10 Χρόνια Musifanto: Η Σίφνος στο επίκεντρο της μουσικής εκπαίδευσης

Το πανέμορφο κυκλαδονήσι φιλοξενεί εδώ και μια δεκαετία ένα ξεχωριστό φεστιβάλ κλασικής μουσικής. Αυτό που κάνει το Musifanto μοναδικό δεν είναι μόνο οι καταξιωμένοι σολίστες και τα υψηλού επιπέδου μουσικά σύνολα που συμμετέχουν κάθε χρόνο, αλλά το γεγονός ότι η εβδομάδα του φεστιβάλ αποτελεί την κορύφωση μιας ολόκληρης χρονιάς εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών δράσεων.

Οι δράσεις αυτές διοργανώνονται από τον Σύνδεσμο «Οι Φίλοι του Ελληνικού Νησιού και της Θάλασσας», μια δυναμική ομάδα εθελοντών που εργάζονται με αφοσίωση και πάθος για τη διάδοση της μουσικής, συνεχίζοντας το όραμα της Σιφναίας Φραγκίσκης Ψαχαροπούλου Καρόρη. Η σπουδαία αυτή μορφή της κλασικής μουσικής, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης ίδρυσε τον Σύνδεσμο το 1992, μαζί με εξέχουσες προσωπικότητες όπως οι Ιάκωβος Καμπανέλλης, Τίτος Πατρίκιος, Παναγιώτης Τέτσης, Λούλης και Λίνα Κάσδαγλη, Άννα Σικελιανού και άλλοι. Όραμά τους: να δώσουν στα παιδιά και στους νέους των νησιών την ευκαιρία να γνωρίσουν, παράλληλα με τη μουσική τους παράδοση, τον κόσμο της κλασικής μουσικής και να αναπτύξουν το ταλέντο τους.

Σήμερα, ο στην ενεργή ομάδα του Συνδέσμου συμμετέχει και η κόρη της ιδρύτριας, Τζουλιέτα Καρόρη, γνωστή ραδιοφωνική παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος και μέλος της καλλιτεχνικής επιτροπής του Musifanto, η οποία μαζί με τους Δημήτρη Κουρζάκη, Αμαλία Κουντούρη, Έφη Μηνακούλη, Αλίκη Νταή και Φάνη Ζαχόπουλο συμβάλλουν με γνώση, φαντασία και δημιουργικότητα στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των δράσεων.

Η διακεκριμένη σορπάνο Μυρτώ Παπαθανασίου και ο πιανίστας Δημήτρης Γιάκας χάρισαν στο κοινό του Musifanto μια μοναδική βραδιά όπερας στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μαριάνθη Σίμου». ©Ανέστης Παρουσίδης

Μία από τις πιο σημαντικές πρωτοβουλίες του Συνδέσμου είναι τα μουσικά εργαστήρια, που ξεκίνησαν από τη Σίφνο το 1996 και σταδιακά επεκτάθηκαν σε δέκα νησιά. Σήμερα, εκτός από τη Σίφνο λειτουργουν λειτουργούν σε Σέριφο, Κέα, Ικαρία, Λήμνο, Κάσο, με περισσότερα από 300 παιδιά να συμμετέχουν κάθε χρόνο.

Μέσα από το δίκτυο των μουσικών εργαστηρίων, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, 20 δάσκαλοι μουσικής από την Αθήνα ή άλλα αστικά κέντρα ταξιδεύουν δύο Σαββατοκύριακα το μήνα στα νησιά, διδάσκοντας πιάνο, κιθάρα, φλογέρα, φλάουτο, βιολί, λαούτο, αλλά και οργανώνοντας συμμετοχικά μαθήματα όπως ορχήστρα, χορωδία, μουσική προπαιδεία, μουσικοκινητική, χορό και μπαλέτο.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό εγχείρημα, καθώς η πρόσβαση στα νησιά κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι συχνά δύσκολη. Παρ’ όλα αυτά, η ανταπόκριση τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τα παιδιά είναι εντυπωσιακή. Στη Σίφνο, για παράδειγμα, συμμετέχουν περισσότερα από 80 παιδιά.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Τζουλιέττα Καρόρη: «Οι Σιφνιοί είναι άνθρωποι με βαθιά καλλιέργεια και δίνουν μεγάλη σημασία στη μόρφωση και την πνευματική ανάπτυξη των παιδιών τους γι’ αυτό και αγκάλιασαν από την αρχή την προσπάθειά μας. Παρ’ όλα αυτά, σκοπός μας μέσα από τα εργαστήρια δεν είναι να αναδείξουμε σολίστες, αλλά να ανοίξουμε ένα παράθυρο στον κόσμο της μουσικής – να εμπνεύσουμε τα παιδιά και να καλλιεργήσουμε την αγάπη τους για την τέχνη».

Κι όμως, αρκετοί απόφοιτοι των εργαστηρίων έχουν ήδη ξεχωρίσει και διακριθεί, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και ο καταξιωμένος κλασικός κιθαριστής Μάρκος Δεστέφανος, ο οποίος έλαβε τα πρώτα μαθήματα μουσικής στο μουσικό εργαστήριο της Κέας και σήμερα ζει και διδάσκει κλασική κιθάρα στην Αυστρία.

Η Τζουλιέττα Καρόρη μας ενημέρωσε και για μια ακόμη σημαντική δράση του Συνδέσμου «Οι Φίλοι του Ελληνικού Νησιού και της Θάλασσας» – το παιδαγωγικό πρόγραμμα «Μουσική για Όλους», που υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Στόχος του προγράμματος ήταν να προσφέρει δωρεάν σε παιδιά και ενήλικες την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τον ευρύτερο κόσμο της μουσικής, ανεξαρτήτως προηγούμενης εμπειρίας. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε έξι νησιά του Αιγαίου και περιλάμβανε σεμινάρια, διαλέξεις, συναυλίες, βιωματικά εκπαιδευτικά εργαστήρια, καθώς και εκπαιδευτικές επισκέψεις στην Αθήνα, όπου οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν συναυλίες κλασικής μουσικής.

Σεμινάριο πιάνου ©Ανέστης Παρουσίδης

Το Musifanto (από το «μουσική» και το «Sifanto», παλιά ονομασία της Σίφνου) είναι η φυσική συνέχεια των μουσικών εργαστηρίων. Όπως λέει η Αλίκη Νταή, καθηγήτρια κιθάρας και αντιπρόεδρος του Συνδέσμου: «Το Musifanto δημιουργήθηκε ως κοινός τόπος συνάντησης. Τα παιδιά γνωρίζονται, συνεργάζονται, ακούν και εμπνέονται από τους σολίστες. Το φεστιβάλ έχει τριπλή δομή: το πρωί εργαστήρια, το βράδυ ρεσιτάλ, και στο τέλος, συναυλίες των ίδιων των μαθητών».

Συναυλία σεμιναρίου παιδικής χορωδίας με υπέυθυνο τον Κώστα Μανωλκίδη ©Ανέστης Παρουσίδης

Η καρδιά του Musifanto χτυπά στον Αρτεμώνα, έναν από τους πιο αρχοντικούς οικισμούς της Σίφνου. Εκεί, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μαριάνθη Σίμου», πραγματοποιούνται τα πρωινά σεμινάρια και τα περισσότερα βραδινά ρεσιτάλ.

Το πρωινό του Σαββάτου που το επισκεφτήκαμε εμείς, οι αίθουσες έσφυζαν από ενέργεια: σε μία άκρη, οι μαθητές πιάνου μελετούσαν τα κομμάτια τους· στη διπλανή αίθουσα, οι φωνές της χορωδίας των μικρών παιδιών έκαναν πρόβα το «Espresso Macchiato» – το hit της φετινής Eurovision.

«Φέτος έχουμε 90 παιδιά από όλη την Ελλάδα. Φανταστείτε ότι ήρθαν μέχρι και από τη Νέα Υόρκη! Παιδιά που επισκέπτονται τους παππούδες τους το καλοκαίρι και δεν θέλουν να χάσουν το Musifanto», λέει η Αλίκη Νταή.

Έργα παιδιών που συμμετείχαν στον φετινό διαγωνισμό ζωγραφικής με θέμα «Κοίτα έναν φάρο, βρες ένα καρνάγιο, ρίξε την άγκυρα, δέσε το παλαμάρι!»

Την προσοχή μας τράβηξαν και οι πολύχρωμες ζωγραφιές που κοσμούσαν τους τοίχους του Πολιτιστικού Κέντρου. Όπως μας εξηγεί η Αλίκη Νταή, πρόκειται για την έκθεση που προκύπτει από τον ετήσιο Διαγωνισμό Ζωγραφικής, στον οποίο συμμετέχουν μαθητές Δημοτικών σχολείων από νησιά και παράκτιες πόλεις της Ελλάδας. Τα έργα τους εμπνέονται από την τοπική ιστορία και τις παραδόσεις του κάθε τόπου.

Μέχρι σήμερα, στον διαγωνισμό έχουν λάβει μέρος περισσότεροι από 7.000 μαθητές από 900 σχολεία. Το φετινό θέμα είχε τίτλο: «Κοίτα έναν φάρο, βρες ένα καρνάγιο, ρίξε την άγκυρα, δέσε το παλαμάρι!», προτρέποντας τα παιδιά να αντλήσουν έμπνευση από τη ναυτική μας παράδοση.  Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διαγωνισμός διοργανώνεται από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας των εργαστηρίων, και μεταξύ των μελών της κριτικής επιτροπής έχουν υπάρξει σημαντικές μορφές της ελληνικής τέχνης, όπως οι Παναγιώτης Τέτσης, Έλλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου, Αλέκος Λεβίδης, Βασίλης Θεοχαράκης και η ζωγράφος Καίτη Παπαθωμοπούλου, ιδρυτικό μέλος του Συνδέσμου.

Σεμινάριο κιθαριστικής ορχήστρας ©Ανέστης Παρουσίδης

Για πρώτη φορά, συμμετείχαν στο σεμινάριο πιάνου παιδιά από τα μουσικά εργαστήρια της Λήμνου και της Ικαρίας, που φέτος κλείνουν 25 χρόνια συνεχούς λειτουργίας. Μάλιστα δύο μαθήτριες από τη Λήμνο, η Κωνσταντίνα Βεντούρη και η Ελεονώρα Σέχου, άνοιξαν το ρεσιτάλ της διεθνούς φήμης σοπράνο Μυρτώς Παπαθανασίου.

Αυτή η συνύπαρξη και συνεργασία, ή όπως υποδηλώνει και ο φετινός θεματικός τίτλος του φεστιβάλ, η «σύμπλευση», είναι η καρδιά και ο πυρήνας του Musifanto. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η Τζουλιέττα Καρόρη: «Να δώσουμε στα παιδιά που ζουν μακριά από αίθουσες συναυλιών, την ευκαιρία να ακούσουν από κοντά σημαντικούς ερμηνευτές, να απολαύσουν, να εμπνευσθούν και να ονειρευτούν πού μπορούν να φτάσουν – αυτός είναι ο πραγματικός μας στόχος».

Συναυλία σεμιναρίου ομαδικού τραγουδιού – διευθύνει ο Ματθαίος Λεγάκης ©Ανέστης Παρουσίδης

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα η σκηνή του Musifanto έχει φιλοξενήσει δεκάδες σημαντικούς καλλιτέχνες και σύνολα, όπως την Ντόρα Μπακοπούλου, τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ με μαέστρο τον Νίκο Τσούχλο, τη Φανή Αντωνέλλου, τη Σαβίνα Γιαννάτου, τους Encardia, το D&A Guitar Duo, τον Διονύση Μαλλούχο, την Αμαλία Κουντούρη, τη Μυρτώ Ακρίβου, τον Craig Ogden, τον Marco Ramelli, το Γιώργος Κοντραφούρης jazz trio, τους Ex Silentio κ.α.

Όπως μας εξηγεί η Τζουλιέττα Καρόρη, το έργο του Musifanto βασίζεται κυρίως στην εθελοντική προσφορά των μελών του Συνδέσμου, όμως δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς τη στήριξη των τοπικών Δήμων κάθε νησιού, αλλά και την πολύτιμη συμβολή μεγάλων εταιριών και ιδιωτών χορηγών.

Χαρακτηριστικό είναι το εξής περιστατικό: «Μια χρονιά, κάποιοι Δανοί που είχαν σπίτι κοντά στον χώρο των προβών, άκουγαν τα παιδιά να παίζουν μουσική. Όταν ήρθε η ώρα να γιορτάσουν τα 40 χρόνια του γάμου τους με ένα μεγάλο πάρτι, αντί για δώρα, ζήτησαν από τους καλεσμένους τους να κάνουν μια δωρεά στο Musifanto. Και έτσι, ξαφνικά, ήρθαν σε εμάς με ένα ποσό 2.000 ευρώ – ένα ποσό που για εμάς είναι πολύ σημαντικό!».

Ρεσιτάλ κιθάρας από τους σπουδαίους σολίστ Dale Kavanagh & Thomas-Friedrich Kirchhoff στην αυλή του μοναστηριού Παναγία του Βουνού  ©Ανέστης Παρουσίδης

Στην ερώτησή μας εάν το Musifanto αποτελεί έναν ακόμα πόλο τουριστικής έλξης για τη νησί η Τζουλιέττα Καρόρη αναφέρει: “Δεν ξέρω αν το έχουμε ήδη πετύχει, αλλά είναι σίγουρα είναι ένας από τους στόχους μας. Να μπει στον τουριστικό χάρτη και να γνωρίζουν οι Έλληνες αλλά και οι επισκέπτες από το εξωτερικό, ότι μπορούν να επιλέξουν ως προορισμό διακοπών τη Σίφνο, όχι μόνο για την ομορφιά του τοπίου της αλλά και γιατί εκεί, στις αρχές Ιουλίου θα έχουν την ευκαιρία να απολαυσουν υψηλού επιπέδου συναυλίες και σολίστες από την Ελλάδα και το εξωτερικό”. 

Μουσικός Περίπατος – Ο Νίκος Παναγιωτίδης με τη θεόρβη ©Ανέστης Παρουσίδης

Στις τρεις ημέρες που περάσαμε στη Σίφνο, ακούσαμε εξαιρετικά σχόλια για τις συναυλίες που προηγήθηκαν στις πρώτες μέρες του φεστιβάλ. Ξεχώρισε το ρεσιτάλ της Μυρτώς Παπαθανασίου με τον πιανίστα Δημήτρη Γιάκα στο Πολιτιστικό Κέντρο Σίφνου, καθώς και η εντυπωσιακή εμφάνιση του κιθαριστικού διδύμου από τον Καναδά, Dale Kavanagh και Thomas-Friedrich Kirchhoff, οι οποίοι μάγεψαν το κοινό στην κατάμεστη αυλή του μοναστηριού Παναγία του Βουνού.

Μουσικός Περίπατος – Η δασκάλα τρομπέτας Κική Ανωμεριανάκη και οι τρομεπίστες της ©Ανέστης Παρουσίδης

Μια μαγευτική διαδρομή στα λιθόστρωτα σοκάκια του γραφικού οικισμού, ανάμεσα σε ξερολιθιές και ανθισμένους κήπους, με μουσικές «στάσεις» που ανέδειξαν την ποικιλομορφία του φεστιβάλ: Από το παραδοσιακό «Μενεξέδες και Ζουμπούλια», που τραγουδήθηκε από όλους μας, στα σιφνέικα τακίμια που ερμήνευσαν μαθητές του μουσικού εργαστηρίου Σίφνου, έως έργα κλασικής μουσικής για τρομπέτες και κιθάρες από τους σολίστ- δασκάλους των σεμιναρίων. Μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές ήταν η εμφάνιση της παιδικής χορωδίας του Musifanto, που ερμήνευσε το γνωστό «Πετεινάρι» του Γιώργου Κατσαρού μέσα σε ένα χωράφι.

Παραδοσιακή βραδιά στο Βαθύ – Π. Αγιουτάντης, Φ. Ζαχόπουλος & Γ. Ατσόνιος ©Ανέστης Παρουσίδης

Στον καταπράσινο κήπο του κτήματος Δραγάτση στον Αρτεμώνα, το κιθαριστικό σύνολο Artguitaristas του Δημοτικού Ωδείου της Κ.Ε.Π.Α. Βέροιας παρουσίασε ένα αφιέρωμα στον ελληνικό και ξένο κινηματογράφο, με έργα των Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρου Ξαρχάκου, Nino Rota, Νικόλα Πιοβάνι και άλλων. Σολίστ ήταν η Κική Καλαϊτζίδου, με τον Πέτρο Ρίστα στη διεύθυνση. Η μουσική τους διαδρομή, ωστόσο, είχε ξεκινήσει… εν πλω. Μια ημέρα νωρίτερα, οι νεαροί κιθαριστές έδωσαν συναυλία πάνω στο πλοίο Άνεμος, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς τη Σίφνο – εγκαινιάζοντας έτσι μια νέα, κυριολεκτικά θαλάσσια σκηνή του Musifanto.

Παραδοσιακή βραδιά – Χορευτικό σύνολο Πολιτιστικού Συλλόγου Σίφνου ©Ανέστης Παρουσίδη

Το αφιέρωμα στη μουσική παράδοση της Σίφνου πραγματοποιήθηκε μπροστά από το κατάλευκο εκκλησάκι των Ταξιαρχών, στην προβλήτα του γραφικού οικισμού Βαθύ. Η βραδιά ξεκίνησε “δυνατά”, με τον ιδιαίτερο ήχο των διπλοκάμπανων να γεμίζει την ατμόσφαιρα. Όπως μας εξήγησε η πρόεδρος του Συνδέσμου, Έφη Μητσοπούλου, τα διπλοκάμπανα είναι ο παραδοσιακός τρόπος με τον οποίο στη Σίφνο χτυπούν οι καμπάνες για να αναγγείλουν ένα σημαντικό γεγονός – χαρμόσυνο ή δυσάρεστο. Μια τοπική παράδοση που αναβιώνει σήμερα μέσα από το Μουσικό Εργαστήρι του νησιού. Ακολούθησε μια ζωντανή παρουσίαση παραδοσιακών τραγουδιών της Σίφνου σε σύγχρονες διασκευές, από τον Φάνη Ζαχόπουλο, έναν από τους βασικούς διοργανωτές του Musifanto. Η βραδιά κορυφώθηκε με τη συμμετοχή ντόπιων μουσικών και που ερμήνευσαν σκοπούς και παραδοσιακά τραγούδια του νησιού, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα γνήσιου κυκλαδίτικου πανηγυριού.

Η στιγμή όμως που η προβλήτα του Βαθιού μετατράπηκε σε σκηνή γιορτής, ήταν όταν οι χορευτές του Πολιτιστικού Συλλόγου Σίφνου πλημμύρισαν τον χώρο με ενέργεια, παρουσιάζοντας αυθεντικούς σιφνέικους χορούς φορώντας τις εντυπωσιακές, πολύχρωμες παραδοσιακές φορεσιές του νησιού.

MuSifanto εν πλω – οι ArtGuitaristas στο πλοίο Άνεμος © Ελένη Καλαμαρά

Αναμφίβολα, οι πιο όμορφες στιγμές του Musifanto ήταν οι τελικές συναυλίες των μαθητών που συμμετείχαν στα σεμινάρια. Παιδιά κάθε ηλικίας ανέβηκαν στη σκηνή για να παρουσιάσουν όσα δούλεψαν κατα τη διάρκεια των σεμιναρίων του Musifanto, είτε ως σολίστ είτε στο πλαίσιο μουσικών συνόλων. Με ενθουσιασμό, πάθος και συγκινητική αφοσίωση, κατάφεραν να συγκινήσουν το κοινό και να αποδείξουν με τον πιο ουσιαστικό τρόπο τη βαθιά παιδαγωγική και πολιτιστική αξία του Φεστιβάλ.

Όπως συνήθιζε να λέει η Φραγκίσκη Ψαχαροπούλου Καρόρη, η ιδρύτρια του Συνδέσμου: «Να καρπίζει το σποράκι που φυτεύουμε». Και κάθε νότα, κάθε χαμόγελο, κάθε χειροκρότημα στο Musifanto ήταν η απόδειξη πως αυτό το σποράκι όχι μόνο φύτρωσε, αλλά ανθίζει με ορμή.

@marytigaraki

musifanto, sifnosisland, musicfestival, #sifnos @monopoligr #monopoligr ,#classicalmusic #CapCut

♬ Bach Cello Suite No.1 In G Major BWV.1007 – I. Prelude – Various Artists