Έφη Μουρίκη: Στην προσπάθεια να επιβιώσω, έκρυβα την ευαισθησία μου

Το Πεδίον Άρεως θα μπορούσε να είναι ο κήπος της – είναι παιδί του κέντρου. Το γειτονικό θέατρο Ζίνα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, θα μπορούσε να είναι η παιδική της χαρά: δεν έχει ξεχάσει να φέρνει τη χαρά του παιδιού και την αφοσίωση του στο παιχνίδι στην καθημερινή πρόβα. Ο κόσμος της Έφης Μουρίκη είναι μικρός και μεγάλος. Μικρός γιατί επιμένει να γεύεται την απλότητα της καθημερινότητας με όσες και όσους αγαπά, να εστιάζει στο εδώ και τώρα. Μεγάλος γιατί δεν φοβήθηκε ούτε τα μεγάλα συναισθήματα, ούτε τα μεγάλα τραύματα που της επιφύλασσε η ζωή.

Αυτό τον καιρό προετοιμάζεται για ένα ρόλο – πρόκληση, αυτόν της Μάρθα στο «Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ;» του Έντουαρντ Άλμπι – σε σκηνοθεσία του Σωτήρη Τσαφούλια – έχοντας στο πλευρό της, το σύντροφό της Βλαδίμηρο Κυριακίδη. Ένα κείμενο που ξυπνάει, θέλοντας και μη, επεισόδια από τη δική της βιογραφία στο θέατρο και πρωτίστως στη ζωή. Από τους δραματικούς ρόλους που διδάχθηκε στο Εθνικό Θέατρο δίπλα σε θεατρικά θηρία όπως o Γιώργος Μιχαλακόπουλος και η Ελένη Χατζηαργύρη μέχρι την εξουσία που επιχείρησαν να της επιβάλλουν εργασιακά. Κι από τα προσωπικά της πένθη και τις απώλειες μέχρι τα πιο μεγάλα της όνειρα.

Πράγματι, είναι ένα έργο που δίκαια τάραξε τα νερά της αμερικανικής κοινωνίας. Μίλησε για τις ψευδαισθήσεις στις σχέσεις των ζευγαριών – και των ανθρώπων γενικότερα  – και αισθάνομαι πως, ακόμα και σήμερα, είναι μπροστά από την εποχή του.

Θέτει όλα τα σημαντικά ζητήματα των ανθρώπινων σχέσεων. Προσωπικά με ακουμπάει πολύ το θέμα της βίας, το πόσο καταστροφικός είναι ένας πόλεμος, είτε αφορά δύο χώρες είτε δύο ανθρώπους, εκεί που δεν υπάρχει κανείς νικητής και ηττημένος είναι πάντα ο άνθρωπος. Στον πόλεμο μετράει μόνο η επιβίωση και εκεί χάνεται η ανθρωπιά και η αλήθεια των σχέσεων. Φυσικά, εδώ, μιλάμε για ένα πόλεμο μέσα σε μια έγγαμη κατάσταση. Ένα μεσήλικο ζευγάρι βλέπει τη σχέση του να αγγίζει το αδιέξοδο, λειτουργούν μέσα σε μια απίστευτη πόλωση· και σε αλληλεπίδραση με ένα νεότερο ζευγάρι απελευθερώνουν όλα τα απωθημένα τους. Είναι τρομερά λυπηρό γιατί είναι μια κοινωνική αλήθεια αυτό: γύρω μας οι άνθρωποι δεν μπορούν να ανακαλύψουν τι τους ενώνει και εστιάζουν μόνο σε ό,τι τους χωρίζει.

Γύρω μας οι άνθρωποι δεν μπορούν να ανακαλύψουν τι τους ενώνει και εστιάζουν μόνο σε ό,τι τους χωρίζει

Από το ξεκίνημα της στη ζωή. Έχει μεγαλώσει ορφανή από μητέρα, μόνο με τον πατέρα της, έναν αυστηρό πρύτανη, στον οποίο οφείλει και την υψηλή μόρφωση της. Μεγαλώνει, λοιπόν, κοντά σε έναν άνθρωπο με εξουσία. Γι’ αυτό και φέρει εξίσου την αρσενική και τη θηλυκή πλευρά της. Η κοινωνία, φυσικά, την ευνουχίζει. Η Μάρθα έχει ανασφάλειες, θέλει να εργαστεί αλλά δεν της επιτρέπεται, έχει πολύ θυμό, βρίζει διαρκώς και γενικά πολεμάει με το δικό της τρόπο όσα η κοινωνία προσπαθεί να της αφαιρέσει.

Φυσικά, η κοινωνία παραμένει ανδροκρατούμενη και εξακολουθεί να πιστεύει πως η ευαλωτότητα της γυναίκας είναι δύναμη για τον άνδρα. Αυτό είναι τραγικό. Κάθε δυναμική, χειραφετημένη γυναίκα παρουσιάζεται ως αντιπαθητική ή αδίστακτη κι αν εκθέτει τη σεξουαλικότητα της είναι δακτυλοδεικτούμενη.

Έχουμε κάνει αρκετά βήματα – αν και όχι αυτά που θα θέλαμε ή θα οφείλαμε στις γυναίκες. Πάντως, θεωρώ πως η γυναίκα αισθάνεται πιο σίγουρη για τον εαυτό της.

Η πρώτη μου επαφή με τη Μάρθα ήταν στην ομώνυμη ταινία του Μάικ Νίκολς με την ερμηνεία της Λιζ Τέϊλορ, ενώ αργότερα παρακολούθησα την παράσταση του Ζιλ Ντασέν με την Τζένη Καρέζη στον ομώνυμο ρόλο. Η Μάρθα με γοητεύει πολύ. Παρόλα αυτά, με όποιο ρόλο κι αν καταπιαστώ δεν ξεκινώ από το φόβο, αλλά από τον θαυμασμό. Κι όσο περνούν τα χρόνια το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι η ευθύνη. Σαφέστατα, δεν λείπει η αγωνία γιατί η Μάρθα έχει μια σύνθετη ψυχοσύνθεση – και μην ξεχνάτε πως από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου είναι μια γυναίκα σε μέθη. Ο φόβος μου, όμως, νικιέται και ξεπερνιέται με τη μελέτη και με την εμβάθυνση σε άλλες περιοχές της. Συνολικά, αν με χαρακτηρίζει κάτι είναι η αφοσίωση στη δουλειά.

Η κοινωνία εξακολουθεί να πιστεύει πως η ευαλωτότητα της γυναίκας είναι δύναμη για τον άνδρα

Αλίμονο αν δεν το κουβαλούσα. Ο χαμός της μητέρας μου με επηρέασε και με σημάδευσε για πάντα. Προσπαθούσα να θυμηθώ πως είχα αντιδράσει σε αυτό, να προσδιορίσω τι είχα στερηθεί. Και το είδα στη Μάρθα, η οποία ανάμεσα στην ανδρική και τη θηλυκή, τρέφει και την παιδική πλευρά της. Γιατί είναι αδύνατον να ορφανέψεις από γονιό και να μην χάσεις ή να μην τραυματίσεις ένα κομμάτι της παιδικής σου ηλικίας.

Αντλώ πάντα γιατί στην ανθρώπινη κατάσταση γιατί εμάς τους θνητούς μας ενώνουν τόσα πολλά. Από την άλλη, έχω πάντα στο μυαλό μου ότι δεν θέλω να φέρνω το ρόλο στα μέτρα μου, αλλά να του αφήνομαι να με παρασύρει. Και μέσα από αυτή την οδό παλεύω να είμαι διαφορετική σε κάθε ρόλο.

Πιστεύω πως ναι. Μάλλον, το καλύτερο κομπλιμέντο που μπορεί να μου κάνει κανείς είναι αυτό: να διαπιστώσει πως έχω αποστασιοποιηθεί από την προηγούμενη ερμηνεία.

Ο χαμός της μητέρας μου με επηρέασε και με σημάδευσε για πάντα

Είναι καταπληκτικός! Γνωρίζουμε το Σωτήρη από τα πρώτα του βήματα καθώς ο Βλαδίμηρος έχει παίξει στον «Κοινό παρονομαστή», την πρώτη του ταινία. Είναι ένας άνθρωπος που εκτιμούμε και αγαπάμε. Και στη δουλειά φέρνει μια μαγική αλήθεια.

Είναι ένας πολιτικοποιημένος άνθρωπος και συνομιλεί ουσιαστικά μεόσα συμβαίνουν. Παρόλα αυτά, δεν έχει αποβάλει στη δουλειά τη χαρά μα ούτε τη σοβαρότητα του παιδιού που παίζει.

Βεβαίως. Δείτε το έργο που ανεβάζουμε: είναι ένα πολιτικό έργο. Αλλά, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι επιθυμώ να ακούω τη φωνή των ειδικών στα μεγάλα σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα γιατί, καλώς ή κακώς, ζούμε στην εποχή όπου συνωστίζονται εκατομμύρια γνώμες. Βρίθουμε σε γνώμες κι όχι σε απόψεις. Κι όμως, υπάρχουν οι άνθρωποι που έχουν γνώση και μπορούν μέσω αυτής να εκφράσουν εμπεριστατωμένη, τεκμηριωμένη άποψη και πρέπει να τους ακούμε. Λείπει από το δημόσιο λόγο η διατύπωση θέσεων από τους κατάλληλους ανθρώπους.

Ξέρετε, σε προσωπικό επίπεδο και άποψη έχω και αγωνίζομαι για το καλύτερο στη μικρή μου κλίμακα. Αλλά δεν μπορώ να παριστάνω πως έχω γνώσεις για όλα· συνεπώς επιθυμώ να ακούω τους ειδικούς.

Ζούμε στην εποχή βρίθει σε γνώμες κι όχι σε απόψεις

Είναι αδύνατον να μην αποτυπώνεται μέσα μου. Αλλά ο καθένας μας οφείλει να προστατεύει τον εαυτό του, γιατί αν απορροφάς πολύ τοξικότητα, κινδυνεύεις να γίνεις κι εσύ τοξικός. Αυτό μας το υπενθυμίζει ο Άλμπι: το μεσήλικο ζευγάρι συμπεριφέρεται με αγριότητα ο ένας στον άλλο και σύντομα το νεότερο ζευγάρι αρχίζει να κάνει το ίδιο. Με λίγα λόγια, είναι πολύ εύκολο η επόμενη γενιά να εκπαιδευτεί στη βία. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι σήμερα οι άνθρωποι που αδυνατούν να επικοινωνήσουν πολιτισμένα, σε μια καλή βάση, αναζητούν καταφύγιο σε ψευδαισθήσεις. Και είναι κάτι που εμείς, ως σύγχρονοι άνθρωποι, μπορούμε να κατανοήσουμε διπλά, καθώς συμπορευόμαστε με μια εικονική ζωή που μας επιβάλλει η τεχνολογία. Χάνουμε την αίσθηση της θνητότητας μας.

Σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, οι γυναίκες πληρώνουν ένα τίμημα. Δεν αποτέλεσα εξαίρεση. Ούτε το θέατρο ήταν ένα εξαίρεση στον κοινωνικό κανόνα. Και παρότι ήμουν παιδί της δραματικής σχολής του Εθνικού, αμέσως πέρασα στο δυναμικό του Εθνικού Θεάτρου και συνεργάστηκα με πολύ αξιόλογους ανθρώπους, συνάντησα δυσκολίες σε  κάθε μου βήμα, επειδή ήμουν γυναίκα. Θα ήταν περίεργο να μην είχα συναντήσει.

Από νωρίς είχα πει στον εαυτό μου ότι όσο κι αν αγαπώ πολύ αυτό το επάγγελμα, δεν θα θυσίαζα τις αρχές μου στο όνομα του οποιασδήποτε φιλοδοξίας

Έχοντας δουλέψει αρκετά στη ζωή μου, από νωρίς είχα πει στον εαυτό μου ότι όσο κι αν αγαπώ πολύ αυτό το επάγγελμα, δεν θα θυσίαζα τις αρχές μου στο όνομα του ή στο όνομα οποιασδήποτε φιλοδοξίας. Και σε τελική ανάλυση, για να μην διαπραγματευτώ αυτές τις αρχές, δεν θα φοβόμουν να κάνω άλλη δουλειά. Το θέατρο που λατρεύω είναι μέρος της ζωής μου, μα όχι η ζωή μου. Αν το συνειδητοποιήσεις αυτό έχεις άλλη δύναμη να υπερασπιστείς κάποια πράγματα. Κι όσο πιο συνειδητές είναι οι επιλογές σου, τόσο μεγαλύτερη είναι η στωϊκότητα για να αντιμετωπίσεις τις επιπτώσεις τους.

Απόλυτα. Δεν πίστευα ότι αν χάσω ένα ρόλο θα τελειώσει η ζωή μου.

Φυσικά. Και δεν είμαι η μόνη γυναίκα ηθοποιός που είχε την ίδια τύχη. Εδώ οφείλω να πω ότι πήρα τη μεγαλύτερη στήριξη από μεγάλες ηθοποιούς: τη Λιλή Παπαγιάννη, την Ελένη Χατζηαργύρη, τη Δέσπω Διαμαντίδου, την Αντιγόνη Βαλάκου, την Αλέκα Κατσέλη. Και δεν διέκρινα κανέναν ανταγωνισμό από μεριάς τους προς τη νεότερη γενιά. Στήριξη βρήκα επίσης κοντά σε άνδρες καλλιτέχνες, όπως στον Ζιλ Ντασέν (με τον οποίο δουλέψαμε μαζί) αλλά και τον Γιάννη Τσαρούχη. Μπροστά στο μεγαλείο εκείνων των ανθρώπων που με ενδυνάμωσαν, τα περιστατικά υποτίμησης που βίωσα ή είδα να συμβαίνουν σε άλλες συναδέλφους, μίκραιναν. Και είναι κάτι που ελπίζω να τηρώ κι εγώ στη ζωή μου, τόσο απέναντι στις γυναίκες όσο και γενικότερα στη νεότερη γενιά.

Εκείνο που προσπαθώ πάντα είναι να μάθω ότι η αγάπη δεν είναι κάτι που σου χαρίζεται, αλλά εκπαιδεύεσαι σε αυτήν καθημερινά. Ποτέ δεν θυσίασα την αγάπη, δεν πήγα προς την ευκολία στις επαγγελματικές και διαπροσωπικές μου σχέσεις. Γενικότερα, δεν με έλκει η ευκολία. Προσπαθώ να μην ξεγελάω τον εαυτό μου ότι τα έχω καταφέρει, όσο σκληρά κι αν είναι τα πράγματα.

Νομίζω πως ναι· τόσο στη δουλειά μου όσο και στην προσωπική μου ζωή. Πάντα προσπαθούσα να κινηθώ με γνώμονα αυτό που αξιολογούσα εγώ ως σημαντικό κι όχι με το κριτήριο των γύρω, του συνόλου. Εννοείται πως έχω κάνει υποχωρήσεις, απλώς δεν ήταν τόσο μεγάλες ώστε να με διαστρεβλώσουν στο τέλος της ημέρας.

Είναι κάτι που ακούω συχνά από τους κοντινούς μου ανθρώπους. Ήμουν συνεπής σε αυτές, όσο κι αν πόνεσα και λύγισα. Από εκεί πήρα δύναμη να ξαναπροσπαθήσω.

Οφείλω να πω ότι πήρα τη μεγαλύτερη στήριξη από μεγάλες γυναίκες ηθοποιούς: τη Λιλή Παπαγιάννη, την Ελένη Χατζηαργύρη, τη Δέσπω Διαμαντίδου, την Αντιγόνη Βαλάκου, την Αλέκα Κατσέλη

Ναι, και διαφώνησα και εξέφρασα τη γνώμη μου. Δεν δίστασα, κι ας είχε κόστος. Δεν είμαι άνθρωπος που φοβάται να πει τη γνώμη του. Το θέατρο είναι ομαδική δουλειά και πρέπει να υπάρχει χώρος για τον καθένα να εκφράζει τη γνώμη του – χωρίς να θέλει να την επιβάλλει. Κι αυτό το ζω τις τελευταίες εβδομάδες, κοντά στο Σωτήρη Τσαφούλια όπου συζητάμε πολύ μέσα στην πρόβα κάνοντας τη συνεργασία μας ακόμα πιο όμορφη. Δεν μου αρέσει να δουλεύω για μια παράσταση που έχει φτιαχτεί για μένα πριν από μένα, όπου όλα είναι δεδομένα πριν μπω στην πρόβα. Θέλω να ανακαλύπτω πράγματα μαζί με τους συμπαίκτες μου. Θέλω να μαθαίνω από τους άλλους.

Ασφαλώς και είναι, αλλά δεν με οδηγεί εκεί αυτός ο λόγος. Με τον Βλαδίμηρο συνεργαζόμαστε γιατί, αυτή τη στιγμή, μας ενδιαφέρουν τα ίδια έργα. Φυσικά και μας αρέσει να δουλεύουμε μαζί, αλλά τώρα μας έχει ενώσει το ρεπερτόριο. Ειδικά φέτος, έχουμε μεγάλη χαρά που δουλεύουμε μαζί στη «Βιρτζίνια Γουλφ». Εξάλλου, αθροιστικά, δεν έχουμε κάνει πολλά πράγματα μαζί, με εξαίρεση το «Ριάλτο» που δημιουργήθηκε για να γίνει η δική μας στέγη.

Δεν με έλκει η ευκολία. Προσπαθώ να μην ξεγελάω τον εαυτό μου ότι τα έχω καταφέρει, όσο σκληρά κι αν είναι τα πράγματα

Πήραμε ένα μεγάλο οικονομικό ρίσκο, πράγματι. Αλλά δεν θα ξεχάσω πως, εκείνη την εποχή, οι συγγενείς μας, οι δικοί μας άνθρωποι φοβόντουσαν να παρέμβουν και να μας πουν «που πάτε με θίασο 12 ατόμων;». Γιατί εκπέμπαμε τέτοια ενέργεια και είχαμε τέτοιο πάθος που δεν μπορούσαν να μας πουν κάτι. Αυτή νομίζω πως είναι η απάντηση στην επιθυμία για δημιουργία – πάντα θα υπάρχει ρίσκο. Σε μια τέτοια συνθήκη ξεπερνάς τα εμπόδια με άλλη δύναμη. Θυμάμαι, ας πούμε, να κάνουμε πρόβες χωρίς θέρμανση, μέσα σε μια παγωμένη αίθουσα, αλλά να μην μας νοιάζει.

Και οι δύο είμαστε άνθρωποι που ρισκάρουμε· αλλά νομίζω πως εγώ το φέρω πιο έντονα.

Μάλλον γιατί δεν βιάζομαι. Δεν με απασχολεί η προβολή· μου φτάνει να νιώσω ότι κάνω κάτι και το κάνω καλά. Επέλεγα ακόμα και μικρούς ρόλους αρκεί να ήταν μέσα σε ένα δημιουργικό πλαίσιο. Θέλω να ξεκινάω πάντα από μια αίσθηση προσωπικής πληρότητας. Ξέρω, λόγου χάρη, πως η τηλεόραση προσφέρει γρήγορη προβολή, αλλά πάντα το «θέλω» μου έμενε στο θέατρο. Δεν υποτιμώ την τηλεόραση –  εξάλλου έχω παίξει σε σίριαλ – αλλά η επιθυμία μου στρέφεται στη θεατρική συνθήκη. Θυμάμαι μια σημαντική σεναριογράφο να μου προτείνει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στο σίριαλ που ετοίμαζε, αλλά διαβάζοντας το σενάριο βρήκα τον εαυτό μου σ’ ένα μικρότερο ρόλο και της τον ζήτησα. Θέλω να πω, πως είμαι μια ηθοποιός που βρίσκεται στο επάγγελμα για να νιώθει καλά κι όχι για να γεύεται την διάκριση με την έννοια της αναγνωρισιμότητας.

Εννοείται πως είχε! Έχω δουλέψει σε παραστάσεις που δεν με ικανοποιούσαν το ίδιο ή έχω κάνει επιλογές – λόγου χάρη τηλεοπτικές – με μοναδικό γνώμονα να εξασφαλίσουμε χρήματα και να τροφοδοτήσουμε την παραγωγή μας στο Ριάλτο. Ωστόσο, το έκανα με πολλή μεγάλη χαρά γιατί οδηγούσε στην πραγματοποίηση του ονείρου μας.

Καταρχάς, δεν σταματώ να ονειρεύομαι. Έχω ζήσει στο θέατρο μέσα σε μια ωραία συνέχεια.  Καθώς για πολλά χρόνια δούλεψα στο Εθνικό Θέατρο, ήρθα σε επαφή με κλασικά έργα, συγγραφείς που λατρεύω και σημαντικούς ρόλους. Στη συνέχεια βγήκα στο ελεύθερο θέατρο και αμέσως μετά κάναμε το θίασο μαζί με τον Βλαδίμηρο.

Δεν μου αρέσει να δουλεύω για μια παράσταση που έχει φτιαχτεί για μένα πριν από μένα, όπου όλα είναι δεδομένα πριν μπω στην πρόβα

Δεν επιχείρησα ποτέ να εξαργυρώσω κάτι από την εμπειρία μου στο Εθνικό. Πλούτισα όμως από το γεγονός πως δούλεψα με ανθρώπους σπουδαίους· ήταν ένα μάθημα ζωής. Διδάχθηκα θέατρο στη σκηνή από το Γιώργο Μιχαλακόπουλο, την Αλέκα Κατσέλη, την Ελένη Χατζηαργύρη, μια γενιά-διαμάντι.

Από πολύ μικρή διάβαζα πάρα πολύ, παρακολουθούσα μανιωδώς κινηματογράφο – έβλεπα τρεις ταινίες στη σειρά – κι όλοι στην οικογένεια μου προέβλεπαν ότι θα ασχοληθώ με κάτι καλλιτεχνικό. Η πρώτη σκέψη που είχα ήταν να σπουδάσω σκηνοθεσία κινηματογράφου, αλλά κάποια στιγμή ήρθε ένας φίλος μου και μου είπε «θα δώσω εξετάσεις στο Εθνικό». Σε δευτερόλεπτα του απάντησα «θα έρθω κι εγώ». Μέχρι τότε αντιμετώπιζα την αγάπη μου για την τέχνη, συνολικά.

Έχω μια άλλου είδους εμπειρία. Κακά τα ψέματα, δεν έχω την ίδια ορμή, τη φόρα και την ανάγκη για το απόλυτο συγκριτικά με τα χρόνια της νεότητας μου. Από την άλλη έχω άλλη ηρεμία σε σχέση με τα πράγματα, με διακρίνει μια καινούργια ψυχραιμία.  Από εκεί και πέρα, όταν ανεβαίνω πάνω στη σκηνή εξακολουθώ να μένω άφωνη με τη συγγραφική σοφία και ασπάζομαι αυτό που είχε πιο Φρόιντ ότι οι μεγάλοι συγγραφείς ήταν πιο διορατικοί για την ανθρώπινη φύση από τους ψυχιάτρους και τους ψυχαναλυτές. Και, πολλές φορές, στη μικρή μου καθημερινότητα, βρίσκομαι να επαληθεύω διαπιστώσεις συγγραφέων που έχω διαβάσει ή παίξει στη σκηνή.

Στο θέατρο, έμαθα να κοιτάζω πιο βαθιά μέσα μου

Έμαθα να κοιτάζω πιο βαθιά μέσα μου.

Νομίζω πως ‘ξεσκέπασε’ την ευαισθησία που είχα και – πολλές φορές στην προσπάθεια να επιβιώσω στην κοινωνία – την έκρυβα. Στο θέατρο έμαθα να μην φοβάμαι την ευαισθησία μου. Μπαίνοντας στη δραματική του Εθνικού την άφησα ελεύθερη, συνειδητοποιώντας ότι είναι προσόν.

Το μόνο ουσιαστικό όνειρο που έχω είναι να καλά οι άνθρωποι που αγαπώ.

Ο έρωτας, στην αρχή, τα σκεπάζει όλα, υπάρχει μόνο ένταση. Μια ένταση που σύμφωνα με τους επιστήμονες διαρκεί δύο χρόνια. Μετά, μάλλον ως κανόνας, έρχεται η προσπάθεια να αλλάξεις τον άλλο. Αλλά για μένα το πιο σημαντικό είναι το πέρασμα στην τρίτη φάση της σχέσης, όπου καλείσαι να αγαπήσεις το μοίρασμα μιας καθημερινότητας με τον άλλο, τις μικρές στιγμές μιας μέρας. Αν το καταφέρεις αυτό, αν καταφέρεις να βλέπεις αγάπη στο ασήμαντο της καθημερινότητας κι όχι μόνο να βρίσκεις αγάπη σε ιδιαίτερες στιγμές της κοινής σας πορείας, αυτό σας πηγαίνει μπροστά. Εκεί έρχεται η αποδοχή του ενός για τον άλλο στην πραγματική διάσταση, άρα υπάρχει και μεγαλύτερη γενναιοδωρία στη σχέση. Νομίζω, λοιπόν, πως με τον Βλαδίμηρο αγαπάμε τα μικρά που μας ενώνουν, πριν δούμε τα μεγάλα. Και επιμένουμε να ζούμε το τώρα – νομίζω πως όλοι πρέπει να το έχουμε στο μυαλό μας. Προσωπικά, είμαι υπέρμαχος σε αυτή τη θέση ζωής: να γεύομαι το τώρα. Σκέφτομαι το παρελθόν, μαθαίνω από αυτό, αλλά προσπαθώ να ζω τη στιγμή.

Με τον Βλαδίμηρο αγαπάμε τα μικρά που μας ενώνουν, πριν δούμε τα μεγάλα

Καθόλου. Δεν ζούμε με γνώμονα ότι είμαστε γνωστοί, ότι παίζουμε μαζί. Το γεγονός ότι στο δρόμο μας αναγνωρίζει ο κόσμος – ειδικά τον Βλαδίμηρο, μετά τις επιτυχίες στην τηλεόραση – δεν είναι κάτι που μας αναγκάζει να ζούμε ή να συμπεριφερόμαστε αλλιώς. Είμαστε πιο κοντά στη ζωή μας, παρά στη ζωή που έχει ένα δημόσιο πρόσωπο. Μάλλον, δεν μας αφορούσε ποτέ.

Στον Βλαδίμηρο θαυμάζω την γκάμα του ταλέντου και των δυνατοτήτων του. Πιστεύω ότι στον πυρήνα του είναι ένας δραματικός ηθοποιός – αν και εκείνος δεν είχε ακριβώς την ίδια αυτοπεποίθηση. Παρόλα αυτά, δεν ξέρω πολλούς ηθοποιούς που μπορούν να παίζουν τον Κοριολανό, μετά τον Caveman κι ύστερα στον Εμποράκο του Μίλλερ. Είναι μεγάλο το τόξο που μπορεί να διαγράψει υποκριτικά. Επίσης, θαυμάζω και εμπνέομαι από την αφοσίωση στη δουλειά του – γιατί καλό είναι το ταλέντο αλλά χωρίς δουλειά και μελέτη δεν πας μακριά στο θέατρο. Και θα ήταν λάθος να μην αναφέρω πως αγαπώ την παρόρμηση του, τον ενθουσιασμό του· είναι κάτι που μοιραζόμαστε. Είμαι κι εγώ πολύ παρορμητική.

Φυσικά, έχουμε ζήσει δυσκολίες, αναπόφευκτα υπήρξαν συγκρούσεις: έχουμε έρθει σε δύσκολη θέση, έχουμε βγάλει και τον κακό μας εαυτό ο ένας προς τον άλλο. Εδώ πολεμάμε τον ίδιο μας τον εαυτό, δεν θα υπάρχουν στιγμές κρίσεις με το σύντροφο μας; Είναι αναπόφευκτο και λογικό. Ωστόσο, η σχέση μας με το Βλαδίμηρο αλλάζει κλίμακα καθώς περνάει ο χρόνος. Γιατί μάθαμε, μαζί το μάθαμε, να μην πηγαίνουμε προς την ευκολία της σχέσης.

Ειδικά για τα ζευγάρια που δεν έχουν αποκτήσει παιδί, είναι πιο εύκολο να πάρουν χωριστούς δρόμους, όπως είχε πει και η Τζουλιέτα Μασίνο για το γάμο της με το Φεντερίκο Φελίνι. Συνεπώς, τα 37 χρόνια συμβίωσης είναι για εμάς επιλογή· επιλέξαμε να είμαστε μαζί ο ένας με τον άλλο. Ξέρετε, είμαι πολύ περήφανη γιατί έχω κάποιους ανθρώπους στη ζωή μου ν’ αγαπώ. Κι επειδή για μένα οι δοκιμασμένες σχέσεις στο χρόνο περιλαμβάνουν – εκτός τον Βλαδίμηρο – τ’ αδέρφια μου και φίλους μου, η συντροφικότητα μου ήταν μια οικεία συνθήκη. Ήξερα να παλεύω για την αγάπη του άλλου και περίμενα να κάνει το ίδιο και ο άλλος για μένα.

Σκέφτομαι το παρελθόν, μαθαίνω από αυτό, αλλά προσπαθώ να ζω τη στιγμή

Σαφέστατα. Προσπαθήσαμε, δεν συνέβη. Είναι μια κατάσταση που βιώσαμε και προχωρήσαμε.

Αν εξετάσω τη σχέση που με έχω με τα παιδιά των δικών μου ανθρώπων νομίζω ότι, αν μη τι άλλο, ναι. Τα πηγαίνω καλά με τα παιδιά και τα παιδιά μαζί μου.

Τη θυμάμαι σαν σε φωτογραφία: να φοράει μια φούστα σε βυσσινί χρώμα που έκανε μια περιστροφή και έμοιαζε σαν αεράκι που φυσά. Ήμουν έξι ετών όταν τη χάσαμε, πολύ μικρή. Και παρότι η πληγή ήταν τεράστια για όλους μας, ενωθήκαμε πολύ με τα αδέρφια μου για να το αντιμετωπίσουμε. Η απώλεια των ανθρώπων που αγαπάει κανείς είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή για να διαχειριστείς.