράγματα σε πάρα πολλές διαστάσεις. Και καταλήγουμε ποιο θα είναι το επόμενο βήμα τους, μόνο όταν βγάλουμε συμπεράσματα από το προηγούμενο», λέει ο general manager τους. Χωρίς να αποκλείει πως η τέταρτη version της έκθεσης θα ταξιδέψει ξανά εκτός Αθηνών.