Η Χριστίνα Κυριαζίδη μάς καλεί σε ένα πολυαισθητηριακό ταξίδι στη θηλυκότητα

Ανήσυχη δημιουργός που κινείται ανάμεσα στην ποίηση, το θέατρο, τη μουσική και την performance, η Χριστίνα Κυριαζίδη επιστρέφει στο Rabbithole με δύο σόλο χοροθεατρικές παραστάσεις που ολοκληρώνουν την τριλογία της πάνω στη γυναικεία ταυτότητα — ένα καλλιτεχνικό ταξίδι που ξεκίνησε το 2023 με την παράσταση «Της Λήθης» και εξελίχθηκε μέσα από τη βίαιη, πολιτικά φορτισμένη πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων.

Η performance «Στο Σώμα» παρουσιάζεται ήδη από τις 3 έως τις 18 Δεκεμβρίου, εγκαινιάζοντας έναν πρώτο κύκλο παραστάσεων, ενώ από τις 7 Ιανουαρίου θα συμπορευτεί επί σκηνής με το δεύτερο μέρος της τριλογίας, τις «Ρωγμές». Οι θεατές θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν είτε και τις δύο παραστάσεις διαδοχικά, είτε κάθε μία ξεχωριστά, ζώντας την εμπειρία της διπλής τελετουργίας ανάλογα με το προσωπικό τους ενδιαφέρον.

Στις «Ρωγμές», η Χριστίνα Κυριαζίδη συνθέτει μια τελετουργική σόλο performance που στέκεται στο σταυροδρόμι χορού, θεάτρου και ποίησης. Με οδηγούς τα αρχέτυπα της Φαίδρας, της Αντιγόνης και της Μήδειας και μέσα από πολυγλωσσικές μετατοπίσεις (ελληνικά, ισπανικά, γαλλικά, γερμανικά), η παράσταση φωτίζει τους ιστορικούς και σύγχρονους αγώνες των γυναικών. Ποίημα, τραγούδι, κραυγή και σιωπή συνυπάρχουν σε μια δραματουργία που πλέκει δικά της κείμενα με αναφορές σε Σοφοκλή, Ευριπίδη, Anouilh, Ρίτσο, Müller και Cocteau, δημιουργώντας μια σκηνική γλώσσα που αγγίζει το συλλογικό μέσα από το προσωπικό.

Το «Στο Σώμα», ως τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας, στρέφεται προς τη σχέση της γυναίκας με τον χρόνο. Συγκεκριμένα, πώς η ωρίμανση, οι μνήμες, οι έρωτες, οι απώλειες και τα αποτυπώματα της ζωής χαράζονται στο γυναικείο σώμα. Βασισμένη στην ποιητική της συλλογή «Στα Μέσα Σώμα» και συνομιλώντας με Καβάφη και Ρίτσο, η performance συνυφαίνει κίνηση, λόγο και ήχο σε ένα πολυαισθητηριακό τοπίο όπου το προσωπικό αγγίζει το αρχετυπικό. Η επικαιρότητα — και ειδικά η μαρτυρία της γενοκτονίας στην Παλαιστίνη σε «ζωντανό χρόνο» — διαπερνά το έργο, δημιουργώντας έναν διάλογο ανάμεσα στο ατομικό βίωμα και τη συλλογική μνήμη.

Ανάμεσα στην ακμή και την ορμή των «Ρωγμών» και την ενδοσκόπηση του «Στο Σώμα», η Κυριαζίδη δημιουργεί ένα ενιαίο σκηνικό ποίημα για τη γυναικεία ύπαρξη. Ένα έργο που μιλά για τη βία, την επιθυμία, τον χρόνο και τη μεταμόρφωση και που αφήνει τον θεατή με την αίσθηση ότι παραβρέθηκε σε μια μυσταγωγική εμπειρία όπου το σώμα γίνεται φορέας μνήμης και ελπίδας.

Η Χριστίνα Κυριαζίδη παρουσιάζει στο Rabbithole το 2ο και 3ο μέρος της τριλογίας της «Της Λήθης-Ρωγμές-Στο Σώμα».

Στις αρχές του 2023 επέστρεψα στην Ελλάδα ύστερα από δεκαεννέα χρόνια στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο αυτό επανατοποθέτησης και επανασύνδεσης με την Αθήνα, γεννήθηκε η ιδέα μιας σόλο παράστασης, ως ένας τρόπος να συστηθώ στο ελληνικό κοινό μέσα από μια άμεση, προσωπική σκηνική γλώσσα. Μέχρι τότε δεν είχα ασχοληθεί θεματικά με τη γυναίκα ή τη γυναικότητα, ούτε είχα την πρόθεση να δημιουργήσω μια τριλογία. Η αφετηρία ήταν απλή: η ανάγκη να εξετάσω τον ρόλο και τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Η δημιουργία της παράστασης «Της Λήθης» ξεκίνησε λίγο πριν το έγκλημα στα Τέμπη. Ακολούθησαν το ναυάγιο στην Πύλο, οι συνεχείς γυναικοκτονίες και η δολοφονία του Αντώνη Καρυώτη. Τα γεγονότα αυτά διαμόρφωσαν ένα κλίμα όπου η σιωπή, η συγκάλυψη και η παραποίηση της αλήθειας κυριαρχούσαν. Ένιωθα πως βρισκόμουν μέσα σε μια κοινωνία της λήθης — και από εκεί προέκυψε ο τίτλος της πρώτης παράστασης. Μέσα σε αυτό το τοπίο, το έργο απέκτησε τον χαρακτήρα μιας καλλιτεχνικής προσπάθειας να αποτυπωθεί η ένταση ανάμεσα στη μνήμη και τη σκόπιμη αποσιώπηση, με σταθερό σημείο αναφοράς τις γυναίκες.

Στη συνέχεια αναδύθηκε η ανάγκη να διευρυνθεί η έρευνα πέρα από την άμεση επικαιρότητα, προς τα γυναικεία αρχέτυπα και τις ιστορικές και ψυχικές τους ρίζες. Έτσι προέκυψαν οι «Ρωγμές», μια παράσταση που διερευνά τις εσωτερικές δομές και τις υποδόριες πτυχές του θηλυκού βιώματος. Το «Στο Σώμα», ως τρίτο μέρος της τριλογίας, λειτουργεί ως κλείσιμο του κύκλου. Εστιάζει στη σχέση της γυναίκας με τον χρόνο — στην ωρίμανση, στη μεταβολή, στη μνήμη που εγγράφεται στο σώμα. Αποτελεί την πιο προσωπική και ενδοσκοπική διερεύνηση της σειράς. «Χρόνος που πήρε το σώμα ένα παιδί και το έκανε γυναίκα» — ο στίχος αυτός, που ακούγεται πλέον στο κλείσιμο της τριλογίας, αποκτά σήμερα διαφορετικό βάρος, σχεδόν τρία χρόνια μετά την αρχική της σύλληψη.

Η τριλογία «Της Λήθης – Ρωγμές – Στο Σώμα» αποτελεί μια σκηνική έρευνα πάνω στη γυναικεία υπόσταση και ταυτότητα — από την αρχέτυπη και οντολογική της διάσταση, έως τη σεξουαλική, πολιτική και κοινωνική.

Για εμένα, η «γυναικότητα» σήμερα είναι η ελευθερία να εκφράζεσαι με δύναμη, δημιουργικότητα, ευαισθησία και αυτονομία. Δεν περιορίζεται από στερεότυπα ή προκαθορισμένους ρόλους. Σε μια εποχή που αλλάζει συνεχώς ο τρόπος που μιλάμε για αυτήν, η γυναικότητα, όπως θέλω να πιστεύω, είναι πλέον επιλογή και προσωπική εμπειρία. Δεν είναι μόνο κάτι που είσαι ή κάνεις, αλλά κάτι που δημιουργείς και διαπραγματεύεσαι καθημερινά στον κόσμο σου.

«Για εμένα, το θέατρο είναι εμπειρία, όχι μόνο θέαση ή νοητική κατανόηση. Θέλω να ερεθίσω τη φαντασία και τις αισθήσεις του θεατή, όχι μόνο τη νόησή του».

Όταν ξεκίνησα τη δραματουργική έρευνα στις «Ρωγμές», δεν ήξερα ποιες αρχαίες ηρωίδες θα με καθοδηγούσαν. Ήξερα όμως ότι ήθελα να μιλήσω για τη γυναίκα και τη σχέση της με την εξουσία, τον έρωτα και τον θάνατο – πώς η δύναμη συγκρούεται με την καταστροφή, η αγάπη με την επιθυμία, η θνητότητα με την αιωνιότητα. Μέσα από αυτά τα αρχέτυπα αναζητούσα τον «μύθο» της γυναικείας ύπαρξης, της θηλυκότητας, και το πώς η αρχετυπική αυτή εικόνα καθρεφτίζεται στον σύγχρονο κόσμο. Τελικά, κατέληξα στη Φαιδρά, την Αντιγόνη και τη Μήδεια, που για μένα αντιπροσώπευαν το ερωτικό πάθος, τη σύγκρουση με την εξουσία και την οριακή σχέση με τον θάνατο.

Αντιμετωπίζω τη φωνή ως σώμα, και το σώμα αποτελεί το πρωταρχικό υλικό κάθε σκηνικής μου σύνθεσης. Ως «σώμα» εννοώ την κίνηση, τη φωνή και τη μνήμη. Η ποίηση, το τραγούδι, η κραυγή, το γέλιο και η σιωπή δεν είναι απλώς διαφορετικές μορφές ήχου, είναι εκφράσεις ενός ενιαίου ηχητικού και αναπνευστικού φάσματος, που αναδύεται μέσα από τη συνεχή έρευνα της σκηνικής έκφρασης και παρουσίας. Χρησιμοποιώ κάθε νέα δημιουργία για την επέκταση και εμβάθυνση της προσωπικής μου έρευνας πάνω στη σκηνική παρουσία του ηθοποιού. Κάθε παράσταση είναι μια νέα ανακάλυψη: μια εξερεύνηση του σώματος, της μνήμης και της αλληλεπίδρασης με τον χώρο και τους θεατές, μια διαδικασία που συνεχώς ανανεώνεται και μεταμορφώνεται.

Για εμένα, η ‘γυναικότητα’ σήμερα είναι η ελευθερία να εκφράζεσαι με δύναμη, δημιουργικότητα, ευαισθησία και αυτονομία. Δεν περιορίζεται από στερεότυπα ή προκαθορισμένους ρόλους.

Για εμένα, το θέατρο είναι εμπειρία, όχι μόνο θέαση ή νοητική κατανόηση. Θέλω να ερεθίσω τη φαντασία και τις αισθήσεις του θεατή, όχι μόνο τη νόησή του. Η πολυγλωσσία, οι ηχητικοί αυτοσχεδιασμοί και οι άναρθροι ήχοι στις παραστάσεις μου δημιουργούν μια πολυαισθητηριακή εμπειρία. Η γλώσσα γίνεται μέσο σώματος, ήχου και συναισθηματικής δόνησης, ανοίγοντας έναν χώρο όπου η παράσταση βιώνεται ολόπλευρα από τον θεατή.

«Η ποίηση λειτουργεί για μένα ως αρχική παρόρμηση — είτε πρόκειται για δική μου ποίηση, είτε για έργα άλλων δημιουργών».

Το «Στο Σώμα» εστιάζει στη σχέση της γυναίκας με τον χρόνο. Αυτή αποτέλεσε την αρχική αφετηρία της δραματουργίας. Ωστόσο, η επικαιρότητα επηρέασε καθοριστικά τη δημιουργική διαδικασία. Η παράσταση γεννιόταν ενώ παρακολουθούσαμε, σε ζωντανό χρόνο από τα κινητά μας, τη γενοκτονία στην Παλαιστίνη. Η ταυτόχρονη μαρτυρία, η έκθεση στη βία και η αίσθηση του επείγοντος εμπλούτισαν και διαμόρφωσαν το δραματουργικό τοπίο του έργου, δημιουργώντας έναν διάλογο ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό. Στη συνέχεια προστέθηκαν ποιήματα για παλιούς έρωτες και ανομολόγητες επιθυμίες, αποτυπώνοντας πώς οι μνήμες εγγράφονται στο σώμα. Με αυτόν τον τρόπο, το «Στο Σώμα» επιχειρεί μια κάθετη εμβάθυνση στην ανθρώπινη εμπειρία και στο γυναικείο σώμα ως φορέα μνήμης, επιθυμίας και βιωμένης εμπειρίας. Η παράσταση κλείνει με τον στίχο του Γιάννη Ρίτσου: Το σώμα λέει, στη γενική του σώματος, και γενικά το σώμα, άλλη λέξη πυκνότερη δεν έχω.

Η παράσταση ««Στο Σώμα» γεννιόταν ενώ παρακολουθούσαμε, σε ζωντανό χρόνο από τα κινητά μας, τη γενοκτονία στην Παλαιστίνη.

Η ποίηση λειτουργεί για μένα ως αρχική παρόρμηση — είτε πρόκειται για δική μου ποίηση, είτε για έργα άλλων δημιουργών. Η σχέση μου με τα ποιητικά κείμενα είναι ζωντανή, δυναμική, συνεχώς μεταβαλλόμενη. Μέσα από τους ρυθμούς, τις εικόνες και τους ήχους των λέξεων διεγείρεται η φαντασία, η μνήμη και η αίσθησή μου, και προκύπτουν εικόνες, σωματικές παρορμήσεις, ήχοι, φωνητικά μοτίβα, ρυθμοί και μυστικές αναφορές. Έτσι γεννιέται το σωματικό και φωνητικό μου υλικό, ένα συνεχές παιχνίδι μεταξύ λέξης και σώματος, ήχου και κίνησης, ενέργειας και ρυθμού.

Έρχεται μια στιγμή στη διαδικασία της δημιουργίας, όπου το έργο αποκτά δική του υπόσταση, δική του ζωή και φωνή, ανεξάρτητη από τον δημιουργό. Είναι η στιγμή που η παράσταση μοιάζει να ζωντανεύει από μόνη της και σε καλεί να την ανακαλύψεις ξανά, σαν να τη βλέπεις για πρώτη φορά. Με την ολοκλήρωση αυτής της τριλογίας, συνειδητοποιώ το πέρασμα από το παιδί στον ενήλικα, από τον μαθητή στον δάσκαλο – μια μετάβαση που είναι ταυτόχρονα απαιτητική και τρυφερή, γεμάτη στιγμές αναστοχασμού, αμφιβολίας αλλά και έκστασης. Όπως πάντα, έτσι και σε αυτή τη δουλειά, λαμβάνει χώρα η μαγεία του θεάτρου: η μεταμόρφωση, η αυτοανακάλυψη και η υπέρβαση.

«Έρχεται μια στιγμή στη διαδικασία της δημιουργίας, όπου το έργο αποκτά δική του υπόσταση, δική του ζωή και φωνή, ανεξάρτητη από τον δημιουργό».

Το «Στο Σώμα» περιέχει καθαρές αναφορές στη γενοκτονία της Παλαιστίνης, αλλά ταυτόχρονα αγγίζει ζητήματα όπως ο χρόνος, ο θάνατος, η μνήμη, η συνάντηση με τον εαυτό μας και τις ανομολόγητες επιθυμίες μας. Ευελπιστώ ότι το κοινό θα μπορέσει να αναγνωρίσει αυτές τις συνδέσεις — όχι μόνο ως ιστορικό ή πολιτικό σχόλιο, αλλά και ως υπαρξιακή πρόσκληση να σκεφτεί τη θέση του στον κόσμο σήμερα: πώς η βία, η καταπίεση, η απώλεια και οι προσωπικές ή συλλογικές πληγές μας διαμορφώνουν την κατανόηση της θηλυκότητας, της ζωής και της θνητότητας. Με αυτόν τον τρόπο, το έργο καλεί το κοινό να συνειδητοποιήσει πώς αυτές οι εμπειρίες συγκροτούν όχι μόνο τον κόσμο γύρω μας, αλλά και την ίδια μας την ύπαρξη.

Αν κρίνω από τις πρόβες, η εμπειρία της διαδοχικής παρουσίασης των δύο παραστάσεων αποκτά μια απροσδόκητη ένταση. Μοιάζει σαν η μία να καθρεφτίζει και ταυτόχρονα να φωτίζει την άλλη. Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι «Ρωγμές» αντιπροσωπεύουν την ακμή, το πάθος και την ορμή αυτού του ταξιδιού στη θηλυκότητα, ενώ το «Στο Σώμα» εμφανίζεται ως το απόσταγμα αυτής της διαδρομής, μια εμπειρία που αναδύεται ξανά μέσα από το σώμα, λειτουργώντας σαν ένα φυσικό κλείσιμο του κύκλου. Στόχος μου είναι, στις αρχές Μαρτίου, να παρουσιάσω διαδοχικά και τις τρεις παραστάσεις της τριλογίας.

«Ελπίζω ο θεατής, φεύγοντας, να κρατήσει την αίσθηση ενός ταξιδιού στη θηλυκότητα».

Ελπίζω ο θεατής, φεύγοντας, να κρατήσει την αίσθηση ενός ταξιδιού στη θηλυκότητα. Έναν ήσυχο, σχεδόν μυσταγωγικό στοχασμό γύρω από το γυναικείο σώμα, τη δύναμη και την ευαλωτότητα του, τις μνήμες και τους συμβολισμούς που κουβαλά.

Στα άμεσα σχέδια μου είναι η επιστροφή στη Λατινική Αμερική. Με αφορμή το επικείμενο ταξίδι μου στο Περού για τη συμμετοχή μου στην Peru Bienal με την παράσταση «Της Λήθης» ετοιμάζω μια μικρή περιοδεία της τριλογίας σε Αργεντινή, Χιλή και Βραζιλία. Η επόμενη δημιουργία μου θα αντλήσει έμπνευση από το κείμενο μου «Φωνή Ανθρώπου», μια σκηνική σπουδή για τον έρωτα και τον θάνατο, την ελπίδα και την απόγνωση, για όσα χάθηκαν και όσα δεν έφτασαν ακόμη.