“Μουσική Δωματίου του 20ού αιώνα” στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Οι Αντιθέσεις του Μπέλα Μπάρτοκ και το Κουαρτέτο για το τέλος του χρόνου του Ολιβιέ Μεσσιάν γράφτηκαν περίπου την ίδια περίοδο, το 1938 και το 1940 αντίστοιχα. Και τα δύο περιέχουν εκτεταμένα σολιστικά μέρη, καθιστώντας την εκτέλεσή τους ιδιαίτερα απαιτητική.

Παρότι είναι δύο έργα διαφορετικής τεχνοτροπίας, θεματοποιούν ωστόσο το ίδιο πρόβλημα: το μουσικό χρόνο. Οι Αντιθέσεις, παραγγελία του «βασιλιά του σουίνγκ», κλαρινετίστα Μπέννυ Γκούντμαν, είναι ένα τρίο για βιολί, κλαρινέτο και πιάνο. Οφείλει τον τίτλο του στην αντίθεση της χρονικής αγωγής μεταξύ των μερών του. Όπως και άλλα έργα του συνθέτη, περιέχει ουγγρικές και ρουμανικές χορευτικές μελωδίες, υλικό το οποίο ο συνθέτης κατέγραφε συστηματικά. Ο Μεσσιάν συνέθεσε το κουαρτέτο κρατούμενος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Σιλεσία.

O ασυνήθιστος συνδυασμός οργάνων (πιάνο, βιολί, βιολοντσέλο, κλαρινέτο) οφείλεται στις συνθήκες του στρατοπέδου – αυτοί οι μουσικοί υπήρχαν. Το έργο παρουσιάστηκε ένα χρόνο αργότερα μπροστά σε εκατοντάδες κρατουμένους-ακροατές. Ο συνθέτης θα ομολογούσε αργότερα ότι ποτέ άλλοτε κοινό δεν άκουσε έργο του με τόση προσοχή και κατανόηση. Στο συμβολικό αυτό έργο, με το οποίο έθεσε τα θεμέλια για καινοτομίες που θα επηρέαζαν τη μουσική μετά το ’50, ο συνθέτης πέτυχε τη σύζευξη θρησκευτικού και μουσικού βιώματος, αναζητώντας τα τεχνικά μέσα απόδοσης μιας κεντρικής για το έργο του σκέψης: της άρσης του χρόνου με μια φευγαλέα ματιά στην αιωνιότητα. Απέδειξε ότι, ακόμα και σε ακραίες συνθήκες, ο άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του και να απελευθερωθεί από ένα βασανιστικό παρόν.

Αντώνης Σουσάμογλου: βιολί και συντονισμός παράστασης

Σπύρος Μουρίκης: κλαρινέτο

Άγγελος Λιακάκης: βιολοντσέλο

Τίτος Γουβέλης: πιάνο

ΕΡΓΑ

Béla Bartók

Αντιθέσεις (1938)

Olivier Messiaen

Quatuor pour la fin du temps [Κουαρτέτο για το τέλος του χρόνου] (1940)