Θεατής: «Ένας Ήρωας με Παντούφλες» στο Θέατρο Βέμπο

Το εμβληματικό έργο των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου, «Ένας Ήρωας με Παντούφλες», ανεβαίνει, για δεύτερη σεζόν, στο Θέατρο Βέμπο, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μπέζου, με τον Λάκη Λαζόπουλο να ενσαρκώνει τον στρατηγό Λάμπρο Δεκαβάλα. Εμείς παρακολουθήσαμε την παράσταση και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

Ο στρατηγός Λάμπρος Δεκαβάλας, απόστρατος πλέον, διάγει έναν έντιμο αλλά πενιχρό βίο μαζί με τη σύζυγο του Ειρήνη και την μοναχοκόρη τους Πόπη. Η σύνταξη του στρατηγού ισχνή, τα χρέη και οι απλήρωτοι λογαριασμοί μαζεύονται και ο αρραβώνας της Πόπης με τον Κώστα, έναν νεαρό οδοντίατρο, παραμένει “στάσιμος” εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών. Μια μέρα μαθαίνει ότι το κράτος αποφάσισε να τον τιμήσει στήνοντας του ένα άγαλμα και δίνοντας το όνομα του στην πλατεία μπροστά από το σπίτι του ως “αναγνώριση” του ηρωισμού του στο μέτωπο του πολέμου. Πίσω, ωστόσο, από μια τέτοια “τιμή” παίζεται ένα βρώμικο παιχνίδι υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος από τον υστερόβουλο ξάδερφο του στρατηγού, Απόστολο Δεκαβάλα, και έναν διεφθαρμένο κρατικό υπάλληλο και ιδιαίτερο του Υπουργού. Όταν η απάτη αποκαλύπτεται από τον φτωχό γλύπτη του αγάλματος, τον Λυμπεριάδη τον Νάξιο, ο στρατηγός Λάμπρος Δεκαβάλας, πικραμένος, αντιδρά με αξιοπρέπεια και θυμό, αρνείται να επιστρέψει να χρησιμοποιηθεί το όνομα του για σκοπούς ανέντιμους και συγκρούεται με όλους, διατηρώντας ως το τέλος την ηθική του ακεραιότητα.

Το έργο των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου, «Ένας Ήρωας με Παντούφλες», ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο το 1947 από τον Θίασο Βασίλη Λογοθετίδη, στο Θέατρο Κεντρικόν, ενώ λίγο περισσότερο από δέκα χρόνια αργότερα, το 1958, θα μεταφερθεί από τον Αλέκο Σακελλάριο στη μεγάλη οθόνη, σε ένα πλέον κορυφαίο δείγμα του κλασικού ελληνικού κινηματογράφου, με τον Βασίλη Λογοθετίδη να αναλαμβάνει και εκεί τον ρόλο του στρατηγού, παραδίδοντας μια από τις πιο ώριμες και συγκινητικές ερμηνείες της καριέρας του.

Ο Αλέκος Σακελλάριος χαρακτήριζε τον «Ήρωα με Παντούφλες» ως μια πικρή κωμωδία ηθών. Πίσω από τα κωμικά στοιχεία του έργου βρίσκεται ένας βαθιά δραματικός πυρήνας· πρόκειται για την τραγικοκωμική, μοναχική φιγούρα ενός ιδεαλιστή ήρωα που, από σύμβολο θάρρους, τιμής και αυταπάρνησης, καταλήγει ξεχασμένος και προδομένος, βορρά στην εκμετάλλευση πατριδοκάπηλων, αριβιστών και απατεώνων. Η σάτιρα και η ειρωνεία, το χιούμορ και η αμεσότητα, η πίκρα και ο σαρκασμός, οι σκηνές από την καθημερινή ζωή και τα προβλήματα των συνηθισμένων ανθρώπων, οι λαϊκοί – κωμικοί τύποι που παρελαύνουν επί σκηνής, καθώς και η απλή γλώσσα, γίνονται το όχημα για μια ρεαλιστική απεικόνιση της μεταπολεμικής ελληνικής μικροαστικής κοινωνίας και των ηθών της: τη σύγκρουση ανάμεσα στην τιμιότητα του απλού και έντιμου ανθρώπου και τη διαφθορά της αδηφάγας εξουσίας, την κοινωνική υποκρισία και την ιστορική λήθη, την εκμετάλλευση, την εμπορευματοποίηση, οικειοποίηση ή μεταποίηση του παρελθόντος, τη διάψευση και ματαίωση των ονείρων, την κοινωνικοπολιτική παρακμή, την απουσία δικαιοσύνης και τη σύγκρουση των παλαιών αξιών — αρχές, πατρίδα, ιδανικά — με τις νέες — πλουτισμός και καιροσκοπισμός. Μέσα, ωστόσο, από μια περισσότερο τρυφερή και ανθρώπινη, παρά κυνική, που αναδεικνύει τη βαθιά πίστη ότι η καλοσύνη, έστω κι αν ηττάται, ποτέ δεν χάνεται πραγματικά.

Ο Γιάννης Μπέζος ανεβάζει στο Θέατρο Βέμπο τον «Ήρωα με Παντούφλες», το κλασικό έργο των Σακελλάριου – Γιαννακόπουλου ακολουθώντας μια ρεαλιστική, ανθρωποκεντρική σκηνοθετική γραμμή που αποδίδει με πιστότητα την ατμόσφαιρα της ελληνικής μεταπολεμικής εποχής, καταφέρνοντας να διατηρήσει τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό, το χιούμορ και τη συγκίνηση.

Τα σκηνικά του Γιώργου Γαβαλά -το εσωτερικό ενός μικροαστικού σπιτιού- με προσεγμένες λεπτομέρειες που προσδίδουν μια αυθεντικότητα και μια νοσταλγική οικειότητα στην οπτική αναπαράσταση της δεκαετίας εκείνης, δημιουργούν έναν χώρο οικογενειακής συνοχής και αξιοπρεπούς επιβίωσης παρά τις δυσμενείς συνθήκες. Το άγαλμα στο βάθος, καθώς δεσπόζει και φαίνεται από την ανοιχτή μπαλκονόπορτα, λειτουργεί ως μια υπερμεγέθη, ειρωνική αντανάκλαση του κεντρικού ήρωα, του Στρατηγού Λάμπρου Δεκαβάλα, μια αντίθεση ανάμεσα στην επιφανειακή, ψεύτικη, άκαμπτη “δόξα” και την “μικρή” πραγματικότητα μέσα στο σπίτι όπου ο άνθρωπος πίσω από τον ήρωα είναι κουρασμένος, λησμονημένος και φτωχός. Τα κοστούμια της Κατερίνας Παπανικολάου αποκαλύπτουν την κοινωνική διαστρωμάτωση, τα ήθη της αστικής ζωής,  τις διαγενεακές διαφορές και τη σύγκρουση ανάμεσα στους προσωπικούς μύθους, τη μνήμη και τις σκληρές συνθήκες του παρόντος.

Την αγαπημένη φιγούρα του στρατηγού Λάμπρου Δεκαβάλλα ενσαρκώνει ο Λάκης Λαζόπουλος, αποδίδοντας τον ρόλο με ευαισθησία και μέτρο, που επιτρέπουν να αναδειχθεί η ανθρώπινη διάσταση του ήρωα πίσω από το χιούμορ· εκείνη του ιδεαλιστή απόστρατου και οικογενειάρχη, του καλοπροαίρετου, ευσυνείδητου ανθρώπου, ο οποίος ζει με τις αναμνήσεις του και παραμένει όρθιος, υπερήφανος, ανυποχώρητος ακόμη κι όταν βλέπει γύρω του τα ιδανικά και τις αξίες με τις οποίες έζησε ολόκληρη τη ζωή του – και για τις οποίες κάποτε πολέμησε – να αμαυρώνονται και να λεηλατούνται. Η Παρθένα Χοροζίδου στον ρόλο της συζύγου Ειρήνης γίνεται εκείνη η “ρεαλίστρια” που με κατανόηση και στοργή προσπαθεί να προσγειώσει τον σύζυγο της και στρατηγό στην πραγματικότητα όταν ο νους του χάνεται στα παλιά ανδραγαθήματα του, ενώ με έκδηλη κωμικότητα επωμίζεται το βάρος της διαχείρισης των οικονομικών του νοικοκυριού. Με τον υπόλοιπο θίασο -Παύλος Ορκόπουλος, Τάσος Παλαντζίδης, Σταύρος Μαρκάλας, Κωνσταντίνος Τραφαλής, Θράσος Σταθόπουλος, Ιωάννα Ανεμογιάννη, Κωνσταντίνος Γιάννης, Φαίδρα Σκλήρη, Λαζάρια Σαζεΐδου- να δίνει σάρκα και οστά επί σκηνής σε γνήσιους χαρακτήρες της μεταπολεμικής ελληνικής κοινωνίας συμβάλλοντας στη ζωντανή, αληθινή αναπαράσταση του κλασικού έργου.

Οι περισσότεροι γνωρίσαμε για πρώτη φορά τον θρυλικό «Ήρωα με Παντούφλες» μέσα από την ασπρόμαυρη εμβληματική ταινία του Αλέκου Σακελλάριου και η παράσταση στο Θέατρο Βέμπο μάς ξυπνά εκείνο το αίσθημα της νοσταλγίας. Φέρνει επίσης, το γέλιο και τη συγκίνηση και μάς υπενθυμίζει ότι το έργο παραμένει διαχρονικό μέχρι σήμερα γιατί στην εποχή μας οι λιγοστοί «Ήρωες με Παντούφλες» εξακολουθούν να αγωνίζονται μέσα στην αφάνεια του μόχθου μιας επίπονης και δύσκολης καθημερινότητας, ενώ οι επιτήδειοι και οι ανέντιμοι εξακολουθούν να κυριαρχούν.