Αικατερίνη Παπαγεωργίου, τι θέλεις να πεις στα παιδιά για το θέμα της μονογονεϊκής οικογένειας;

Από νωρίς, με την θεατρική ομάδα των Young Quill, είχαν τοποθετήσει το εφηβικό κοινό στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους. Έτσι, δεν ήταν έκπληξη που η Αικατερίνη Παπαγεωργίου πέρασε το περασμένο καλοκαίρι στη σκηνοθεσία της «Ιστορίας ενός μονόφθαλμου» βασισμένης στο μύθο του Πολύφημου και της 11ης ραψωδίας της ομηρικής Οδύσσειας. Και που τώρα, παρουσιάζει την «Εύθραυστη οικογένεια» στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη.

«Με γοητεύει πολύ το εφηβικό κοινό, βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικής και ενήλικής ζωής. Βιώνουν αλλεπάλληλες αλλαγές και βρίσκονται στην πολύ ιδιαίτερη διαδικασία προσδιορισμού της ταυτότητας τους μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αμφισβητούν, απορρίπτουν, αποδέχονται, οραματίζονται – όλα αυτά τους καθιστά ένα πολύ ανήσυχο κοινό. Ήταν και για εμάς αποκαλυπτικό ότι το κοινό αυτό ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα που του προσφέρονται. Συχνά, μάλιστα, αναγνωρίζει στοιχεία που εμείς δεν τα έχουμε επισημάνει. Αν καταφέρει κανείς να κερδίσει την προσοχή του, η διαδικασία είναι κάτι παραπάνω από παραγωγική», παρατηρεί η δραστήρια σκηνοθέτις, που τα τελευταία δύο χρόνια δουλεύει στην Ελλάδα, ορμώμενη από μια πολύχρονη παραμονή στο Λονδίνο.

Η «Εύθραυστη οικογένεια» βασίζεται στον «Γυάλινο κόσμο» του Τένεσι Ουίλιαμς.

Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου έχει ήδη προστεθεί στην κοινότητα των δημιουργών που διαπιστώνουν πως το παιδικό κι εφηβικό κοινό είναι εξαιρετικά απαιτητικό και δεν μπορείς να του κρυφτείς με προχειρότητες ή τεχνάσματα.

«Τα παιδιά πρέπει να τα κερδίσεις και να τα εξιτάρεις. Οι ενήλικες έρχονται στο θέατρο, παρακολουθούν την παράσταση και στη συνέχεια την επικροτούν ή την απορρίπτουν. Με τα παιδιά η ζύμωση γίνεται επί τόπου: Είτε τα κερδίζεις είτε όχι, αυτό θα το εισπράξεις την ώρα της δράσης, την ώρα που παίζεται το έργο. Δεν μπορείς να κρυφτείς πίσω από θεατρινισμούς ή εντυπωσιασμούς· αναζητούν την ουσία, ακριβώς γιατί η προσοχή τους εύκολα αποσπάται. Είναι ένα κοινό βαθιά ειλικρινές και αφοπλιστικό κι αυτό μας κάνει και εμάς να γινόμαστε καλύτεροι και να εξελισσόμαστε μαζί του όσο το γνωρίζουμε» επισημαίνει.

Το νέο της εγχείρημα που απευθύνεται σε αυτό το κοινό, εμπνέεται από ένα κλασικό κείμενο, ίσως το πιο ωραίο έργο του Τένεσι Ουίλιαμς, τον «Γυάλινο κόσμο», εστιάζοντας στο ζήτημα της μονογονεϊκότητας· τοποθετημένο μάλιστα σε μια εποχή λιγότερο εξοικειωμένη με αυτό. «Η γραφή του Ουίλιαμς εκπροσωπεί αυτό ονομάζουμε ‘ποιητικό ρεαλισμό’, διατηρεί μια εκπληκτική ισορροπία μεταξύ πραγματικότητάς και φαντασιακού, αυτό ακριβώς που χαρακτηρίζει και τα παιδιά αυτής της ηλικίας. Τα έργα του είναι σύνθετα. Συχνά δίνουν την εντύπωση ότι δεν ολοκληρώνονται και, ως εκ τούτου, προσφέρουν στο κοινό τροφή για σκέψη ώστε να οδηγηθεί στις δικές του απαντήσεις. Όλα αυτά μέτρησαν στην επιλογή μας».

Στην παράσταση πρωταγωνιστούν οι Φιλία Κανελλοπούλου, Χρήστος Καραβέβας, Χριστίνα Κωστέα.

Αρχικά, η ομάδα των Young Quill επεξεργάστηκαν την ιδέα να διασκευάσουν το πρωτότυπο έργο. Όμως, σύντομα οδηγήθηκαν σε ένα καινούργιο κείμενο που τοποθετεί την πλοκή στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’50.

Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου εξηγεί το γιατί: «Το έργο του Ουίλιαμς προσεγγίζει θέματα και ερωτήματα που αφορούν στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης: Συναισθηματικά μοτίβα, φόβοι, ανησυχίες και συγκρούσεις. Έτσι, καταλήξαμε ότι το ιστορικό πλαίσιο δεν είναι το πλέον καθοριστικό. Η Ελλάδα του 50’ μετά δύο παγκοσμίους πολέμους και τον απόηχο του εμφυλίου είναι μια εποχή που συντελούνται αλλαγές μεγάλης κλίμακας. Είχε ενδιαφέρον να βυθιστούμε στο εσωτερικό μιας διχασμένης κοινωνίας που προσπαθεί να αποσιωπήσει το παρελθόν της. Είναι μία εποχή που μας τροφοδοτεί – και με το παραπάνω – για να εξετάσουμε πώς το κοινωνικό πλαίσιο επηρεάζει και καθορίζει τις σχέσεις της οικογένειας, πως συχνά στέκεται εμπόδιο στην επιθυμία των νέων, πως διαστρεβλώνει αντιλήψεις και πως δημιουργεί αγκυλώσεις. Ματαιωμένα όνειρα είχαν οι έφηβοι του τότε, ματαιωμένα όνειρα έχουν και οι έφηβοι του σήμερα, μετά μια οικονομική ύφεση και με μία πανδημία σε εξέλιξη».

Κρίνοντας δε, από τα κολακευτικά σχόλια που έλαβαν από το Πανεπιστήμιο του Tennessee – το οποίο διαχειρίζεται τα δικαιώματα των έργων του Ουίλιαμς – μάλλον οδηγήθηκαν στη σωστή κατεύθυνση.

«Η μονογονεϊκή οικογένεια είναι ‘το ίδιο πολύ’ οικογένεια. Πρέπει να ξεφύγουμε από το στερεότυπο ότι το παιδί μιας τέτοιας συνθήκης, μπορεί να υστερεί σε κάτι» εξηγεί η σκηνοθέτις σχετικά με τον προσανατολισμό της παράστασης.

Στην «Εύθραυστη οικογένεια» η Παπαγεωργίου δεν διστάζει να φωτίσει το επώδυνο θέμα της μονογονεϊκής συνθήκης που – ακόμα και σήμερα – αντιμετωπίζεται με ενοχή από την ελληνική κοινωνία αλλά και τους εγχώριους θεσμούς. Η επιλογή του θέματος λοιπόν, μόνο τόλμη δηλώνει.

«Η ελληνική κοινωνία στην πορεία εκσυγχρονισμού της, θεωρητικά έχει απενοχοποιήσει πολλά ζητήματα, μέχρι που κάποια στιγμή βρίσκεται και πάλι αντιμέτωπη με αυτά που υποτίθεται ξεπέρασε. Νομίζω, ότι δεν υπήρχε αλλά και δεν υπάρχει ουσιαστικό πλαίσιο υποστήριξης. Βέβαια, η μονογονεϊκή οικογένεια του 50’ ήταν ‘δαχτυλοδεικτούμενη’ ενώ τις μέρες μας, διαρκώς αυξάνονται και δεν αποτελούν εξαίρεση» λέει.

Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι συχνά η μονογονεϊκότητα αποτελεί θαρραλέα επιλογή – και όχι μια ατυχία. Το μόνο που καταφέρνουν οι αντιλήψεις περί κατηγοριοποίησης  είναι να γεννήσουν περισσότερα στερεότυπα

Η προσωπική της εμπειρία ως παιδί μονογονεϊκής οικογένειας και πλέον και μητέρα μονογονεϊκής οικογένειας την φέρνει πολύ πιο κοντά στο ζητούμενο και στην ανάγκη της αναγνώρισης «ότι η μονογονεϊκή οικογένεια είναι ‘το ίδιο πολύ’ οικογένεια. Πρέπει να ξεφύγουμε από το στερεότυπο ότι το παιδί μιας τέτοιας συνθήκης, μπορεί να υστερεί σε κάτι. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι συχνά η μονογονεϊκότητα αποτελεί θαρραλέα επιλογή – και όχι μια ατυχία. Το μόνο που καταφέρνουν οι αντιλήψεις περί κατηγοριοποίησης, του ποιος μπορεί ή δεν μπορεί να είναι οικογένεια και του τι είναι ‘κανονικό’ και τι ‘μη κανονικό’, είναι να προσθέσουν εμπόδια στην αγάπη που θέλουμε να δώσουμε και να πάρουμε και να γεννήσουν περισσότερα στερεότυπα» εξηγεί – επίσης με θάρρος.

«Ειδικά στο κομμάτι του εφηβικού θεάτρου θα ήταν πολύ χρήσιμη η συγγραφή νέων έργων, η οποία να μιλά για το εδώ και το τώρα των παιδιών, να αντλεί από τη ζωή τους και να τα προσκαλεί να συνδιαλλαγούν με αυτήν» επισημαίνει η Αικατερίνη Παπαγεωργίου.

Oι πολύχρονες σπουδές της τόσο στο τμήμα Παραστατικών Τεχνών του Royal Central School of Speechand Drama, University of London όσο και στη Σκηνοθεσία Θεάτρου στο Royal Holloway University of London (σημειωτέον υπό την καθοδήγηση της πολύφημης Katie Mitchell) την εξοικείωσε ιδιαίτερα με μια νοοτροπία που ανθεί ιδιαίτερα στην Βρετανία: Την επένδυση σε πρωτότυπα κείμενα τόσο στο θέατρο των ενηλίκων όσο και στην εφηβική και παιδική σκηνή.

«Υπάρχει παράδοση σε σχέση με το κομμάτι συγγραφής και αυτό καθιστά του Βρετανούς πρωτοπόρους. Στην Ελλάδα δεν συμβαίνει κάτι αντίστοιχο. Επιλέγουμε είτε κλασσικά, είτε σύγχρονα έργα που έχουν κάνει επιτυχία στο εξωτερικό. Ειδικά στο κομμάτι του εφηβικού θεάτρου θα ήταν πολύ χρήσιμη η συγγραφή νέων έργων, η οποία να μιλά για το εδώ και το τώρα των παιδιών, να αντλεί από τη ζωή τους και να τα προσκαλεί να συνδιαλλαγούν με αυτήν. Αυτό που με είχε εντυπωσιάσει στην εφηβική σκηνή της Αγγλίας, και ειλικρινά προσπαθώ να αντλώ από αυτό, είναι η τόλμη της να απευθύνεται στο εφηβικό κοινό με ειλικρίνεια για πολύ σκληρά ζητήματα, από την κατάθλιψη μέχρι τη βία, από τον εθισμό μέχρι την αυτοκτονία. Τολμούν να ανοίξουν με τους έφηβους ένα διάλογο καίριων και σύνθετων ζητημάτων της κοινωνίας.

Φυσικά, και ένα από τα όνειρα μου είναι η δημιουργία μιας γέφυρας ανάμεσα στις δύο σκηνές. Θεωρώ ότι έχουμε να αντλήσουμε πάρα πολλά από την αμεσότητα των νέων έργων τους και την θαρραλέα επιλογή των θεματικών τους» επισημαίνει.

Η επιστροφή της στην Ελλάδα από τις αρχές του 2020 ήταν μια συνειδητή απόφαση, στο πλαίσιο της οποίας έχει ήδη παρουσιάσει τρεις σκηνοθεσίες της ενώ δρομολογεί και μια τέταρτη. Πρόκειται για το έργο «Constellations» του Νικ Πέιν που θα ανέβει τον προσεχή Ιανουάριο στο Μικρό Θέατρο Κεραμεικού με πρωταγωνιστές την Κάτια Γκουλιώνη και τον Αλέξανδρο Βάρθη. Μοιάζει, στη φάση αυτή, να μην επεξεργάζεται την άμεση επιστροφή της στο Λονδίνο. Παρόλα αυτά, ομολογεί πως συχνά της λείπει. «Μου λείπει η αυστηρότητα και η συνέπεια με την οποία γίνονταν τα πράγματα. Ωστόσο, δεν έχω μπει στη διαδικασία να επεξεργαστώ ουσιαστικά μια μόνιμη επιστροφή. Σίγουρα, θα ήθελα, κάποια στιγμή, να επιστρέψω σε πλαίσιο μαθητείας ή να συμβάλω στο να συναντηθεί η εκεί με την εδώ θεατρική σκηνή σ’ ένα πλαίσιο συνεργασίας και συνδημιουργίας».