Θοδωρή Αμπαζή, που σε έχει οδηγήσει το μουσικό θέατρο;

Έχει επιχειρήσει μουσικό θέατρο στην Επίδαυρο, στο Ηρώδειο, στη Λυρική Σκηνή, στο Εθνικό Θέατρο, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Έχει επιχειρήσει μουσικό θέατρο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε μεγάλη αλλά και μικρότερη κλίμακα. Είναι ίσως ο συνεπέστερος εισηγητής του είδους στην ελληνική σκηνή την τελευταία 20ετία. Και τώρα μοιάζει να ανακαλεί το ξεκίνημα του στην αρχή, σκηνοθετώντας μουσικό θέατρο στην πιο μικρή φόρμα.

Ο Θοδωρής Αμπαζής υπογράφει τον «Ποπολάρο» του Γρηγόριου Ξενόπουλου για πέντε ηθοποιούς (Γιάννης Καράμπαμπας, Παντελής Δεντάκης, Ιφιγένεια Καραμήτρου, Μαρία Παρασύρη, Νίκος Αλεξίου) στην σκηνή της Φρυνίχου του Θεάτρου Τέχνης, ακριβώς επιδιώκοντας να επιστρέψει στην αρχή αφού «η περίοδος που διανύουμε επιβάλλει έναν αναστοχασμό, ένα reset. Βρισκόμαστε σε εκείνο το σημείο του χρόνου όπου διαπιστώνουμε πως το σύστημα ζωής δεν έχει πετύχει, όπου έχει διαταραχθεί η αρμονία του κόσμου μας και χρειάζεται ένα νέο μοντέλο για να συνεχίσουμε. Αυτό έχει ήδη άμεσες επιπτώσεις στην καθημερινότητα μας και δεν μπορεί να μην έχει και στη σκέψη του καλλιτέχνη. Είναι η ώρα, λοιπόν, για μια πιο απλή θεατρική παράσταση» σημειώνει ο συνθέτης και σκηνοθέτης.

Πλάνο από τον «Ποπολάρο» του Γρηγόριου Ξενόπουλου στην εκδοχή που παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης.

Με αφορμή την πρώτη εκδοχή του «Ποπολάρου», τον «Αντάρτη» – εδώ σε διασκευή της σταθερής συνεργάτιδας του, Έλσας Ανδριανού – ο Αμπαζής στρέφεται στην ιστορία του νεαρού Ζέππου Πεμπονάρη στη Ζάκυνθο του 19ου αιώνα· και μέσα από τον έρωτα του για τη νεαρή αριστοκράτισσα Έλντα προσεγγίζει την αγωνία των ανθρώπων κάθε εποχής να συμμετέχουν στις «Χρυσές Βίβλους» των χρόνων τους, για να διεκδικούν τα προνόμια τους και κυρίως για να τα προφυλάσσουν.

Όταν βλέπω θέατρο, ακούω μουσική. Ο,τιδήποτε συμβαίνει ως μουσική το αντιλαμβάνομαι

Στον «Ποπολάρο» ο Θοδωρής Αμπαζής παρουσιάζει μια λιγότερο μουσική και χορική διάσταση του θέατρου του, με κάποιες διασκευές επτανησιακών ακουσμάτων και καντάδες που ακούγονται χαμηλά, στο βάθος, υπογραμμίζοντας «μια εποχή που δεν έχουμε πια».

Η μουσική έχει μικρότερο ρόλο αυτή τη φορά καθώς, όπως εξηγεί, «συχνά, η μουσική διάνοια στις παραστάσεις μου ξεχνούσε τους ανθρώπους. Ήθελα, λοιπόν, να ξαναβρώ το θέατρο των ηθοποιών και να δώσω χώρο στο παιχνίδι που μας έλειψε. Κι έτσι, ενώ υπάρχει κι εδώ η μουσική σκέψη στη σκηνοθεσία, κυριαρχούν οι απλές ανθρώπινες δυναμικές».

O «Ποπολάρος» κάνει πρεμιέρα στις 14 Οκτωβρίου στο θέατρο Τέχνης – Φρυνίχου

Το έργο του Ξενόπουλου μοιάζει να έρχεται σαν συνέχεια στην προβληματική έργων με πολιτικό πυρήνα που, τα τελευταία χρόνια, τον έχουν απασχολήσει: «Οι έμποροι των εθνών» του Παπαδιαμάντη, «Οι δαιμονισμένοι» του Ντοστογιέφσκι, «Ο άνθρωπος που γελά» του Ουγκώ. Σύμπτωση ή όχι; «Δεν ψάχνω ένα είδος, που να ευνοεί τη μουσική σύνθεση να αναδειχθεί. Παρόλα αυτά, το διακύβευμα των παραστάσεων μου είναι καθαρό και οι καθαρές δομές ευνοούν το μουσικό θέατρο. Από εκεί και πέρα ακολουθώ τις ανάγκες των συμβάντων για τα οποία θέλω να μιλήσω. Ο Ποπολάρος εντάσσεται κι αυτός στην αναζήτηση μιας μελέτης της ιστορίας του ελληνικού έθνους, στην ανάγκη να μάθουμε σε τι πίστεψαν εκείνοι οι άνθρωποι, σ’ εκείνη την εποχή. Και κάπως έτσι προκύπτει η έρευνα για κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα», σημειώνει.

Στα, 25 και πλέον, χρόνια που υπηρετεί το μουσικό θέατρο, ο Θοδωρής Αμπαζής δεν έχει αναρωτηθεί το γιατί. Μάλλον γιατί θεωρεί αυτονόητη την απάντηση στη χώρα όπου γεννήθηκε το μουσικό θέατρο αφού «χωρίς την τραγωδία πιθανώς να μην είχε γεννηθεί η όπερα. Όλες οι πρώτες μορφές σκηνικής πράξης, αναφέρονται στο μουσικό θέατρο» τονίζει.

«Στο θέατρο πάντα μας απασχολούν όλα όσα δονούν το σώμα. Αυτός ο εσωτερικός παλμός που τους κρατάει όλους παρόντες, η κοινή αναπνοή. Αυτήν ερευνώ όσα χρόνια καταπιάνομαι με το θέμα της χορικότητας, όσα χρόνια δουλεύω πάνω στην τραγωδία, στο λυρικό θέατρο» λέει ο Θοδωρής Αμπαζής. Φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή

Ανακαλώντας, πάντως, την αφορμή της αναζήτησης του – που αποδείχθηκε πολύχρονη – μπορεί να πει ότι την εποχή που ξεκινούσε, κάπου στα 90’s «οι θεατρικές χειρονομίες μέσα στη μουσική ή το αντίστροφο γίνονταν κάπως μηχανικά. Μου έλειπε η συλλειτουργία τους ως όλο, να βλέπω καλό θέατρο κι όχι να ακούω μόνο καλή μουσική – και το ανάποδο».

Έκτοτε και σε όσες προσπάθειες ακολούθησαν κατέληγε πάντα στο ίδιο ζητούμενο: Την κοινή αναπνοή. «Στο θέατρο πάντα μας απασχολούν όλα όσα δονούν το σώμα. Αυτός ο εσωτερικός παλμός που τους κρατάει όλους παρόντες, η κοινή αναπνοή. Αυτήν ερευνώ όσα χρόνια καταπιάνομαι με το θέμα της χορικότητας, όσα χρόνια δουλεύω πάνω στην τραγωδία, στο λυρικό θέατρο. Ακόμα ερευνώ αυτό το κοινό μονοπάτι και μακάρι να μην καταφέρω να βρω πολλά για να συνεχίσω να το ψάχνω» λέει ο Θοδωρής Αμπαζής.

Ο ίδιος, ωστόσο, έχει ξεκαθαρίσει μέσα του αν επικρατεί ο συνθέτης ή ο σκηνοθέτης. «Όταν βλέπω θέατρο, ακούω μουσική. Οτιδήποτε συμβαίνει ως μουσική το αντιλαμβάνομαι. Έτσι και τη δραματουργία – μόνο μέσα από τη μουσική την καταλαβαίνω. Γι’ αυτό κι αν δεν παραβρεθώ σε μια πρόβα, αν δεν δω την κίνηση των σωμάτων και το ρίγος της σπονδυλικής στήλης των ηθοποιών δεν μπορώ να γράψω μουσική. Στην πρόβα αισθάνομαι πως μπορεί να μην ακούγεται ακόμα η μουσική, αλλά υπάρχει. Με λίγα λόγια, όλα τα μεταφράζω σε μουσική γιατί πιστεύω πως έχει έναν ασυναγώνιστο ενωτικό χαρακτήρα, είτε μιλάμε για το θέατρο, είτε όχι».