Έλλη Ιγγλίζ: Κάθε άνθρωπος που βρίσκει τη φωνή του είναι ποιητής

Το ξενικό όνομα της δεν είναι παρά ‘προϊόν’ μιας εμπορικής συνεργασίας των προγόνων της με Άγγλους. Η Έλλη Ιγγλίζ είναι ένα παιδί του Πειραιά και δικαιωματικά συνδεδεμένη με το παραλιακό μέτωπο της πόλης. Ειδικά, όταν το καλοκαίρι μας κλείνει για τελευταία φορά το μάτι, βρισκόμαστε να αναπνέουμε θαλασσινό αεράκι.

Μόλις έχει ολοκληρώσει τα μαθήματα θεατρικού παιχνιδιού που παραδίδει, βρίσκεται ήδη στην τελική ευθεία για τον δεύτερο κύκλο στις «Δούλες» του Ζαν Ζενέ σε σκηνοθεσία Σάββα Στρούμπου την ώρα που η εμπειρία της τερζοπουλικής «Ορέστειας», όπου συμμετείχε ως μέλος του Χορού, αρχίζει να σχηματίζεται ως ανάμνηση στο νου της. Από το 2015, η Έλλη Ιγγλίζ είναι ένα από τους πολύτιμους νέους κρίκους του Άττις και της συγγενικής ομάδας «Σημείο Μηδέν», γεγονός που, για κάθε νέο ηθοποιό, μεταφράζεται σε μια σπάνια θεατρική εκπαίδευση και εφαρμογή.

Ωστόσο, αν κανείς εστιάσει μόνο στη θεατρική της παιδεία και πορεία, μάλλον θα μείνει στη μισή εικόνα. Η Έλλη Ιγγλίζ είναι όχι μόνο απόφοιτη της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου αλλά και του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Για την ακρίβεια, η μουσική ήταν η πρώτη επαφή της με τον κόσμο της Τέχνης, από τον οποίο δεν θέλησε να απεμπλακεί. Απεναντίας, θέλησε να εμπλακεί περισσότερο. Κι έτσι, εκτός από μουσικός και συνθέτρια, γράφει ποίηση – έχει ήδη κυκλοφορήσει η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Θρυαλλίς» – ενώ η σύνθεση του βιογραφικού της συμπληρώνεται από τα εικαστικά. Ένα μάλλον ιδανικό παράδειγμα ηθοποιών της γενιάς της όπου οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι πειραματισμοί στις Τέχνες, της εξασφαλίζουν έναν πλούτο δημιουργικής ελευθερίας. Μια έννοια που θα επανέλθει, πολλές φορές, στην κουβέντα μας.

Η ‘Ελλη Ιγγλίζ υποδύεται τη Σολάνζ στις “Δούλες” σε σκηνοθεσία Σάββα Στρούμπου.

Η «Ορέστεια» σε σκηνοθεσία του Θεόδωρου Τερζόπουλου είναι από τις πιο δυνατές εμπειρίες, σε πολλά επίπεδα. Αρχικά, σε επίπεδο μάθησης: η λειτουργία του Χορού στην «Ορέστεια» ήταν μαθητεία. Η αντοχή που έπρεπε ν’ αναπτύξουμε συλλογικά και η ομαδικότητα που εκφράστηκε σαν μια αναπνοή – κυριολεκτικά και μεταφορικά – ζώντας μ’ έναν τρόπο μέσα στις τρεις τραγωδίες της «Ορέστειας», ήταν πολύτιμη.

Κρατάω συνολικά την αίσθηση της ομαδικότητας. Κάτι που μας έδωσε πολλή δύναμη στο να ανταπεξέλθουμε σε μια τόσο απαιτητική παράσταση και ενίοτε σε απρόβλεπτες εξωτερικές συνθήκες που συναντούσαμε κατά τη διάρκεια της παράστασης – βροχή, πολλή ζέστη, υγρασία… Η ομάδα έχει αυτή τη δυναμική της υποστήριξης και αλληλοβοήθειας.

Στο Άττις διδάχθηκα την καλλιέργεια της αντίληψης του ηθοποιού ως δημιουργού

Σίγουρα σημαίνουν πολλά· η εμπειρία της εκπαίδευσης των εργαστηρίων του Θεόδωρου Τερζόπουλου και των παραστάσεων της ομάδας Σημείο Μηδέν του Σάββα Στρούμπου, λειτούργησε καταλυτικά αλλάζοντας την αντίληψη που είχα μέχρι τότε αρχικά πάνω στο σώμα. Μέσα στα χρόνια και με την εμπειρία των παραστάσεων το σώμα, η αναπνοή, η φωνή, ο λόγος γίνονται πεδία έρευνας και δημιουργικότητας. Μια ακόμα πολύ δυνατή αλλαγή έγινε στο πως αντιλαμβάνομαι τον σκηνικό χρόνο, τον τρόπο που σμιλεύεται, ανοίγει και γίνεται ποιητικός…

“Η «Ορέστεια» σε σκηνοθεσία του Θεόδωρου Τερζόπουλου είναι από τις πιο δυνατές εμπειρίες, σε πολλά επίπεδα” ομολογεί.

Εκτός από την εκπαίδευση πάνω στο σώμα, τη φωνή, το λόγο, την καλλιέργεια της αντίληψης και της εσωτερικής αίσθησης του, μου έχει προσφέρει την έρευνα πάνω στις εκφραστικές δυνατότητες και – κυρίως – την καλλιέργεια της αντίληψης του ηθοποιού ως δημιουργού.

Φυσικά η επιρροή είναι πολύ έντονη: το θέατρο Άττις και η ομάδα Σημείο Μηδέν είναι ένα πολύ δυνατό κέντρο. Υπάρχει συντονισμός ως προς τον τρόπο αντίληψης της τέχνης του θεάτρου, αλλά και ευρύτερα της Τέχνης. Γιατί, ενώ ένα κομμάτι μου βρίσκεται στο θέατρο, ένα άλλο βρίσκεται στη μουσική – καθώς οι πρώτες μου σπουδές είναι στη μουσική – και το θεατρικό παιχνίδι για παιδιά. Όλα αυτά μ’ έναν τρόπο συνδυάζονται, τροφοδοτούνται και αλληλοσυμπληρώνονται μέσα από «το πνεύμα του παιχνιδιού» για να χρησιμοποιήσω μια φράση από το κείμενο- μανιφέστο του Φελίξ Γκουατταρί «Για να τελειώνουμε με τη σφαγή του σώματος», πάνω στο οποίο εργαστήκαμε με την ομάδα Σημείο Μηδέν, το 2023.

Με την σκέψη του Θουκυδίδη ότι «η ιστορία θα επαναλαμβάνεται αφού η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει», νομίζω ότι πλέον αυτό που έχουμε είναι ο ένας τον άλλον, μέσω της συσπείρωσης, της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας

Μα, στο θέατρο υπάρχει ζωντανή η έννοια του παιχνιδιού, ως πειραματισμού, απόλαυσης και αυθορμητισμού. Το παιχνίδι συχνά τείνει να ξεχνιέται· θεωρώ όμως ότι χρειάζεται να επιστρέφουμε σε αυτό.

Για την εμπειρία της εκπαίδευσης στο ‘Αττις: “Μια ακόμα πολύ δυνατή αλλαγή έγινε στο πως αντιλαμβάνομαι τον σκηνικό χρόνο, τον τρόπο που σμιλεύεται, ανοίγει και γίνεται ποιητικός”.

Η Κλαιρ και η Σολάνζ ουσιαστικά παίζουν ένα παιχνίδι μεταξύ τους, φαινομενικά ακατανόητο, που όμως έχει μια εσωτερική λογική. «Το παιχνίδι είναι επικίνδυνο», λέει σε μια στιγμή η Σολάνζ. Και πράγματι, είναι τόσο επικίνδυνο που τις οδηγεί στο θάνατο – πραγματικό και συμβολικό. Μέσα σε αυτό, όμως, υπάρχει το στοιχείο του χιούμορ. Όλες οι απόπειρες των δυο κοριτσιών να δολοφονήσουν την Κυρία καταλήγουν στο κενό. Καταλήγουν εκεί γιατί, εξ αρχής, περισσότερο παίζουν από ο,τιδήποτε άλλο οπότε διαρκώς αποτυγχάνουν. Οι δυο τους μοιάζουν με παράξενες φιγούρες κλόουν.  Η Σολάνζ συνεχώς πυροδοτεί αλλά δεν μπαίνει στη δράση, σκέφτεται, σχεδιάζει, καταστρώνει, μα δεν μπορεί να εκτελέσει. Όλη αυτή η εσωτερική της πάλη σκιαγραφείται πολύ έντονα, συχνά με ένα τρόπο παράδοξο.

Νομίζω ότι γοητεύονται τόσο πολύ που ταυτίζονται πλήρως μαζί της, με τρόπο θεατρικό. Δηλαδή, έχουμε το θέατρο μέσα στο θέατρο. Φορούν τα φορέματα και τα κοσμήματά της και παγιδεύονται μέσα σε αυτό. Κι εδώ αποκαλύπτεται το αδιέξοδό τους, καθώς δεν θέλουν να καταργήσουν την εξουσία, αλλά να γίνουν η εξουσία, δηλαδή να πάρουν τη θέση της Κυρίας. Παρόλο που έχουν συνείδηση της θέσης  τους, δεν σπάνε τα δεσμά και τη συνθήκη στην οποία βρίσκονται. Ο Ζενέ αποκαλύπτει ένα μεγάλο φάσμα των αντιφάσεων και συγκρούσεων που βρίσκονται στην ανθρώπινη ψυχολογία και ύπαρξη.

Πριν από την έκρηξη χρειάζεται το όραμα – και μάλιστα το όραμα της ελευθερίας για να μπορέσει κανείς να δει πέρα από τα προσωπικά και κοινωνικά τείχη και να χτίσει ένα νέο μέλλον χωρίς καταπιεστές και καταπιεσμένους

Είναι θλιβερό γιατί επί αιώνες οι γυναίκες αγωνίζονται να επιβιώσουν σε μια πατριαρχική κοινωνία. Κι ενώ κοινωνικά έχουν αλλάξει πράγματα, υπάρχουν ακόμη πολλά κατάλοιπα. Θεωρώ ότι χρειάζεται, ήδη από την παιδική ηλικία που διαμορφώνονται πολλές πεποιθήσεις, σωστή παιδεία, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση, για να μπορέσουν εκ θεμελίων αυτά τα φαινόμενα να εκλείψουν και να μπορούν να εδραιωθούν συμπεριφορές αλληλοσεβασμού.

Σχολιάζοντας τις εξουσιαστικές συμπεριφορές εις βάρος των γυναικών: “Είναι θλιβερό γιατί επί αιώνες οι γυναίκες αγωνίζονται να επιβιώσουν σε μια πατριαρχική κοινωνία. Κι ενώ κοινωνικά έχουν αλλάξει πράγματα, υπάρχουν ακόμη πολλά κατάλοιπα”.

Με την σκέψη του Θουκυδίδη ότι «η ιστορία θα επαναλαμβάνεται αφού η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει», νομίζω ότι πλέον αυτό που έχουμε είναι ο ένας τον άλλον, μέσω της συσπείρωσης, της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας, σε όποια μορφή: σε μια γειτονιά, μια ομάδα, μια κοινότητα· όσο μικρό κι αν φαίνεται στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγάλο. Αυτή είναι μια διαρκής πράξη και στάση ζωής, γιατί καλλιεργεί έναν άλλο τρόπο αντίληψης της ύπαρξης μέσα στην κοινωνία, για να μπορέσει να εξελιχθεί σε έναν άλλο τρόπο – όχι μόνο ύπαρξης αλλά και συνύπαρξης.

Ναι, αλλά θα επιθυμούσα αυτή η έκρηξη να συνοδεύεται από ένα όραμα. Αυτά τα δύο κορίτσια οδηγούνται στο θάνατο, καθώς δεν μπορούν να οραματιστούν έναν άλλο τρόπο να υπάρχουν έξω από το πλαίσιο στο οποίο βρίσκονται. Έτσι, πριν από την έκρηξη χρειάζεται το όραμα – και μάλιστα το όραμα της ελευθερίας για να μπορέσει κανείς να δει πέρα από τα προσωπικά και κοινωνικά τείχη και να χτίσει ένα νέο μέλλον χωρίς καταπιεστές και καταπιεσμένους.

Ο βαθμός απανθρωποίησης είναι τρομακτικός, φαινόμενο άκρως επικίνδυνο

Ναι! Στις μέρες μας, ο βαθμός απανθρωποίησης είναι τρομακτικός, φαινόμενο άκρως επικίνδυνο. Ο Θουκυδίδης – για να τον ξαναφέρω στη συζήτηση – έγραψε την «Ιστορία» του για τις μελλούμενες γενιές προκειμένου να διδαχθούν από τα λάθη των προηγούμενων.

“Η συλλογικότητα είναι μια διαρκής πράξη και στάση ζωής, γιατί καλλιεργεί έναν άλλο τρόπο αντίληψης της ύπαρξης μέσα στην κοινωνία”, τονίζει.

Το στοιχείο της δουλοπρέπειας χρειάζεται να εξαλειφθεί και μέσα σε κάθε άνθρωπο, σε οποιαδήποτε μορφή σχέσης και κατάστασης για να μπορέσουμε να οδηγηθούμε σε μια οντολογική χειραφέτηση του ατόμου· για να μπορέσει η ιστορία να μην επαναλαμβάνεται και για να γραφτεί μια καλύτερη στο μέλλον.

Φυσικά κι ελπίζω γιατί μου δίνει προοπτική και η προοπτική – με τη σειρά της –  με κινητοποιεί προς δράση.

Το στοιχείο της δουλοπρέπειας χρειάζεται να εξαλειφθεί και μέσα σε κάθε άνθρωπο, σε οποιαδήποτε μορφή σχέσης και κατάστασης για να μπορέσουμε να οδηγηθούμε σε μια οντολογική χειραφέτηση του ατόμου

Θα έλεγα ότι είναι η μνήμη συνολικά. Τα βιώματα των γονιών μου είναι έντονα, η μνήμη των παππούδων και  γιαγιάδων μου ζωντανή, οι συνοικίες είναι λαϊκές και κυρίως εργατικές και προσφυγικές. Οι άνθρωποι γνωρίζονται μεταξύ τους –  σχεδόν δύο γενιές πίσω – και αυτή η μνήμη δημιουργεί την αίσθηση και την πραγματικότητα ενός κοινού παρελθόντος, στοιχείο που μας εξοικειώνει πολύ.

Μνήμη για μένα είναι η θάλασσα. Μεγάλωσα με την εικόνα της θάλασσας κι έχω πάντα την προοπτική του ανοιχτού ορίζοντα.

“Η επαφή μου με την Τέχνη ξεκίνησε από την παιδική ηλικία μέσα από τη μουσική και το πιάνο. Από εκείνο το σημείο υπήρξε αυθόρμητα μια ξεκάθαρη κατεύθυνση ότι αυτόν τον δρόμο θα ήθελα να ακολουθήσω” εξηγεί.

Θεωρώ ότι συστατικό στοιχείο της Τέχνης στις διάφορες μορφές της, είναι η επιθυμία της έκφρασης μέσα στον άνθρωπο. Τα υλικά διαφοροποιούνται, άλλοτε είναι τα χρώματα, ο ήχος, άλλοτε ο λόγος, το σώμα… Ο πυρήνας, όμως, της Τέχνης είναι ενιαίος. Προσωπικά, με απασχολεί η έκφραση και αισθάνομαι ότι οι Τέχνες, μ’ έναν τρόπο, ενώνονται. Για παράδειγμα, μια κίνηση μπορεί να έχει ήχο, μια λέξη μπορεί να αποτυπωθεί με χρώματα. Δεν ξέρω αν υπερισχύει κάτι, μπορώ όμως να πω ότι αισθάνομαι την ποίηση να βρίσκεται μέσα σε όλα, όπως μέσα στη μουσική και στο θέατρο ως ποιητική του ήχου και του σώματος, στη ζωγραφική ως ποιητική του χρώματος – και βέβαια η ποίηση ως πράξη δημιουργίας και δημιουργικότητας.

Ναι, η επαφή μου με την Τέχνη ξεκίνησε από την παιδική ηλικία μέσα από τη μουσική και το πιάνο. Από εκείνο το σημείο υπήρξε αυθόρμητα μια ξεκάθαρη κατεύθυνση ότι αυτόν τον δρόμο θα ήθελα να ακολουθήσω.

Φυσικά κι ελπίζω για ένα καλύτερο μέλλον γιατί μου δίνει προοπτική και η προοπτική – με τη σειρά της –  με κινητοποιεί προς δράση

Είναι αλήθεια αυτό. Και είναι μια σύνθετη διαδικασία και διαδρομή, καθώς ένα σύνολο πραγμάτων και βιωμάτων στη ζωή και στην Τέχνη που οδήγησαν στην ενηλικίωση και την εξέλιξη μου – κι αυτό δεν σταματά. Η μια πλευρά δίνει τη δυνατότητα επεξεργασίας και η άλλη πλευρά του αναστοχασμού: αυτά τα δύο εναλλάσσονται πρισματικά σε μια διαλεκτική διαδικασία.

“Μνήμη για μένα είναι η θάλασσα. Μεγάλωσα με την εικόνα της θάλασσας κι έχω πάντα την προοπτική του ανοιχτού ορίζοντα” ομολογεί.

Η σχέση μου με τη γραφή είναι πολυετής. Η «Θρυαλλίδα» θα έλεγα ότι, με έναν τρόπο, εκφράστηκε από μόνη της. Υπήρξε ένα σημείο που το υλικό των ποιημάτων είχε ωριμάσει και είχε φτάσει ο καιρός να εκφραστεί και να επικοινωνηθεί, αφού το εσωτερικό ταξίδι καθώς και ο χρόνος σιωπής πριν, ήταν μεγάλος. Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η ίδια η «Θρυαλλίδα» έδωσε και το έναυσμα να εκφραστούν μέσα από τα ποιήματα και άλλες μορφές Τέχνης, όπως η ζωγραφική και η μουσική. Μέσα στη συλλογή υπάρχουν ένθετα ζωγραφικά έργα μου, που αφορούν σε συγκεκριμένα ποιήματα της συλλογής  – όπως και αυτό του εξωφύλλου. Στο μεταξύ, η «Θρυαλλίδα» εκδόθηκε πρόσφατα και σε μορφή audiobook, με την αφήγηση των ποιημάτων από εκλεκτούς φίλους και συναδέλφους: την Αναστασία- Ραφαέλα Κονίδη, τον Ηλία Κουνέλα, την Κατερίνα Βλάχου, το Διονύση Βερβιτσιώτη. Η αφήγηση συνοδεύεται από μουσική για πιάνο και βιολί. Το μέρος του πιάνου είναι δικές μου μουσικές συνθέσεις που αφορούν πάλι σε συγκεκριμένα ποιήματα της συλλογής και το μέρος του βιολιού είναι κυρίως μουσικός αυτοσχεδιασμός από το Διονύση Βερβιτσιώτη. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε ένας κόσμος όπου οι Τέχνες βρέθηκαν σε ένα γόνιμο διάλογο.

Ο χρόνος ξέρει, σμιλεύει τα πράγματα να είναι στον καιρό τους και να τα ωριμάζει. Το ταξίδι της ποίησης είναι πάντα ανοιχτό.

Σε ένα βαθύτερο επίπεδο στην Τέχνη, ο διαχωρισμός των φύλων καταργείται

Νομίζω γιατί η ποίηση απευθύνεται στην αίσθηση. Υπάρχει το στοιχείο της αφαίρεσης και της συμπύκνωσης, η ποίηση λέει μια ιστορία χωρίς να την περιγράφει και αφήνει ελεύθερο τον αναγνώστη (ή τον ακροατή) να κάνει τη δική του ερμηνεία, να ταξιδέψει στους δικούς του συνειρμούς.

Σε ένα βαθύτερο επίπεδο στην Τέχνη, ο διαχωρισμός των φύλων καταργείται.  Είναι ο άνθρωπος που εκφράζεται ποιητικά, η ουσία και ο πλούτος του. Συνεπώς, έχουμε ανάγκη τη γυναικεία μορφή στην ποίηση και στη λογοτεχνία, γιατί έχουμε ανάγκη τον άνθρωπο και κάθε άνθρωπος που βρίσκει τη φωνή του είναι ποιητής.

“Αναπνέω ελεύθερα όταν υπάρχει, ειλικρίνεια και αυθεντικότητα, δηλαδή όταν μπορώ να είμαι και να εκφράζω τον εαυτό μου αληθινά”, παραδέχεται.

Θα έλεγα πως με ενεργοποιεί η μάθηση, η εξέλιξη και η ελευθερία. Η μάθηση, με την έννοια της διαρκούς αναζήτησης, η εξέλιξη ως αποτέλεσμα της μάθησης και η ελευθερία ως αποτέλεσμα των δύο προηγούμενων.

Ως ποιότητες ζωής, η ειλικρίνεια και η αυθεντικότητα, δηλαδή να μπορώ να είμαι και να εκφράζω τον εαυτό μου αληθινά.

Ναι, η θεραπεία μπορεί να βρίσκεται στην αγάπη

Αισθάνομαι ότι η αγάπη ως ιδανικό, δημιουργεί χώρο. Χώρο να χωράς τον εαυτό σου και τον άλλο, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Στον τίτλο του ποιήματος η αγάπη είναι ένα με την ελευθερία· θα μπορούσαμε να πούμε ότι αγαπά αυτός που είναι ελεύθερος και ότι η αγάπη είναι μια πράξη ελευθερίας. Και ναι, μπορεί η θεραπεία και η λύση να βρίσκεται στην αγάπη.

@Θανάσης Καρατζάς