ΤΕΤΑΡΤΗ
03
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
Το Καστελλόριζο είναι ένα ακριτικό νησί με όλη του τη σημασία. Αυτό σημαίνει ότι θα φας και θα πιείς ό,τι έχει μπορέσει να έρθει από τη Ρόδο, αν αρρωστήσεις θα περιμένεις το πιο πρόσφορο μέσο για τη μεταφορά σου και αν έχει λίγο παραπάνω μποφόρ μπορεί να αποκλειστείς στο νησί γιατί μπορεί εσένα να σου φαίνεται ένα ελαφρύ αεράκι, αλλά για το μικρό ελικοφόρο αεροπλάνο που συνδέει Ρόδο με Καστελόριζο, δεν είναι.
Το Καστελλόριζο από το εκκλησάκι του Αη-Γιώργη την ανατολή
Το Καστελλόριζο είναι ένα νησί που έχει υποφέρει πολύ όχι μόνο λόγω απόστασης, αλλά κυρίως λόγω καταστροφών και κατακτήσεων στην ιστορία του. Έχει κατακτηθεί από τους πάντες: Οθωμανούς, Ιταλούς, Γερμανούς και Βρετανούς, με τους τελευταίους μάλιστα να αποτελειώνουν ό,τι είχε απομείνει στο νησί μετά τον πόλεμο, να προτείνουν στους κατοίκους – που είχαν καταφύγει στην Παλαιστίνη και άλλα μέρη – να μετοικίσουν αλλού και να καίνε τα πλεούμενα, με τα οποία οι επίμονοι Καστελλοριζιοί προσπαθούσαν παθιασμένα να επιστρέψουν στον τόπο τους.
Το Καστελλόριζο είναι ένα νησί που απέχει 22 ώρες με το πλοίο από τον Πειραιά, 3,5 ώρες από τη Ρόδο και μόλις μισή ώρα από το τουρκικό Κας, με 250 περίπου μονίμους κατοίκους και άλλο τόσο στρατό. Χιλιάδες Καστελλοριζιοί ζουν στην Αυστραλία και έχουν καταφέρει να φτιάξουν τα σπίτια τους, τα περισσότερα από τα οποία έχουν επιγραφές με το όνομα του ιδιοκτήτη, κατάλοιπο των περιόδων που καταλαμβάνονταν βάσει χρησικτησίας.
Καστελλόριζο-άποψη
Το Καστελόριζο είναι ένα πανέμορφο νησί, σαν να το ζωγράφισε ένας άγνωστος θεϊκός καλλιτέχνης με τον πιο όμορφο χρωματικό καμβά και να το απόθεσε προσεκτικά στην ανατολικότερη άκρη του Αιγαίου, και εδώ και 10 χρόνια συγκεντρώνει τα βλέμματα και όλους αυτούς τους αλλόκοτους ανθρώπους του κινηματογράφου απ’ όλον τον κόσμο. Σαν κινηματογραφικό σκηνικό το ίδιο, διπλασιάζει κάθε τέλη Αυγούστου τους κατοίκους του λόγω ενός φεστιβάλ που έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο ιδιαίτερα, αξιόλογα και ποιοτικά φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της χώρας, το Beyond Borders Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου.
Ειρήνη Σαρίογλου στην έναρξη
Η εμπνεύστρια και καλλιτεχνική του διευθύντρια, Ειρήνη Σαρίογλου, το αποκαλεί «μπουτίκ, χειροποίητο φεστιβάλ» και αγαπά να κάνει αναδρομή στις αρχές του, όταν ξεκίνησε με 35 άτομα και τη μητέρα της να μαγειρεύει στους συμμετέχοντες. Σήμερα με πολύ περισσότερο κόσμο και παγκόσμια απήχηση, η Σαρίογλου, ιστορικός η ίδια, με όνειρό της να παντρέψει την Ιστορία με τον κινηματογράφο, υποδέχεται τον κόσμο με την ίδια οικογενειακή θαλπωρή, όπως πριν δέκα χρόνια. Τότε, που μέλη της κριτικής επιτροπής ήταν ο νυν διευθυντής διεθνούς ανάπτυξης του φεστιβάλ, Michel Noll, παραγωγός που διοργανώνει κάθε χρόνο στο Παρίσι το GrecDoc, καθώς και σκηνοθέτες, όπως ο Σταύρος Ψυλλάκης και ο Άγγελος Κοβότσος που ήταν τώρα μαζί μας στη δέκατη επετειακή έκδοση.
Η Ειρήνη Σαρίογλου με τον πρόεδρο της Κριτικής Επιτροπής Κυρίως Διαγωνιστικού, Τάσο Μπουλμέτη
Tα τελευταία τρία χρόνια η ΔΕΗ συμπορεύεται σταθερά με το Beyond Βorders, αρχικά ως πλατινένιος χορηγός και από πέρυσι ως στρατηγικός εταίρος. Η στήριξη αυτή, όπως έχει δηλώσει στο monopoli η κα Σαρίογλου, είναι παραπάνω από πολύτιμη για το φεστιβάλ, αφενός γιατί αναγνωρίζεται η αξία αυτού του τόσο ιδιαίτερου εγχειρήματος διεθνούς χαρακτήρα και εμβέλειας σε ένα ακριτικό νησί, αφετέρου γιατί επιτρέπει στο φεστιβάλ να αναπτύσσεται, να εξελίσσεται, να συγκεντρώνει κάθε χρόνο σπουδαίες ταινίες και δημιουργούς, να γίνεται κάθε χρόνο και καλύτερο.
Η ΔΕΗ στο Beyond Borders
Την εβδομάδα που μείναμε στο Καστελλόριζο είδαν τα μάτια μας πολλά: Ντοκιμαντερίστες και παραγωγούς από την Ελλάδα κι απ’ όλον τον κόσμο που γίνονται ένα με τον κόσμο, καθώς θες δε θες θα πέσεις ο ένας πάνω στον άλλον στο λιμάνι του νησιού, το αποκαλούμενο «κορδόνι». Θα τους δεις καθώς κάνεις το μπάνιο σου από τα σκαλάκια κατά μήκος του κορδονιού ή στον γραφικό Αη Γιώργη, αφού έχεις κολυμπήσει στα εντυπωσιακά τυρκουάζ νερά της Μπλε σπηλιάς.
Η παλιά γνώριμη θαλάσσια χελώνα το νησιού
Το βράδυ θα πέσεις πάνω τους γιατί προβάλλονται οι ταινίες τους ή γίνονται τα masterclass τους και αν έχεις κι άλλες απορίες και δεν καλύφθηκες, μην ανησυχείς, θα τους βρεις να τρώνε ή να πίνουν το ποσό τους λίγα μέτρα παραπέρα.
Σταύρος Ψυλλάκης με την καθηγήτρια και μέλος της κριτικής επιτροπής, Ευγενία Γιαννούρη
Φέτος το φεστιβάλ ήταν αφιερωμένο στο ελληνικό ντοκιμαντέρ. Είδαμε λοιπόν εκπληκτικές ταινίες στο διαγωνιστικό τμήμα, όπως τις Σμιλεμένες Ψυχές του Σταύρου Ψυλλάκη, που μας επαναφέρει στις βαθιές ανθρώπινες αξίες και που έφυγε με το βραβείο ΕΚΚΟΜΕΔ για το καλύτερο ελληνικό ντοκιμαντέρ. Το βαθιά συγκινητικό Λο του Θανάση Βασιλείου που έλαβε το Χρυσό Στεφάνι της Μεγίστης Grand Prix αλλά και το βραβείο Οδυσσέας της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας.
Μαριάννα Οικονόμου
Στο Μη Διαγωνιστικό Πανόραμα, απολαύσαμε επίσης ντοκιμαντέρ που γράφουν ιστορία, όπως οι Αζήτητοι της Μαριάννας Οικονόμου, το Tack της Βένιας Τέρνερ, το Femicidio της Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου ή το Μια Μεγάλη Οικογένεια του Βασίλη Λουλέ. Αρκετοί ήταν εκεί και συζήτησαν με το κοινό. Ο Λουλές πχ μας εξήγησε ότι η ταινία του για την εταιρεία αναψυκτικών Κλιάφα είναι κομμάτι της παιδικής του ζωής, καθώς ο πατέρας του είχε ένα μαγαζί με ποδήλατα και ο ίδιος μεγάλωσε εκατό μέτρα από το παλιό εργοστάσιο πριν μεταφερθεί έξω από την πόλη.
Η δε Μαριάννα Οικονόμου μας εξήγησε ότι η ιστορία της, για εκατοντάδες φυματικούς που πέθαναν στο νοσοκομείο Σωτηρία μεταξύ 1945-1975, έμειναν αζήτητοι και θάφτηκαν ανώνυμα σε ομαδικούς τάφους στο χώρο του νοσοκομείου, ήρθε κάπως και τη βρήκε από το πουθενά. Το αρχείο βρέθηκε τελείως κατά τύχη έτοιμο να πεταχτεί και ένας γιατρός ήρθε σε επαφή μαζί της. Τώρα προσπαθούμε να ενσωματώσουμε ένα μικρό μουσείο μέσα στο Σωτηρία, είπε η σκηνοθέτρια.
Από προβολή ταινίας για το Καστελλόριζο στο Πανόραμα
Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν και η προβολή της ταινίας Ο Κόκκινος Δάσκαλος που διαχειρίστηκε με αριστοτεχνικό τρόπο και πολλή προσοχή και αγάπη τη μνήμη του Νίκου Πλουμπίδη που πέθανε προδομένος από το κόμμα του. Ο σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος μίλησε για την πολυετή δουλειά που έγινε στην έρευνα, για το πώς είχε συνδεθεί από παιδί με την ιστορία του Πλουμπίδη ακούγοντάς την από τους γονείς του, και για την αυτοθυσία και αυταπάρνηση που τον διέκρινε, σαν άλλος χριστιανός.
Από προβολή στο μicro
Μεγάλο ενδιαφέρον είχαν και οι ταινίες μικρού μήκους του μicro, ενός τμήματος που απευθύνεται σε δημιουργούς που παρουσιάζουν τις πρώτες δουλειές τους και γι’ αυτό λειτουργεί και ως ένα είδος hub νέων ιδεών και τάσεων. Εκεί πχ είδαμε ταινίες, όπως το We will grow της Αρετής Παγουλάτου, για τις προσπάθειες αυτοοργάνωσης των κατοίκων της Ρόδου, δύο χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά στο νησί, που προκάλεσε μια ωραία, υγιή κινητοποίηση του κοινού για το πώς μπορεί να στηρίξει τις προσπάθειες των εθελοντών της Ρόδου. Ο Θάνος Λυμπερόπουλος μίλησε για την ταινία του Between a Rock and a Hard Place όπου παιδιά από το Αφγανιστάν που φοιτούν σε ένα αυτοσχέδιο προσφυγικό σχολείο της Αθήνας, παίρνουν θέση ενάντια στους Ταλιμπάν.
Θάνος Λυμπερόπουλος
Ο σκηνοθέτης έμεινε για δύο εβδομάδες μαζί με μέλη της αφγανικής κοινότητας της Αθήνας, οι οποίοι σκόπευαν να διαδηλώσουν κατά του καθεστώτος των Ταλιμπάν που τότε είχε μόλις ξεκινήσει και μίλησε για τις προκλήσεις που έπρεπε να διαχειριστεί, αλλά και την ανάγκη των παιδιών να πουν την ιστορία τους. Δυνατή ήταν και η ταινία της Kitty Kentezi, Fatbardha, στην οποία μιλά για τους δύο αγαπημένους της ανθρώπους, τη γιαγιά και τον παππού της, που ζουν προσπαθώντας να βοηθήσουν ο ένα τον άλλον, γυρισμένη με μια ενδιαφέρουσα φωτογραφική ματιά για να δείξει την πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.
Άγγελος Κοβότσος παρουσίαση
Ο πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικού Ντοκιμαντέρ – HellasDoc, Άγγελος Κοβότσος, έκανε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του έργου της ένωσης, που ξεκίνησε το 2013 μετά το αιφνιδιαστικό κλείσιμο της ΕΡΤ. Με μέλη της πάνω από 220 επαγγελματίες του ντοκιμαντέρ, ασχολείται με θέματα χρηματοδότησης, διανομής και στήριξης. Η Ένωση πέτυχε την αναγνώριση του ντοκιμαντέρ ως ισότιμη κινηματογραφική κατηγορία, είπε, ενώ μίλησε επίσης για το ετήσιο φεστιβάλ Ελληνικού ντοκιμαντέρ της ένωσης, «Με τα μάτια ανοιχτά», φέτος για δέκατη χρονιά, 25-29 Σεπτεμβρίου 2025 στην Ταινιοθήκη. Τόνισε ότι ένα από τα αιτήματα των κινηματογραφιστών, η προκαταβολή 50% από το ΕΚΚΟΜΕΔ για τα εγκεκριμένα έργα, έχει ήδη πετύχει, ενώ ενημέρωσε για το νέο βραβείο σπουδαστικού ντοκιμαντέρ που έχει θεσπίσει η ένωση.
Critics’ Corner
Πολύ διαφωτιστική και ειλικρινής ήταν επίσης η συζήτηση στο φετινό Critics’ Corner, με τους κριτικούς κινηματογράφου – μέλη της φετινής κριτικής επιτροπής FIPRESCI Νίκο Αλέτρα, Έλλη Μαστόρου και Jan Storø, να μας δίνουν τα insights τους για την κινηματογραφική κριτική.
προβολή Rules of Stone
Το Πανόραμα έγινε πεδίο επίκαιρων θερμών συζητήσεων. Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχε η ταινία της Danae Elon, Rules of Stone. Η σκηνοθέτρια, ισραηλινής καταγωγής η ίδια που ζει στον Καναδά, κάνει μια αναδρομή στην ιστορία του αρχιτεκτονικού επανασχεδιασμού της Ιερουσαλήμ με βάση τον κανόνα της πέτρας. Όλα δηλαδή πρέπει να χτίζονται με την πέτρα του τόπου, ενώ παράλληλα οι Άραβες της πόλης υποχρεώνονταν να γκρεμίσουν τα σπίτια τους ή να πληρώσουν πρόστιμο στο Ισραήλ για να τους τα γκρεμίσει. Μέσα από συζητήσεις με διακεκριμένους αρχιτέκτονες της εποχής και πλούσιο αρχειακό υλικό, η ταινία αφήνει τον θεατή να διακρίνει το κυριαρχικό πνεύμα του Ισραήλ, ενώ η σκηνοθέτρια σε συζήτηση που ακολούθησε, και στην οποία συμμετείχε και παλαιστινιακής καταγωγής εθελοντής του φεστιβάλ, μίλησε για πολιτικές απαρτχάιντ.
Στιγμιότυπο από προβολή
Ενδιαφέρουσα τροπή πήρε και η συζήτηση που ακολούθησε την προβολή της ταινίας Ending wars and making peace, του Jobst Knigge. Η ταινία ακολουθούσε μεγάλους ηγέτες στις προσπάθειές τους για ειρήνη, καθώς όπως διευκρίνισε ο σκηνοθέτης, ήθελε να δώσει έμφαση στις προσπάθειες ειρήνευσης, όχι στους καθαυτούς πολέμους, ως «αντίβαρο ελπίδας σε μια περίεργη κατάστασης κανονικοποίησης του πολέμου». Μια από τις κρίσιμες ερωτήσεις που τέθηκαν αφορούσε την ειρήνη με κάθε κόστος και τις εύθραυστες συμφωνίες που επέφεραν τελικά και άλλους, ακόμα πιο καταστροφικούς πολέμους. Για μένα, ειρήνη είναι η δικαιοσύνη και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είπε ένας θεατής.
Στιγμιότυπο από προβολή στο Κυρίως Διαγωνιστικό
Στο κυρίως διαγωνιστικό είδαμε επίσης συγκλονιστικές ταινίες απ’ όλον τον κόσμο. Στο πολύ καλό The German People του Marcin Wierzchowski που πήρε και το βραβείο #ThisisEU, είδαμε βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις στην πολυπολιτισμική Γερμανία όπως βγήκαν στη ρατσιστική επίθεση στο Χανάου με θύματα 9 ανθρώπους μεταναστευτικής καταγωγής.
Marcin Wierzchowski
Στο Hawar, Our Banished Children, της Pascale Bourgaux παρακολουθήσαμε το δράμα των γυναικών της κοινότητας Γιεζίντι που εγκαταλείπουν τα παιδιά – καρπό των βιασμών τους από την απαγωγή τους από το στρατό του ISIS το 2014. Η σκηνοθέτρια μας διηγήθηκε τη συγκλονιστική ιστορία της πολυετούς έρευνας και την προσπάθεια να κερδίσει την εμπιστοσύνη της ηρωίδας της ταινίας, η οποία εν μέσω ανυπέρβλητων δυσκολιών και περιορισμών της, προσπαθούσε να πάει να βρει την κόρη της.
Q&A με τον Ewan Waddell
Μεγάλο ενδιαφέρον είχε η ταινία The longer you bleed του Ewan Waddell που έλαβε και το βραβείο FIPRESCI, η οποία βλέπει από μια άλλη σκοπιά την αντιμετώπιση και τις συνέπειες του μακροχρόνιου πολέμου Ουκρανίας-Ρωσίας: Μέσα από τα μάτια νέων ουκρανών που ζουν πλέον στο Βερολίνο, διαχειρίζονται τα social media ακόμα και με χιουμοριστικό τρόπο και προσπαθούν να χαρούν τη ζωή μέσα από τεράστια, φρέσκα τραύματα νιώθοντας ταυτόχρονα ενοχές που ακόμα ζουν και χαίρονται.
Μουσικά Ιντερλούδια με τους Athens String Quartet
Γυναίκες από την Τουρκία που επίσης δεν ήθελαν το πακέτο που τους επιφύλασσε η οικογένειά τους – γάμο από προξενιό, οικογένεια, παιδιά και οικιακά -, στο δρόμο προς την ελευθερία τους είναι το θέμα της ταινίας των αδερφών Sedef και Aslı Özoğuz στην ταινία Wild women of Anatolia. Σε παρόμοιο πνεύμα αλλά με την μοναδικά ήρεμη δύναμη του ιρανικού κινηματογράφου ήταν και η ταινία The lost season του Mehdi Ghanavati που πήρε και το Χάλκινο Στεφάνι της Μεγίστης, με την νεαρή Κοσάρ που βλέπει τα όνειρά της για σπουδές να συνθλίβονται από την πατριαρχική επιβολή του γάμου και της φροντίδας του σπιτιού.
Wild Women of Anatolia
Στο Letters from Wolf Street του Arjun Talwar που έλαβε και το Αργυρό Στεφάνι της Μεγίστης βλέπουμε τον Ινδό σκηνοθέτη, μετανάστη στη Βαρσοβία, να κάνει με απολαυστικό τρόπο ένα πορτραίτο της Πολωνίας μέσα από την κινηματογράφηση των γειτόνων του, ενώ πολύ γέλιο ρίξαμε παρακολουθώντας την εντελώς απρόβλεπτη ταινία The Tirana Conspiracy του Manfredi Lucibello, που περιγράφει τη σουρεαλιστική φάρσα που σκάρωσε ένας Ιταλός παριστάνοντας τον διάσημο φωτογράφο Ολιβιέρι Τοσκάνι και ανύπαρκτους καλλιτέχνες που εκείνος θα επιμελούνταν για την Μπιενάλε των Τιράνων το 2000.
Φόρουμ Συμπαραγωγών
Παράλληλα με τις προβολές, πολλές ακόμη δράσεις για επαγγελματίες γίνονταν στο νησί τις μέρες του φεστιβάλ. Masterclasses, όπως αυτό για τις συμπαραγωγές του arte και της RAI, αλλά και το Φόρουμ Συμπαραγωγών, όπου συζητώνται σχέδια και ιδέες. Ειδικά το τελευταίο, όπως και το Pitching Lab, που διεξάγεται διαδικτυακά με νέους απ’ όλον τον κόσμο, είναι θεσμοί που έχουν μέλλον και μπορούν να αποδειχτούν πολύτιμοι για τους επαγγελματίες του ντοκιμαντέρ και για το φεστιβάλ το ίδιο. Όσο ήμασταν εκεί, στελέχη του GrecDoc, της ιταλικής RAI ή του arte άκουγαν με ενδιαφέρον ντοκιμαντερίστες από Ελλάδα, Καναδά, Αυστραλία, Πολωνία, Γερμανία κ.ά. και έδιναν ιδέες και προτάσεις για τη βελτίωση και εξέλιξη των σχεδίων τους. Το ίδιο και στο Pitching Lab με ένα πάνελ καταξιωμένων επαγγελματιών.
Εθελοντές του φεστιβάλ στο Ηρώον
Η ευγενική κυρία που μας νοικιάζει το δωμάτιο συζητά μαζί μας τις ταινίες που είδε την προηγούμενη βραδιά και ζητά πληροφορίες για αυτές που ακολουθούν. Το ίδιο και οι Έλληνες και ξένοι επισκέπτες του νησιού που κλείνουν τις διακοπές τους στο νησί, ώστε να συμπέσουν με τις ημερομηνίες του φεστιβάλ. Πολλοί Καστελλοριζιοί δουλεύουν αυτές τις μέρες, τα παιδιά τους όμως απολαμβάνουν τις δράσεις του φεστιβάλ κι αυτό είναι η ελπίδα και ταυτόχρονα η παρακαταθήκη του.
Μαθήματα σκακιού
Η παλιά σκεπαστή αγορά γέμισε με παιδιά κάθε ηλικίας που ήρθαν τις πρώτες μέρες να μάθουν ή να παίξουν σκάκι με συνομηλίκους τους ή και με… ρομπότ. Τις επόμενες μέρες έμαθαν πώς λειτουργεί η τυπογραφία και έφτιαξαν τα δικά τους τυπώματα. Τα βράδια, τσούρμο παιδιών ακολουθούσε τον ξυλοπόδαρο κατά μήκος του κορδονιού, φωνάζοντας κι άλλο, κι άλλο – ήταν σαν να εκτυλισσόταν μπροστά σου ο Μαγεμένος αυλός!
Ξυλοπόδαρος
Η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ, Ειρήνη Σαρίογλου, μας διηγείται τη δική της ιστορία για το πώς έφτασε στο νησί από την Πόλη, όπου ζούσε, με τους γονείς και τον αδερφό της, ανακαλύπτοντας, δεκαετίες πριν, έναν ανεξερεύνητο ακόμα, μαγικό τόπο με τον οποίον έκτοτε συνδέθηκε άρρηκτα. Η γνήσια αγάπη της για το νησί είναι φανερή σε κάθε της λόγο, πράξη, κίνηση, γι’ αυτό φέτος ήταν πολύ συγκινητική η τιμητική αναγνώριση που της έκανε ο δήμος Μεγίστης μέσω του αντιδημάρχου Πολιτισμού, Στράτου Αμύγδαλου, παλιού συνοδοιπόρου του φεστιβάλ.
Ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού Στράτος Αμύγδαλος με την Ειρήνη Σαρίογλου
Ένα τέτοιου βεληνεκούς διεθνές φεστιβάλ που οργανώνει η μικρή, ζεστή ομάδα του Beyond Borders σε ένα ακριτικό νησί έχει ιδιαιτερότητες, προκλήσεις, δυσκολίες, κόστος, απαιτεί πολλαπλάσια προσπάθεια και σκληρή δουλειά, έχει όμως παράλληλα και μια μοναδική ομορφιά, γνήσιο πάθος και άγρια χάρη, που δεν τα συναντάς πουθενά αλλού…
Η ομάδα του Beyond Borders
Ραντεβού στην επόμενη δεκαετία του φεστιβάλ, ξεκινώντας από το 11ο beyond Borders στις 23-30 Αυγούστου 2026!
Πληροφορίες στο beyondborders.gr
