Άκραμ Καν, ο σταρ χορογράφος μέσα από τα δικά του λόγια

Κάθε επίτευγμα του ανθρώπινου είδους έχει καταγραφεί από τις τέχνες και τους μύθους, το χορό, την όπερα, τη μουσική, τη ζωγραφική. Αν αυτά δεν διατηρηθούν στη μνήμη των γεννέων του μέλλοντος, τότε θα είναι σαν να μην ξέρουμε από που έχουμε έρθει. Και να ξεκινάμε από την αρχή, επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη. Κι αυτό είναι τόσο αναγκαίο στις μέρες μας καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις, όπως είναι η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη και άλλα. Οι ειδικοί λένε πως όλα τα επαγγέλματα θα ακυρωθούν από τα ρομπότ. Όλα, εκτός από δύο: Τους καλλιτέχνες και τους ιερείς. Αυτά είναι τα δύο στοιχεία που ορίζουν τα ανθρώπινα, η πίστη και η τέχνη.

Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν δύο τρόποι να δημιουργήσεις: Μπορεί να σπρώξεις τους τοίχους ενός δωματίου από μέσα ή να τους τραβήξεις απ’ έξω. Εγώ βρισκόμουν πάντα έξω από το δωμάτιο, αντλώντας από όλα τα πράγματα που αιχμαλώτιζαν το βλέμμα μου. Οι καλλιτέχνες τους οποίους αγαπώ είναι κλασικοί δημιουργοί που έκαναν το αντίστροφο. Ο κλασικισμός δεν είναι θέμα επιλογής. Είναι ζήτημα διατήρησης συγκεκριμένων ορίων και δημιουργίας μέσα σε αυτά. Όλα επιβεβαιώνουν ότι οι παραδοσιακές φόρμες μπορούν να εξελιχθούν χωρίς να χάσουν τον πυρήνα τους.

Ως παιδί ήμουν εντελώς αόρατο. Δυσκολευόμουν να επικοινωνήσω με λόγια τις σκέψεις και τις ιδέες μου. Είχε τεράστια επίδραση στον ψυχισμό μου όταν κατάφερα να κερδίσω ένα διαγωνισμό χορού disco χορεύοντας το «Five star» του Μάικλ Τζάκσον. Ήταν τότε που συνειδητοποίησα ότι ο χορός είναι ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνώ.

Ο Αkram Khan τιμήθηκε με το βραβείο Olivier (2019) ως Χορογράφος / Καλλιτέχνης της χρονιάς για την προσφορά του στις Τέχνες και την προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου στον χορό.

Ο Ιουδαϊσμός, ο Ισλαμισμός, ο Χριστιανισμός: Όλα αυτά για μένα ανήκουν στο χώρο του μύθου κι όχι της πραγματικότητας. Αν τα εφαρμόσεις κατά γράμμα, τότε θα ξεκινήσουν τα προβλήματα, θα μετατραπούν σε φονταμεταλισμό. Μιλούν μεταφορικά, είναι παραβολές για τα λάθη του γένους μας που αποκαλύπτουν τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης: Το φθόνο, την αγάπη, το μίσος. Γοητεύομαι από το πως η μυθολογία με συνδέει με το τώρα. Ο μύθος πρέπει να εξελιχθεί ή να αναδημιουργηθεί. Πρέπει να συνδέσουμε τους μύθους με τους εαυτούς μας διαφορετικά δεν θα σημαίνουν τίποτα.

Θεωρώ πως ο καλλιτέχνης απευλεθερώνει τη φόρμα. Οι σπουδαίοι καλλιτέχνες είναι οι αφηγητές και πρέπει να τους εμπιστευτείς καθώς φέρνουν στο φως της ζωής την προσωπική τους ματιά. Είναι ο λόγος που προτιμώ να επιλέγω ανάμεσα σε καλλιτέχνες κι όχι σε σχολές και υφολογίες.

Θαυμάζω την κλασική κινησιολογία αφού εκπαιδεύτηκα πάνω σε αυτή. Μεγαλώνοντας, οι σημαντικότεροι ήρωες μου ήταν ο Νουρέγιεφ και ο Μπαρίσνικοφ. Χάρη στην τέχνη και στο ταλέντο τους, η μορφή του έργου παύει να έχει σημασία. Μια ομάδα κλασικού χορού είναι πολύ οικεία στα μάτια μου, γι’ αυτό και νιώθω σαν να επιστρέφω σπίτι. Και παρόλα αυτά, παραμένει για μένα ένας καινούργιος τόπος.

Όταν γεννήθηκε η κόρη μου, η μητέρα μου ήρθε στο μαιευτήριο και χόρεψε για να την καλωσορίσει στον κόσμο. Πάντοτε συνήθιζε να επικοινωνεί ιστορίες δια μέσου της κίνησης. Η μητέρα μου θεωρεί πως ο χορός είναι μια πνευματική εμπειρία. Μοιράζεσαι κάτι με κάποιον άλλο χωρίς να πεις λέξη και δεν υπάρχει τίποτα πιο βαθύ από αυτό. Νομίζω, άλλωστε, πως αυτός είναι και ο λόγος που χορεύω.

Τα παιδιά μου με ανάγκασαν να κοιτάξω μπροστά, στο μέλλον. Εμείς είμαστε το τέλος του μέλλοντος. Τα παιδιά, όμως, είναι το μέλλον. Μα τους κληροδοτούμε ένα περιβάλλον το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουν. Είμαστε η πρώτη γενιά που αναγνωρίζει και παραδέχεται ότι καταστρέφει τον πλανήτη. Και είμαστε η τελευταία γενιά που δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό. Είμαστε το τέλος του πολιτισμού και παριστάνουμε πως όλα είναι καλά. Οι διαχωρισμοί και οι διακρίσεις θα πάψουν να είναι αυτοί που είναι μέχρι σήμερα, φυλετικοί ή εθνικοί. Θα υπάρξει ένας κυρίαρχος διαχωρισμός ανάμεσα στους πλούσιους που θα έχουν πρόσβαση σε πηγές ενέργειας και τους φτωχούς που θα στερούνται τα πάντα. Κοιτάζοντας στο μέλλον, στρέφομαι την ίδια ώρα και στο παρελθόν και αναρωτιέμαι τι έκανα λάθος.

Ξεκίνησα από αρκετά μικρός. Χόρευα με πολλή χαρά από τριών ετών και γύρω στα επτά ξεκίνησα την εκπαίδευση μου στην ινδική χορευτική παράδοση, κάτι που πήρα πολύ στα σοβαρά. Το αγάπησα πολύ και αρνούμουν να ακολουθήσω οτιδήποτε άλλο οι άλλοι προσδοκούσαν από μένα. Το συγγενικό μου περιβάλλον με πίεζε να ασχοληθώ με τα μαθηματικά και γενικότερα με τις θετικές επιστήμες, καθώς ο παππούς μου ήταν διάσημος μαθηματικός. Με έναν τρόπο, αυτή η πίεση με έστρεψε εμμονικά στο χορό και κάπως βρήκα τα μαθηματικά χορεύοντας.

Δεν ένιωσα ποτέ ότι ανήκω σε μια πατρίδα· νιώθω παιδί του κόσμου. Ισως με μεγάλωσε έτσι η μητέρα μου, ότι σημασία έχει όπου κι αν είμαι, ποιος είμαι. Ο τρόπος λοιπόν για να προστατεύσουμε τα παιδιά μας είναι να εξασφαλίσουμε πως ο τόπος στον οποίο ζουν θα είναι εντάξει. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο εξελισσόμαστε δείχνει ότι ασχολούμαστε μόνο με το τώρα. Τους κληροδοτούμε ένα τεράστιο όγκο προβλημάτων.

Ο εκτοπισμός είναι μια κατάσταση που αναγνωρίζω από τότε που ήμουν παιδί λόγω διαφόρων ρατσιστικών επεισοδίων που έχω ζήσει. Κι επειδή ο πατέρας μου είχε εστιατόριο , μοιραζόμασταν διάφορες ιστορίες με άλλους μετανάστες καισυνειδητοποιούσαμε πως δεν ήμασταν μόνο εμείς που βιώναμε τον αποκλεισμό. Ο εκτοπισμός έγινε ένα μέρος στο οποίο είχα κι εγώ τοποθετηθεί. Κατά συνέπεια, το σπίτι μου δεν ήταν ένας τόπος, το σπίτι μου ήταν το σώμα μου. Ένιωθα συνεχώς πως βρισκόμουν σε ένα δανεικό χώρο ή ότι δεν ήμουν ευπρόσδεκτος σε αυτόν.

Η Le Monde έγραψε: «Ο Ακράμ Καν με το «Outwitting the Devil” σηματοδοτεί μιαν αποφασιστική στροφή τόσο αισθητικά όσο και πολιτικά»

Η πρόκληση είναι να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου μέσα από ένα άλλο σώμα, έναν άλλο καλλιτέχνη. Ο καθρέφτης διαστρεβλώνεται και βλέπεις τον εαυτό σου με έναν διαφορετικό τρόπο. Αυτό το καλό έχουν οι συνεργασίες. Φέρνουν στο προσκήνιο τρία ενδιαφέροντα στοιχεία: Τον τρόπο που βλέπεις εσύ τον εαυτό σου, τον τρόπο που σε βλέπουν οι άλλοι κι αυτό που είσαι πραγματικά. Είναι αποκαλυπτικό».

Το σώμα είναι ο πιο αληθινός και ο πιο άμεσος τρόπος για να διατυπώσεις κάτι, αφού είναι και το πιο πρωτόγονο. Αγαπούσα πάντα τις λέξεις και έχω δουλέψει με κείμενα, αλλά με κάποιο τρόπο το σώμα περιλαμβάνει τις θηλυκές αισθήσεις. Η πατριαρχική κοινωνία κάνει διαχωρισμό των αισθήσεων. Η όραση και ο ήχος έγιναν ανδρική υπόθεση. Η γεύση, η όσφρηση και το άγγιγμα είναι προσανατολισμένες στην γυναίκα. Το σώμα περικλείει και τις πέντε αισθήσεις ταυτόχρονα και όλες μαζί αφηγούνται μια κοινή ιστορία.

Όπως αναφέρει ο ίδιος: “Το Outwitting the Devil είναι ένας μύθος από όλες τις εποχές, για την εποχή μας. Στην ουσία, είναι το πρώτο περιβαλλοντικό ποίημα στον κόσμο”.

Με διακατείχε πράγματι παλιότερα ο φόβος ότι κάποια στιγμή θα «παροπλιστώ», ότι δεν θα έχω πια σκοπό ύπαρξης σε αυτή την κοινωνία αφού η ζωή μου είναι η τέχνη μου. Ότι το ίδιο σώμα που υποχρέωνε τον κόσμο να το «ακούσει» και να ενδιαφερθεί για το τι έχει να πει, δεν θα το καταφέρνει πια κι ο Άκραμ θα ξαναβρεθεί στην αφάνεια. Η φυσική φθορά είναι βέβαια απαρέγκλιτος νόμος για κάθε έμβιο ον, το περισσότερο που μπορείς να κάνεις είναι να την καθυστερήσεις όσο γίνεται. Ανακάλυψα εντούτοις μεγαλώνοντας ότι το να διατηρείς το πνεύμα σου πάντα νέο είναι εξίσου ή και περισσότερο σημαντικό, χαίρομαι δε σαν διαπιστώνω ότι πνευματικά τουλάχιστον δεν έχω γεράσει! Θα συνεχίσω πάντως να χορεύω όσο αντέχω, ούτε η διδασκαλία ούτε η χορογραφία συγκρίνονται με μια ζωντανή περφόρμανς!

Νομίζω ότι είναι ο φόβος που με κινητοποιεί. Ενθουσιάζομαι με την ακινησία και με τρομάζει το κενό. Οπότε φοβάμαι αυτό που με ενθουσιάζει.

Στιγμιότυπο από την παράσταση “Outwitting the Devil” που φέρνει στην Ελλάδα η Aττική Πολιτιστική Εταιρεία

Η σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον είναι πρωτίστως ενστικτώδης. Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να εξερευνήσουν και να επικοινωνήσουν με το περιβάλλον στο οποίο ζουν αλλά ο σημερινός κόσμος είναι τόσο ψηφιακός και αποξενωμένος. Το σούπερ μάρκετ είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε στη φύση! Ο χορός πρέπει να υπενθυμίζει την σημασία να γιορτάζουμε τα σώματα μας και πως χωρίς αυτά δεν μπορούμε να επανασυνδεθούμε με τη φύση.

Ζούμε ένα σ’ έναν κόσμο που κινείται με απίστευτη ταχύτητα. Γεμάτο από ανοίκεια κινησιολογικά μοτίβα ανακατεμένα με παραδοσιακές φόρμες. Αλλά η σύγχρονη ζωή μας αναγκάζει να εκλογικεύουμε το καθετί κι έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτές τις ασάφειες περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται. Ο χορός είναι μια τέτοια ασαφής φόρμα επικοινωνίας και κινδυνεύουμε να παρεξηγηθούμε αν προσπεράσουμε αυτή την παραδοχή. Οφείλουμε να γοητευόμαστε από την ασάφεια αφού η τέχνη είναι ό,τι δεν μπορεί να προσδιοριστεί ποσοτικά.