Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος: Η παράσταση του Παντελή Δεντάκη στο Φεστιβάλ της Αβινιόν

«Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος» του βραβευμένου Γάλλου συγγραφέα Philippe Minyana ταξιδεύει στο Festival d’Avignon και παρουσιάζεται στο Gymnase du lycée Saint-Joseph στις 22, 23 και 24 Ιουλίου 2021.

Ο Βασιλιάς και η μικρή αδελφή τής γυναίκας του φτάνουν στη χώρα του βασιλιά. Προτού πάνε στο παλάτι για ν’ ανταμώσουν τη σύζυγο, κάνουν μια στάση σε μια καλύβα, στο Σκοτεινό Δάσος. Εκεί ο βασιλιάς βιάζει τη μικρή κι έπειτα της κόβει τη γλώσσα για να μην μπορεί να αποκαλύψει την αποτρόπαιη πράξη του· την εγκαταλείπει μόνη και αβοήθητη στην καλύβα κι εκείνος επιστρέφει στο παλάτι. Δήθεν συντετριμμένος λέει στη γυναίκα του πως η αδελφή της έπεσε από το πλοίο και πνίγηκε εν μέσω θαλασσοταραχής. Για κακή του τύχη όμως, στη βασίλισσα θα παρουσιαστεί μια γρια και θα της δώσει ένα κεντημένο – από την αδελφή της – μαντίλι, που αφηγείται τον βιασμό και τον ακρωτηριασμός της. Η βασίλισσα θα πάει να βρει την μικρή στο σκοτεινό δάσος και μαζί θα οργανώσουν την σκληρή εκδίκηση τους. Σκοτώνουν τον γιο του βασιλιά, τον τεμαχίζουν, τον μαγειρεύουν και τον σερβίρουν προς βρώση στον ανυποψίαστο πατέρα του. Το έργο τελειώνει με τους τρεις τραγικούς ήρωες να μεταμορφώνονται σε πουλιά και να πετούν μακριά από το παλάτι, μακριά από τον κόσμο των ανθρώπων.

Ο Minyana δημιουργεί ένα σκληρό κείμενο, που κινείται μεταξύ αφήγησης και θεατρικής δράσης, πλάθοντας έναν κόσμο με υλικά την αλαζονεία, τη διαστροφή, τη χυδαιότητα και την εκδίκηση. Τα πρόσωπα μπαίνουν σε έναν τραγικό κύκλο αίματος, που θα κλείσει μόνο όταν θα έχουν συντριβεί ολοκληρωτικά. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα βαρύ, σκοτεινό περιβάλλον, όπου ακόμη και πίσω από την παιδική αθωότητα κρύβονται τερατώδη ένστικτα. Η νοσηρότητα γεννάει μεγαλύτερη νοσηρότητα, η βία φέρνει λύσσα για τιμωρία, τα εγκλήματα απαντιούνται με την πιο αποτρόπαιη πράξη. Ωστόσο ο Minyana –πιστός στο μύθο του Οβίδιου– δίνει στο φινάλε μια «δεύτερη ευκαιρία» στους ήρωες, μεταμορφώνοντάς τους σε πουλιά· απελευθερώνονται και λυτρώνονται από την ανθρώπινη μοίρα, έτσι το έργο τελειώνει με την ελπίδα μιας νέας, αμόλυντης ζωής.

Πρόκειται για μία καλλιτεχνική σύνθεση θεάτρου, μικρογλυπτικής, video art , κινηματογράφου και μουσικής.

«Πρωταγωνιστές» της παράστασης είναι μικρά γλυπτά, που αναπαριστούν τους πέντε ήρωες του έργου, τη Μικρή, τον Βασιλιά, την Βασίλισσα, τον Γιο, τη Γριά. Οι δύο ηθοποιοί δίνουν μέσω μικροφώνων φωνή στις μινιατούρες, τις μετακινούν στο χώρο, αλλά ταυτόχρονα αλληλεπιδρούν ταυτιζόμενοι με τα πρόσωπα της ιστορίας. Εναλλάσσουν συνεχώς ρόλους: από αφηγητές σε δρώντες, από εμψυχωτές σε πάσχοντες.

Το σκηνικό της παράστασης είναι μία κατασκευή που αποτελείται από δύο οθόνες, όπου προβάλλονται με την τεχνική της video-art οι περιβάλλοντες χώροι (το δάσος, η καλύβα, το παλάτι, ο κήπος κτλ), μέσα στους οποίους “δρουν” οι μινιατούρες.

Ταυτόχρονα, στο βάθος (πάνω και πίσω από τους ηθοποιούς) παρουσιάζεται με video projection, εμπλουτισμένη εκδοχή του video-art, περιλαμβάνοντας και τις μινιατούρες, παίζοντας με το μοντάζ και με τα διαφορετικά πλάνα, εστιάζοντας στα πρόσωπα, στα σώματα, στις λεπτομέρειες των μικρών γλυπτών.

Το ηχητικό περιβάλλον είναι βασικό κομμάτι της παράστασης. Η μουσική και οι ήχοι διατρέχουν όλο το έργο, επιτείνοντας το κλίμα αγωνίας και την αίσθηση του δυσοίωνου.

Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος είναι σαν μια σκοτεινή παρτίδα σκάκι, όπου τα πιόνια αποκτούν ζωή και οι παίχτες βιώνουν το παιχνίδι ως ζήτημα ζωής και θανάτου. Ένας φαντασιακός μικρόκοσμος, μέσα στον οποίο οι ήρωες είναι εγκλωβισμένοι και η μοίρα τους εξαρτάται από τον εμψυχωτή-Θεό.

Οι μινιατούρες δρουν μέσα στον διάκοσμο της video art˙ οι ηθοποιοί τους χαρίζουν φωνή και πνοή˙ η κάμερα εστιάζει στα βλέμματα και στις λεπτομέρειες των σωμάτων των μικρογλυπτών˙ η μουσική ολοκληρώνει την αίσθηση του θρίλερ. Η αρχική εντύπωση είναι πως οι ηθοποιοί εμφυσούν ζωή στις μινιατούρες. Σιγά σιγά όμως, φαίνεται σαν τα μικρογλυπτά να ανεξαρτητοποιούνται, να αποκτούν αυθύπαρκτη υπόσταση και μέσα από την κινηματογραφική προβολή να μεταμορφώνονται σε τεράστια πλάσματα-τέρατα, που οι ηθοποιοί μπροστά τους συρρικνώνονται και φαίνονται μικροί και αδύναμοι.

Χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα, δημιουργείται μια ταυτόχρονη αφήγηση από διαφορετικές πηγές˙ σαν το κάθε μέσο να αφηγείται με τον δικό του τρόπο την τραγική ιστορία˙ σαν να παίζει όχι όλες, αλλά κάποιες από τις νότες της παρτιτούρας, αν φανταστούμε την παράσταση ως ένα μουσικό έργο και το κάθε μέσο ως ένα μουσικό όργανο. Κάθε μέσο έχει την δική του οντότητα και θα μπορούσε να αφηγηθεί μόνο του – εν μέρει – την ιστορία. Όμως, όλα τα μέσα μαζί δεν λένε απλώς μια ιστορία. Δημιουργούν ένα πεδίο υπερβατικό, ποιητικό, όπου ο θεατής, με το φαντασιακό του, έρχεται να συμπληρώσει το δικό του κομμάτι και έτσι να ολοκληρώσει τον κόσμο της παράστασης.

Τίθεται ως επίκεντρο της παράστασης το Ανεξέλεγκτο. Όσο κι αν οι ήρωες θέλουν να καθορίσουν, να ελέγξουν την πορεία των πραγμάτων, η Ζωή παίρνει γι’ αυτούς τις δικές της αποφάσεις. Όπως λέει κι ο βασιλιάς μέσα στην συντριβή του, λίγο πριν μεταμορφωθεί σε πουλί: “Τα σχέδια μας πάντοτε ανατρέπονται. Νομίζουμε ότι ορίζουμε τα πράγματα και μας ποδοπατούν”. Κι όμως, αυτή ακριβώς η παραδοχή, πως δηλαδή τα πράγματα είναι εκτός του απόλυτου ελέγχου μας, όσο τρομακτική και οδυνηρή κι αν είναι, στην ουσία είναι τόσο μα τόσο απελευθερωτική.

Η παράσταση είναι δομημένη και σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να ταξιδέψει εύκολα και να παρουσιαστεί σε διαφορετικούς χώρους. Η ιδιαίτερη σύνθεση μέσων και τεχνών, δίνει στη συγκεκριμένη καλλιτεχνική δουλειά την δυνατότητα να συνδεθεί αισθητικά με θεατρικούς, αλλά και βιομηχανικούς χώρους, με γκαλερί, μουσεία, και μικρούς υπαίθριους χώρους.