Αντιγόνη: Ο Ούλριχ Ράσε επιστρέφει στην Επίδαυρο με την εμβληματική τραγωδία του Σοφοκλή

Το φετινό επετειακό πρόγραμμα του Φεστιβάλ στην Επίδαυρο ξεκινά με την Αντιγόνη, σε συμπαραγωγή με το Εθνικό Θέατρο και σε σκηνοθεσία ενός από τους πιο συναρπαστικούς Γερμανούς σκηνοθέτες, του Ούλριχ Ράσε. Το εμβληματικό έργο του Σοφοκλή, στην αξεπέραστη μετάφραση του Νίκου Παναγιωτόπουλου, θα παρουσιαστεί σε παγκόσμια πρεμιέρα με έναν λαμπερό θίασο Ελλήνων ηθοποιών, αποκλειστικά στο αργολικό θέατρο και κατ’ εξαίρεση για τρεις μέρες, την Παρασκευή 27, το Σάββατο 28 και την Κυριακή 29 Ιουνίου.

Η παράσταση Αντιγόνη υλοποιείται με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), που στηρίζει τη συμμετοχή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου στη συγκεκριμένη παραγωγή.

Ο Ούλριχ Ράσε επιστρέφει σκηνοθετικά στην Επίδαυρο, τρία χρόνια μετά τον καθηλωτικό Αγαμέμνονα του Αισχύλου, που παρουσιάστηκε σε συμπαραγωγή με το Residenztheater του Μονάχου. Μια παράσταση ανεξίτηλα γραμμένη στη μνήμη όσων την παρακολούθησαν λόγω του εκστατικού παλμού των ερμηνευτών, καθώς βάδιζαν αέναα πάνω στην τεράστια μηχανοκίνητη περιστρεφόμενη σκηνή, με ζωντανή μουσική υπόκρουση –στοιχεία που διατρέχουν τις σκηνοθεσίες του.

Στην Αντιγόνη, αυτό το βαθιά πολιτικό έργο του Σοφοκλή για τη διαφορά ατόμου –  πολίτη, τα όρια της προσωπικής βούλησης μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλά και την ταυτότητα μιας λειτουργικής δημοκρατίας, ο Ράσε εξελίσσει την ανατρεπτική σκηνική του γλώσσα. Αναδεικνύοντας την αρχετυπική μορφή της Αντιγόνης, ο Γερμανός σκηνοθέτης διατυπώνει κρίσιμα ερωτήματα για τη σύγκρουσή της με τον Κρέοντα, τον  οποίο, όμως, αντιμετωπίζει – όχι ως αυταρχική φιγούρα, αλλά ως γνήσιο προστάτη των συμφερόντων του Κράτους, άρα και του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Αντιμέτωπος με τις συνέπειες ενός εμφυλίου, ο Κρέων διατάζει να μην ταφεί ο Πολυνείκης, εφόσον ηγήθηκε της εξέγερσης κατά της Θήβας. Η απόφαση αυτή υπογραμμίζει την πεποίθησή του ότι η αφοσίωση στο κράτος είναι ύψιστης σημασίας και η προδοσία πρέπει να τιμωρείται αυστηρά, ώστε να διατηρείται η κοινωνική σταθερότητα. Οι πράξεις του μπορούν να θεωρηθούν δικαιολογημένες, αν τις δει κανείς υπό το πρίσμα της πραγματιστικής διακυβέρνησης και της ανάγκης διατήρησης της πολιτειακής τάξης. Πού βρίσκονται, όμως, τα όρια ανάμεσα στην ηθική ευθύνη και την πολιτική εξουσία; Πώς εξασφαλίζεται άραγε η διαρκής δημοκρατία;

Έχοντας αναμετρηθεί στο πρόσφατο παρελθόν με το αρχαίο δράμα σε μεγάλα ευρωπαϊκά θέατρα και στην Επίδαυρο (Επτά επί Θήβας, Αντιγόνη – 2017, Πέρσες – 2018, Βάκχες, Ηλέκτρα – 2019, Οιδίποδας – 2020, Αγαμέμνονας –2022) η Αντιγόνη, με ένα λαμπρό θίασο, 10 μελή χορό ταλαντούχων  νέων ερμηνευτών και τέσσερις μουσικούς επί σκηνής, θα εισαγάγει το κοινό της Επιδαύρου για άλλη μια φορά στον πρωτοποριακό δραματουργικό κόσμο του Γερμανού σκηνοθέτη.

«Πάντοτε ονειρευόμουν να ανεβάσω στην Επίδαυρο την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Ίσως ακουστεί κάπως παράξενο, αλλά η επιλογή μου δεν είχε να κάνει τόσο με τον χαρακτήρα της ίδιας της Αντιγόνης όσο με τη φιγούρα του βασιλιά Κρέοντα. Η Αντιγόνη, όπως γνωρίζουμε, είναι η ηρωίδα του έργου. Αντιστέκεται στην αυταρχική εξουσία του βασιλιά. Προτάσσει τις δικές της ιδέες για το τι πρέπει να συμβεί. Η δύναμη και η αντίστασή της απέναντι στην εξουσία είναι αξιοθαύμαστες. Αλλά μήπως δεν ζούμε σήμερα σε μια κοινωνία όπου είναι πανεύκολο για όλους να παριστάνουν τις ηρωίδες ή τους ήρωες, να μιλούν και να πράττουν με τα δικά τους μέτρα και σταθμά; Μήπως πολλές φορές ξεχνάμε ότι αποστολή του Κρέοντα ως βασιλιά είναι να υπερασπίζεται το κράτος και τους νόμους; Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να ρίξουμε μια ματιά στον βασιλιά και στα επιχειρήματά του, που διατυπώνονται τόσο εύστοχα από τον Σοφοκλή στην   τραγωδία. Όπως ξέρουν καλά οι Έλληνες, η δημοκρατία είναι μια κατάκτηση που σφυρηλατήθηκε μέσα στους αιώνες, θεμελιωμένη σε ατομικές ελευθερίες αλλά και υποχρεώσεις. Στην Αντιγόνη, ο Κρέων είναι εκείνος που υπερασπίζεται αυτό το πολίτευμα. Έστω κι αν τελικά ακολουθεί εσφαλμένη πορεία, έστω κι αν αποδεικνύεται ανίκανος να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων που επιτάσσει η λειτουργία ενός τέτοιου πολιτεύματος, αξίζει τον κόπο να εξετάσουμε πιο προσεκτικά τα επιχειρήματα του Σοφοκλή εστιάζοντας στον χαρακτήρα του.

Σε κάθε περίπτωση, χαίρομαι αφάνταστα για την ευκαιρία που μου δίνεται να διερευνήσω εις βάθος τις διαστάσεις και την επιχειρηματολογία του τραγικού ποιητή στην Επίδαυρο με έναν θίασο Ελλήνων ηθοποιών».
Ούλριχ Ράσε | (Μετάφραση από τα γερμανικά: Γιάννης Καλιφατίδης)

Γεννημένος το 1969 στο Μπόχουμ της Γερμανίας και με σπουδές στην ιστορία της τέχνης και τη συγκριτική λογοτεχνία, ο Ούλριχ Ράσε είναι από τους πιο πρωτοπόρους σκηνοθέτες της γενιάς του. Το 2013 τιμήθηκε με το Βραβείο Τέχνης της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου, ενώ –εκτός από τις αρχαίες τραγωδίες– στο ρεπερτόριό του περιλαμβάνονται και άλλα σημαντικά έργα, όπως η Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ (2009), η Αποκάλυψη του Ιωάννη (2013), ο Θάνατος του Νταντόν (2015), ο Βόιτσεκ (2017) του Γκέοργκ Μπύχνερ και το τελευταίο έργο της Σάρα Κέιν «4.48 Ψύχωση» (2020) – όλα ανεβασμένα σε μεγάλα θέατρα κυρίως της Γερμανίας και της Αυστρίας, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.