Στον αστερισμό του Ρόμπερτ Ρέντφορντ με 15 ταινίες

Καθώς οι φωτογραφίες και οι αποχαιρετιστήριες δηλώσεις από διεθνή μέσα, κινηματογραφικούς οργανισμούς ανά τον πλανήτη, αστέρες του παγκόσμιου σινεμά, πρωταγωνιστές, σκηνοθέτες και ανώνυμους σινεφίλ, ρέουν σαν γάργαρο ποτάμι εδώ και ώρες στα timeline, δύο συμπεράσματα μένουν κρυστάλλινα καθαρά κι ανόθευτα: Ναι, ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ είχε μια καθηλωτική γοητεία. Ναι, ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ ήταν ένας κινηματογραφικός θρύλος. Ποτέ πριν η ομορφιά δεν συνάντησε τέτοιο περιεχόμενο.

Από χθες το απόγευμα που μιλάμε για εκείνον σε παρελθόντα χρόνο συνειδητοποιούμε πως σπάνια δύο τέτοιες αρετές συμβαδίζουν και μάλιστα με αυτή τη διάρκεια: σε τροχιά 60 χρόνων. «Ως καλλιτέχνης δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερη ζωή από με αυτή που μου δόθηκε», έλεγε κρατώντας το 2002 το Όσκαρ για τη συνολική του προσφορά στην κινηματογραφική βιομηχανία.

Η ανεπανάληπτη καριέρα του Ρόμπερτ Ρέντφορντ που στηρίχτηκε στην ανεξαρτησία της ελεύθερης έκφρασης, της πολιτικής άποψης, του οραματισμού και της κοινωνικής αλλαγής μέσα από την Τέχνη (ας μην ξεχνάμε το μανιφέστο του, την ίδρυση του Sundance Festival) άγγιξε αναπόφευκτα και μια κληρονομιά ταινιών που η σημερινή εποχή ολοένα και πιο δύσκολα παράγει, ολοένα και πιο δύσκολα καταναλώνει.

Σαν μαθητεία στο υποκριτικό και σκηνοθετικό του stardom που επέμεινε στην γκρίζα περιοχή του αμερικανικού σινεμά, συγκεντρώσαμε 15 ταινίες· ενδεικτικές του δημιουργικού του πνεύματος.

Μετά την επιτυχία του γνωστού θεατρικού του Νιλ Σάιμον στο Μπρόντγουεϊ, ο Νιλς Σακς προτείνει στον Ρόμπερτ Ρέντφορντ να την επαναλάβει και στο σινεμά. Δέχεται. Ο ρόλος του φιλότιμου δικηγόρου που παντρεύεται από τρελό έρωτα ένα κορίτσι αχόρταγο για ζωή δημιουργεί ένα αξέχαστο κινηματογραφικό ζευγάρι: δίπλα στο Ρέντφορντ στέκεται η αισθησιακή Τζέιν Φόντα – στο ρόλο που αρχικά είχε προταθεί στη Νάταλι Γουντ. Τι κι αν ματιά του Σάιμον στη σύγκρουση των δύο φύλων μοιάζει σήμερα κάπως παλιομοδίτικη; Οι δυο τους επανεφεύρουν τους όρους της κινηματογραφικής χημείας και ο 30χρονος τότε Ρόμπερτ αποκαλύπτει τα πρώτα ψήγματα στην κωμική ερμηνευτική παλέτα του. Στο σετ δε, γεννήθηκε μια δυνατή φιλία, με την Φόντα να δηλώνει χθες στη μνήμη του συμπρωταγωνιστή της, πως «ενσάρκωνε την Αμερική για την οποία οφείλουμε να συνεχίσουμε να μαχόμαστε».

Μπορεί να μην το ομολόγησε αλλά ο στενότερος κινηματογραφικός συγγενής του Ρέντφορντ ήταν ο Πολ Νιούμαν. Ήταν και αυτός που τον επέβαλλε στο στούντιο το οποίο ζητούσε ένα μεγαλύτερο όνομα για το ρόλο του Sundance Kid. Ο Ρόμπερτ μνημόνευε για χρόνια τη γενναιοδωρία του Νιούμαν που τον είχε σοκάρει. Δεν πίστευε ότι ένας αστέρας του δικού του βεληνεκούς ήταν τόσο ακέραιος. Πριν τελειώσει η ταινία είχαν γίνει φίλοι. Αυτή η φοβερή χημεία είναι ορατή στο γουέστερν του Τζορτζ Ρόϊ Χιλ κι ένας από τους λόγους που το καθιστούν ακόμα φρέσκο, παρότι κλασικό: ο Ρέντφορντ σάρωνε με την γοητευτική θρασύτητα του, ο Νιούμαν με τον άφοβο κυνισμό του. Δύο τέλειοι αντι-ήρωες. Ευτυχώς, δεν θα ήταν η μοναδική τους συνεργασία.

Ήταν ήδη σταρ. Γι’ αυτό και δεν δίστασε να γίνει πολιτικός, προοικονομώντας την πορεία ενός γνήσια ανήσυχου καλλιτέχνη. Η συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Μάικλ Ρίτσι αποδείχθηκε γόνιμη, αφού η καθοδήγηση του υπονόμευσε αργά και μεθοδικά το προφίλ του άτρωτου ωραίου που αναγνώριζε η κινηματογραφική βιομηχανία στο πρόσωπο του Ρόμπερτ Ρέντφορντ. Παραμονές της επανεκλογής του Νίξον στην αμερικανική προεδρία, υποδύθηκε τον Μπιλ ΜαΚέι υποψήφιο των Δημοκρατικών, καθώς ολισθαίνει από τον ιδεαλισμό στο πολιτική κοινοτοπία και το εξουσιαστικό πάθος. Ο ψυχρός, αποστασιοποιημένος τρόπος με τον οποίο αναπαρέστησε την πορεία προς την ηθική αλλοίωση είναι αξιομνημόνευτος.

Η πρώτη από τις επτά συνεργασίες με τον Σίντνεϊ Πόλακ – στην πλειονότητα τους σε εμβληματικές ταινίες – έμελλε να μυήσει τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ σε μια παθιασμένη ακτιβιστική στάση ως υπέρμαχος του περιβάλλοντος. Γυρισμένη κοντά στο ράντσο του πρωταγωνιστή στη Γιούτα – είχε προλάβει να εγκαταλείψει τα περίχωρα του Χόλυγουντ προκαλώντας σούσουρο – μεταμορφώνεται σε έναν βάρβαρο ορεσίβιο που κηρύσσει ανηλεή πόλεμο στους εναπομείναντες ιθαγενείς της Αμερικής. Ο Ρεντφορντ απεικονίζει τέλεια τον προβληματισμό του σκηνοθέτη του για την επέλαση του λευκού πολιτισμού ισοπεδώνοντας την αυτόχθονη κουλτούρα και γίνεται ταινία – σύμβολο (τουλάχιστον για εκείνη την εποχή) για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Προφανώς η επιθυμία της επανένωσης προηγούνταν κάθε άλλης σκέψης. Κι έτσι ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ σμίγει ξανά με τον Πολ Νιούμαν και εδώ με τον Τζορτζ Ρόϊ Χιλ πίσω από την κάμερα. Πίσω στα χρόνια του Μεγάλου Κραχ, ο πρώτος υποδύεται έναν μικροτζογαδόρο, ο δεύτερος έναν απόμαχο απατεώνα που ενώνουν τις δυνάμεις τους σε ένα ακόμα κόλπο με σκοπό να εκδικηθούν το αφεντικό της μαφίας του Σικάγο. Η κλάση τους εν τη ενώσει σε αυτήν την απολαυστική γκανγκστερική περιπέτεια είναι ακαταμάχητη, τόσο ώστε η ταινία σαρώνει τα Όσκαρ εκείνης της χρονιάς, αφήνοντας με λιγότερα αγαλματίδια ακόμα και τον θρυλικό «Νονό» του Κόπολα.

Δεν ήταν ρομαντικό έπος, όπως άλλα του αμερικανικού και ευρωπαϊκού σινεμά του 20^ου αιώνα, αλλά η δυναμική των πρωταγωνιστών του ήταν τέτοια που το χάραξαν βαθιά στις απανταχού θλιμμένες καρδιές και τους ανεπίδοτους έρωτες. Η ασυμβίβαστη σχέση ανάμεσα σε έναν ωραίο αθλητή του κολεγίου και μια πολιτικοποιημένη Εβραία φοιτήτρια πολεμάει να αντέξει και στο τέλος εκπίπτει. Παρόλα αυτά, η μνήμη του «The way we were» όχι μόνο άντεξε, αλλά ενέπνευσε πολλά ρομαντικά δράματα που ακολούθησαν· ακόμα και μια εμβληματική σκηνή στο «Sex and the city» – ρέπλικα του χωρισμού Ρέντφορντ – Στρέϊζαντ. Όσες δεν είχαν ερωτευτεί τον ξανθό πρίγκιπα της αμερικανικής οθόνης μέχρι τότε, απλώς υπέκυψαν.

Έμελλε να αναδειχθεί ως το πολιτικό θρίλερ της δεκαετίας του, με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ να επιστρέφει στο σετ υπό τις οδηγίες του Σίντνεϊ Πόλακ. Ένα χρόνο μετά την παραίτηση του Νίξον από την προεδρία, ενδύεται έναν αναλυτή της CIA που αίφνης βρίσκεται μπροστά στη δολοφονία όλων των συνεργατών του: η ζωή του απειλείται από λεπτό σε λεπτό. Ο τρόμος που κυριεύει τον πρωταγωνιστή δεν είναι παρά μια αναφορά στην καφκική αναμέτρηση του ατόμου με το σύστημα, του οποίου δε αποτελούσε γρανάζι. O Ρέντφορντ καταλαμβάνεται από συναρπαστική χιτσοκική ένταση, καθώς τον ερμηνεύει.

Είναι η εποχή που ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ έχει βουτήξει τόσο βαθιά στο πολιτικό σινεμά ώστε ξόδεψε τέσσερα χρόνια προσπάθειας για την υλοποίηση αυτής της ταινίας. Στη δίνη του σκανδάλου Γουότεργκέιτ εξασφάλισε τα δικαιώματα του βιβλίου των δημοσιογράφων Μπομπ Γούντγουορντ και Καρλ Μπέρνστιν της Washington Post που το έφεραν στο φως, προσέλαβε σεναριογράφο για να το μεταγράψει, έπεισε το στούντιο της Warner για να το αναλάβει, βάζοντας και την πρωταγωνιστική υπογραφή του στο εγχείρημα. Αποτέλεσμα; Μια ταινία αναφορά στο είδος των δημοσιογραφικών θρίλερ με την σκηνοθετική υπογραφή του Άλαν Πάκουλα· και τον Ρέντφορντ να διοχετεύει στο ρόλο του διψασμένου για αλήθεια δημοσιογράφου όλο το μαχητικό πάθος που τον οδήγησε σε αυτό το φιλμ. Δικαιώθηκε: η ταινία ήταν υποψήφια για οκτώ΄Οσκαρ.

«Συνηθισμένοι άνθρωποι», 1980

Συμμετέχοντας στην παραγωγή ταινιών από το 1969, ο Ρέντφορντ αντιμετώπισε ως φυσική συνέχεια την σκηνοθεσία. Αυτή ήταν η πρώτη του απόπειρα, βασισμένη στη νουβέλα της Τζούντιθ Γκεστ με θέμα την διαχείριση της απώλειας ενός παιδιού. Έχοντας βιώσει και ο ίδιος το ίδιο τρομακτικό τραύμα, χάνοντας τον πρωτότοκο γιο του σε βρεφική ηλικία, καταδύθηκε με μεγάλη ευαισθησία στην αφήγηση του αποσπώντας εξαιρετικές ερμηνείες από τους πρωταγωνιστές του: τον Ντόναλντ Σάδερλαντ και τη Μαίρη Τάϊλερ Μουρ. Κέρδισε Οσκαρ Σκηνοθεσίας, το μοναδικό στην 60χρονη καριέρα του.

Οι ρόλοι των ιδεαλιστών έλκυαν πάντοτε τον Ρέντφορντ που εδώ, πάλι σε πολιτικό mode, υποδύεται το νέο διευθυντή των αγροτικών φυλακών Γουέικφιλντ στο Άρκανσο, που παριστάνει τον κρατούμενο προκειμένου να ανακαλύψει το μεγαλείο διαφθοράς που κυριαρχεί στο κατάστημα. Η ταινία βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα (άλλο ένα ευαίσθητο σημείο του ηθοποιού) και ο ίδιος δεν παρασύρθηκε από το ρόλο αδέκαστου ήρωα· απεναντίας τον υπερασπίστηκε με αμεσότητα και ψυχραιμία. Στο φιλμ συμπρωταγωνίστησε με τον Μόργκαν Φρίμαν, ο οποίος στο αποχαιρετιστήριο μήνυμα του έκανε λόγο «για ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα».

Ελάχιστα ερωτικά έπη άφησαν στο χρόνο το ίχνος της θρυλικής ταινίας του Σίντνεϊ Πόλακ. Με φόντο το άγριο κάλλος της αφρικανικής φύσης ενώ στην Ευρώπη μαίνεται ο  Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, ξεδιπλώνεται ο καταδικασμένος έρωτας ανάμεσα στη συγγραφέα Κάρεν Μπλίξεν και του τυχοδιώκτη πιλότου Ντένις Φινς Χάτον. Η δύναμη της ερωτικής έλξης μέσα σε κάδρα ανείπωτης ομορφιάς και μελαγχολικής ποίησης, αποτυπώνεται από δύο βιρτουόζους: στο πλευρό του Ρέντφορντ βρίσκεται η Μέριλ Στριπ, συνθέτοντας ένα μυθικό κινηματογραφικό ζευγάρι. Η Στριπ έγνεψε αντίο στο φίλο της αποκαλώντας τον «λιοντάρι».

Το κυνήγι της αλήθειας και η αξία της εντιμότητας είχαν μπει πολλές φορές στο κάδρο του Ρόμπερτ Ρέντφορντ, πράγμα που τον καθιστούσε ιδανικό για να αφηγηθεί ένα πραγματικό σκάνδαλο στην Αμερική του 1950: την ιστορία του γοητευτικού Τσαρλς Βαν Ντούρεν που βρέθηκε να κερδίζει χιλιάδες δολάρια παίζοντας σε ένα τηλεπαιχνίδι της εποχής. Ο Ρέντφορντ σκηνοθετεί στην κόψη του ξυραφιού με εμμονή στη λεπτομέρεια. Πολλοί συντείνουν πως πρόκειται για την καλύτερη σκηνοθεσία του – απέσπασε υποψηφιότητες για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας – έχοντας για πρωταγωνιστή τον Ρέι Φάινς, δύο χρόνια πριν παίξει τον «Άγγλο ασθενή».

Σίγουρα δεν πρόκειται για την καλύτερη ταινία του. Ωστόσο, είναι μια από τις ελάχιστες εξαιρέσεις που βρίσκεται μπροστά και πίσω από την κάμερα με την ίδια φροντίδα και ευαισθησία. Η αγάπη του για τα ζώα και τη φύση θεριεύει ξανά καθώς ερμηνεύει έναν εκπαιδευτή που εξημερώνει άγρια άλογα, αναλαμβάνοντας ένα δύσκολο περιστατικό: τη θεραπεία ενός ζώου που υπήρξε θύμα τροχαίου. Ακαταμάχητος και στα 62 του – λογικό που τον ερωτεύεται η Κριστίν Σκοτ Τόμας στην ταινία – φορώντας, για μια ακόμα φορά, το καπέλο ενός cowboy.

Ένα μόνο ‘παιδί’ του Sundance Festival ανέτρεξε στον ιδρυτή του, τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ για συνεργασία. ΄Ηταν 12 χρόνια πριν, όταν ο σκηνοθέτης Τζέι Σι Τσάντορ πρότεινε στον Ρέντφορντ να πρωταγωνιστήσει σε έναν κινηματογραφικό μονόλογο, μια ταινία επιβίωσης. Υποδύθηκε τον καπετάνιο ενός ιστιοπλοϊκού που ταξιδεύει μόνος στα νερά της Ινδονησίας μέχρι που ένα ατύχημα καθιστά το σκάφος του αναξιόπλοο και αναγκάζει τον ίδιο σε μια μονομαχία με τη θάλασσα. Ο Ρέντφορντ όχι μόνο αποδείχθηκε γερό σκαρί αλλά έδωσε μια ρεσιταλική ερμηνεία γεμάτη υπαρξιακές κλιμακώσεις, η οποία θεωρητικά θα έπρεπε να του χαρίσει και το Όσκαρ ερμηνείας – για το οποίο υπήρξε υποψήφιος. 

Ήταν ήδη 82 ετών. Και είχε αναγγελθεί ως η τελευταία ταινία του Ρόμπερτ Ρέντφορντ: ένα ήσυχο αντίο σε μια τέχνη που τίμησε υπέρ το δέον επί 60 χρόνια. Τον σκηνοθετούσε ο Ντέιβιντ Λόουρι στο ρόλο του Φόρεστ Τάκερ, ενός πραγματικού ληστή τραπεζών, με τρόπους, κομψότητα και γοητεία. Αποτίοντας φόρο τιμής στην εποχή της… ληστρικής του αίγλης, ο Ρέντφορντ έβαλε όλη του την κλάση και το coolness και αποχώρησε ως αληθινός κύριος.