MOMus-Άλεξ Μυλωνά: «Το εργαστήριο του γλύπτη» μάς ανοίγει τις πόρτες του

Το Μουσείο Άλεξ Μυλωνά, το… θεσσαλονικιό μουσείο της Αθήνας, αποτελεί ένα χώρο επικεντρωμένο στη γλυπτική, αν και όχι αφιερωμένο αποκλειστικά σε αυτή. Κληροδότημα της σπουδαίας γλύπτριας, στεγάζει στον δεύτερο όροφό του μια επιλογή από τα έργα της, ενώ σε ένα δωμάτιο του ισογείου φιλοξενείται αντιπροσωπευτικό δείγμα των εργαλείων και των αντικειμένων του εργαστηρίου της.

Με αυτά τα δεδομένα, τι ποιο φυσικό από το να φιλοξενήσει μια έκθεση που ο άξονάς της περιστρέφεται γύρω από «Το εργαστήριο του γλύπτη», όπως είναι ο τίτλος της ομαδικής έκθεσης που φιλοξενείται από τις 7 Απριλίου στο δραστήριο μικρό μουσείο της πλατείας Ασωμάτων, στο Θησείο.

Μια ομαδική έκθεση που μοιάζει περισσότερο με πρόσκληση σε φιλική συναναστροφή, λες και η «οικοδέσποινα» κάλεσε φίλους και φίλες συναδέλφους της να φέρουν ο καθένας τα εργαλεία του για να δημιουργήσουν σε έναν κοινό χώρο.

Το ενδιαφέρον της έκθεσης, στην οποία παρουσιάζονται έργα που φιλοτέχνησαν έντεκα γλύπτες και γλύπτριες, δεν στρέφεται τόσο προς το τεχνικό μέρος· στόχος της δεν είναι να αναπαραστήσει τα εργαστήρια των φιλοξενούμενων αλλά, μέσω της ιδέας του εργαστηρίου και της κοινής δέσμης πρακτικών, να ιχνηλατήσει εκλεκτικές συγγένειες και φιλίες, κοινές ή παράλληλες πορείες ή, καλύτερα, «διαδικασίες, τρόπους, διαδρομές», για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του ιστορικού της τέχνης Γιάννη Μπόλη, επικεφαλής του τμήματος σύγχρονης γλυπτικής του Μουσείου και συντονιστή της έκθεσης.

Η εκθεσιακή αφήγηση επιδιώκει να οδηγήσει τον επισκέπτη «από το έργο στον γλύπτη· από το δημιούργημα στον δημιουργό», όπως τονίζει ο επίσης συντονιστής της διοργάνωσης Δημήτρης Παυλόπουλος. Η πορεία αυτή αποτελεί και μια διαδρομή στη νεοελληνική γλυπτική από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1970, από τους δασκάλους της προπολεμικής περιόδου μέχρι την αποφασιστική υιοθέτηση της μεταπολεμικής αφαίρεσης.

Γιάννης Παππάς, Κορίτσι στο ντιβάνι, Αλεξάνδρεια, 1948 , μ πρού ν τζος, 31,5 x 37 x 25 εκ. © Μουσείο Μπενάκη – Εργαστήριο Γιάννη Παππά

Πάγκοι και εργαλεία, κάποια από τα οποία αποκτούν τοτεμικό χαρακτήρα, όπως το αμόνι από το εργαστήριο του Κλέαρχου Λουκόπουλου, καθώς και άλλα, σπάνια σήμερα, εργαλεία, όπως ένας τεραστίων διαστάσεων διαβήτης, μαζί με έργα που συχνά έχουν αντικείμενό τους το ίδιο το εργαστήρι του γλύπτη, όπως οι τέσσερις πίνακες του Γιάννη Παππά, είναι τα αντικείμενα μέσα από τα οποία επιχειρείται «να καταλάβει ο θεατής τι έκαναν αυτοί οι άνθρωποι», όπως τόνισε ο εκ των επιμελητών Σπύρος Μοσχονάς.

Στην έκθεση ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι γυναίκες γλύπτριες, καθώς η διαδρομή που είχαν να ακολουθήσουν δεν ήταν εύκολη, αφού έπρεπε να ξεπεράσουν όχι μονάχα την κυρίαρχη παραστατικότητα προκειμένου να κινηθούν προς την αφαίρεση αλλά και επιπλέον τα στερεότυπα για το φύλο τους, που θεωρούσαν ότι η γλυπτική είναι μια τέχνη έντονα χειρωνακτική, πολύ «βαριά» για τις γυναίκες, παρατηρεί η εκ των επιμελητριών Χάρις Κανελλοπούλου. Σε αντίθεση, όμως, με τα ανδροκρατικά στερεότυπα, οι γυναίκες αυτές «επινόησαν τον εαυτό τους μέσα από την καλλιτεχνική πρακτική», όπως είπε μιλώντας για την Άλεξ Μυλωνά η Συραγώ Τσιάρα, αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Η Αλεξ Μυλωνά το 1976 στο εργαστήριό της στην ο δό Τσάμη Καρατάσου στο Κουκάκι. © Φωτογραφία : Ελένη Μυλωνά

Όπως «το εργαστήριο υπήρξε πάντοτε χώρος προσωπικός αλλά και κοινωνικός», χώρος συνάντησης και ώσμωσης των καλλιτεχνών με επισκέπτες, αγοραστές, τεχνοκρίτες κ.ά., έτσι και η έκθεση αποτελεί ένα «σημείο συνάντησης γλυπτών αλλά και μελετητών», όπως υπογράμμισε η επίσης επιμελήτρια Ζέττα Αντωνοπούλου.

Πλάι στους ένδεκα γλύπτες που έργα και εργαλεία τους φιλοξενεί η έκθεση, στέκεται μια επιμελητική ομάδα από 15 ιστορικούς τέχνης, που εκτός της έκθεσης επιμελήθηκαν έναν πολυσέλιδο συνοδευτικό κατάλογο, στον οποίο γίνεται εκτενής αναφορά στο έργο και τη διαδρομή όχι μονάχα των συμμετεχόντων και συμμετεχουσών στην έκθεση αλλά και άλλων 13 γλυπτών και γλυπτριών της μεταπολεμικής περιόδου, συγκροτώντας, έτσι, έναν πολύτιμο οδηγό, πραγματικό επιστημονικό βοήθημα για τη μελέτη της ιστορίας της νεοελληνικής γλυπτικής.

Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση προέρχονται από τις συλλογές του MOMus-Μουσείου Άλεξ Μυλωνά, του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης), της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, του Μουσείου Μπενάκη-Εργαστηρίου Γιάννη Παππά και του Ιδρύματος Γεώργιου Ζογγολόπουλου, καθώς και από συλλογές των οικογενειών των καλλιτεχνών και από ιδιωτικές συλλογές.

Η Μπέλλα Ραφτοπούλου στο εργαστήριό της στην Αθήνα. © Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Αρχείο Μπέλλας Ραφτοπούλου

Γλύπτες και γλύπτριες που παρουσιάζονται στην έκθεση: Αχιλλέας Απέργης, Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη, Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χρήστος Καπράλος, Λάζαρος Λαμέρας, Κλέαρχος Λουκόπουλος, Μέμος Μακρής, Άλεξ Μυλωνά, Γιάννης Παππάς, Μπέλλα Ραφτοπούλου, Σωσώ Χουτοπούλου-Κονταράτου.

Γλύπτες και γλύπτριες που παρουσιάζονται στην έκδοση: Θανάσης Απάρτης, Κώστας Δημητριάδης, Θωμάς Θωμόπουλος, Βάσος Καπάνταης, Κώστας Κλουβάτος, Κώστας Κουλεντιανός, Ναταλία Μελά, Ναυσικά Πάστρα, Γεράσιμος Σκλάβος, Γαβριέλλα Σίμωσι, Takis, Μιχάλης Τόμπρος, Φιλόλαος (Τλούπας).

Επιμελητική ομάδα: Ζέττα Αντωνοπούλου, Γιάννης Γαλανόπουλος, Τώνια Γιαννουδάκη, Δόμνα Γούναρη, Άρτεμις Ζερβού, Χάρις Κανελλοπούλου, Αρετή Λεοπούλου, Θούλη Μισιρλόγλου, Σπύρος Μοσχονάς, Γιάννης Μπόλης, Δημήτρης Παυλόπουλος, Κατερίνα Σύρογλου, Αλέξανδρος Τενεκετζής, Νικολέτα Τζάνη, Συραγώ Τσιάρα.

Ξεναγήσεις στην έκθεση «Το εργαστήριο του γλύπτη» πραγματοποιούνται κάθε Σάββατο και Κυριακή, στις 13.00. Η συμμετοχή γίνεται με το εισιτήριο εισόδου, προϋποθέτει όμως δήλωση συμμετοχής στο τηλέφωνο 210-32.15.717 ή στο [email protected] Επίσης, η έκθεση θα πλαισιωθεί από εκπαιδευτικά προγράμματα, παρουσιάσεις και κύκλους μαθημάτων-διαλέξεων, το πρόγραμμα των οποίων θα ανακοινωθεί.