Για τον Αλέξανδρο Δράκο Κτιστάκη, οι Ιαχές είναι ένα έργο – μαρτυρία της λαχτάρας για ζωή

Πώς ηχούν οι σκέψεις του πρόσφυγα και του αιχμάλωτου; Πώς μεταφράζεται σε ήχο η αίσθηση πως ο άνθρωπος καταντά «πραμάτεια», όπως το έθεσε ο Σεφέρης; Με τέτοια ερωτήματα να φωτίζουν τη διαδρομή της, η παράσταση Ιαχές, που παρουσιάζεται στις 11 και 12 Ιουλίου στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025, συνθέτει μια πρωτότυπη μουσική και ποιητική διαδρομή πάνω στα πανανθρώπινα τραύματα της σκλαβιάς, του ξεριζωμού, της απώλειας – μα και πάνω στη λαχτάρα για ζωή.

Η αρχική σύλληψη ανήκει στον Χρήστο Στέργιογλου, ο οποίος σκηνοθετεί και ερμηνεύει, ενώ στη μουσική υπογραφή της παράστασης συναντάμε τον συνθέτη Αλέξανδρο Δράκο Κτιστάκη. Στο πλευρό τους και επί σκηνής οι σπουδαίοι μουσικοί του Alex Drakos Quartet και ο λυρικός τραγουδιστής Γιώργος Ιατρού. Μέσα από αποσπάσματα αρχαίων τραγωδιών, δημοτική και σύγχρονη ποίηση, αλλά και πρωτότυπα κείμενα, το έργο οδηγεί τον θεατή σε μια «συνομιλία» του λόγου με τον ήχο – έναν ήχο πολυφωνικό, που ενώνει την τζαζ, τον ιμπρεσιονισμό, τη μουσική της Ανατολής, το gospel και το blues σε μια ενιαία μουσική αφήγηση. Μια αισθητική και συναισθηματική εμπειρία για τον θεατή.

Ο Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης.

Για τον Κτιστάκη, η δουλειά πάνω στις Ιαχές στάθηκε μια ευκαιρία να αφουγκραστεί, όπως λέει o ίδιος τον συλλογικό, ασυνείδητο πόνο που μοιραζόμαστε όλοι οι άνθρωποι όταν η ανθρωπότητα διανύει σκοτεινούς καιρούς. Και παρότι η παράσταση καταδύεται σε επώδυνα ζητήματα, πίσω από τη μαυρίλα και τον θρήνο, παραμένει ζωντανό το τεράστιο, κοινό αίτημα για ελπίδα. Η ανάγκη και το δικαίωμα για μια καλύτερη ζωή, όπως ο ίδιος υπογραμμίζει.

Η αρχική ιδέα δημιουργίας της παράστασης Ιαχές ανήκει στον Χρήστο Στέργιογλου, με τον οποίο έχουμε συνεργαστεί πολλές φορές στο παρελθόν. Η έμπνευση προέκυψε με αφορμή ένα live, στο οποίο μας επισκέφτηκε, ακούγοντας τον ζωντανό ήχο, του ήρθαν στον νου και στη φαντασία ιαχές και κραυγές. Μοιραία, αυτό που άκουγε τον παρέπεμψε σε κείμενα του αρχαίου δράματος. Ακολούθησαν πολλές συναντήσεις, συζητήσεις και ανταλλαγή ιδεών γύρω από αυτή την αρχική σύλληψη. Μετά από την απαραίτητη «ζύμωση», διαμορφώθηκε η τελική μορφή της παράστασης. Προσωπικά, ένα βαθύ συναίσθημα που ανακαλύπτω όλο και περισσότερο συμμετέχοντας σε αυτό το project είναι το αίσθημα του πανανθρώπινου πόνου. Αντιλαμβάνομαι ότι κι εγώ, ως μέλος ενός κόσμου που διανύει μια εποχή βίας, απανθρωπιάς, εγωκεντρισμού και ναρκισσισμού, αισθάνομαι βαθιά μέσα μου αυτό τον πόνο. Δεν μπορώ να γυρίσω την πλάτη μου στον συλλογικό, ασυνείδητο πόνο που πιστεύω πως μοιραζόμαστε όλοι οι άνθρωποι όταν η ανθρωπότητα διανύει σκοτεινούς καιρούς.

Προσωπικά, ένα βαθύ συναίσθημα που ανακαλύπτω όλο και περισσότερο, συμμετέχοντας σε αυτό το project, είναι το αίσθημα του πανανθρώπινου πόνου.

Το κείμενο των Ιαχών, το οποίο συνέθεσαν οι Ταξιάρχης Δεληγιάννης και Βασίλης Τσιουβάρας, μετά από εκτενή έρευνα και μελέτη, έχει – κατά τη γνώμη μου – μια ξεχωριστή ιδιαιτερότητα και ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: φέρνει στο προσκήνιο ζητήματα διαχρονικά, μέσα από κείμενα διαφορετικών εποχών και ιστορικών περιόδων. Αυτό που διαφαίνεται είναι πως, παρά τη χρονική απόσταση ανάμεσα σε ένα αρχαίο δράμα και ένα νεοελληνικό ποίημα, αυτά τα κείμενα μπορούν να συνυπάρχουν και να «συνομιλούν» μεταξύ τους. Μιλούν για τα ίδια ζητήματα – τότε και τώρα – με την ίδια αίσθηση του επίκαιρου. Η σύνθεση και η συρραφή των κειμένων έχει γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε ο ακροατής-θεατής να τα αντιλαμβάνεται σαν ένα ενιαίο κείμενο, με συνεκτική δραματουργία.

«Το κείμενο των Ιαχών φέρνει στο προσκήνιο ζητήματα διαχρονικά, μέσα από κείμενα διαφορετικών εποχών και ιστορικών περιόδων», τονίζει ο συνθέτης.

Αντίστοιχα αντιμετώπισα και εγώ τη μουσική. Ως ένα μεγάλο έργο σε ενιαία φόρμα, που περιλαμβάνει ποικίλα μουσικά στοιχεία. Οι τεχνικές σύνθεσης, οι μουσικές αναφορές, η ενορχήστρωση και ο τρόπος εκτέλεσης λειτουργούν υπογραμμιστικά προς την παγκόσμια και πανανθρώπινη διάσταση των θεμάτων που πραγματεύεται η παράσταση. Ο αυτοσχεδιασμός της τζαζ συναντά τις αρμονίες και μελωδικές γραμμές του ιμπρεσιονισμού – Ραβέλ και Ντεμπισί. Ήχοι από gospel και blues συνομιλούν με μουσικές της Ανατολής, αλλά και με την Αναγέννηση και το Μπαρόκ.

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν το ρίσκο της συνύπαρξης πολλών διαφορετικών τεχνικών και επιρροών. Η επιτυχία να ακούγονται όλα αυτά ως ένα ενιαίο και ομοιογενές μουσικό έργο εξαρτάται από την ερμηνευτική ικανότητα της ορχήστρας και των συντελεστών. Εδώ έχω τη χαρά και την τύχη να συνεργάζομαι με εξαιρετικούς μουσικούς: τον Δημήτρη Τσάκα (σαξόφωνο), τον Γιώργο Γεωργιάδη (μπάσο), τον Γιάννη Παπαδόπουλο (πιάνο), και τους Γιώργο Ιατρού και Χρήστο Στέργιογλου στο τραγούδι. Η ποιότητα της ερμηνείας από αυτό το μικρό, αλλά δυναμικό σύνολο, δημιουργεί έναν χαρακτηριστικό, συμπαγή ήχο. Τον ήχο αυτόν, φροντίζει να αποδώσει με ακρίβεια και ευαισθησία στο κοινό ο Νίκος Κόλλιας, με τον ηχητικό σχεδιασμό του.

Παρά τη χρονική απόσταση ανάμεσα σε ένα αρχαίο δράμα και ένα νεοελληνικό ποίημα, αυτά τα κείμενα μπορούν να συνυπάρχουν και να «συνομιλούν» μεταξύ τους.

Μελέτησα το κείμενο σε βάθος, το αντιμετώπισα ως ενιαίο σώμα, και με αυτή τη λογική συνέθεσα τη μουσική. Όπως ανέφερα ήδη, σκοπός μου ήταν να δημιουργηθεί ένα μουσικό έργο, στο οποίο το κείμενο «εμπεριέχεται» μέσα στη μουσική. Η αρχική απόφαση του Χρήστου Στέργιογλου ήταν η μουσική να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παράσταση, σχεδόν όπως η μουσική μιας όπερας σε σχέση με το λιμπρέτο της. Έτσι, ολόκληρο το κείμενο έχει ενσωματωθεί στη μουσική παρτιτούρα και οι ερμηνευτές – ο Χρήστος Στέργιογλου και ο Γιώργος Ιατρού – το προσεγγίζουν με τη λογική της μουσικής όπερας, επιτυγχάνοντας μια εξαιρετική ισορροπία λόγου και ήχου.

Μελετώντας το κείμενο των Ιαχών, αισθάνθηκα την ανάγκη να υπογραμμίσω αυτό ακριβώς: την ελπίδα, τη ζωή.

Όσο κι αν ακουστεί παράξενο, μελετώντας το κείμενο της παράστασης, στο τέλος πάντα μου έμενε ένα βαθύ συναίσθημα: η λαχτάρα για ζωή. Ο μετανάστης, ο διωγμένος, ο κατατρεγμένος, αναζητούν πάντα την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Πίσω από τον πόνο του πολέμου, τον ξεριζωμό, την εξορία, κρύβεται ένα κοινό, τεράστιο αίτημα: η ανάγκη και το δικαίωμα για μια καλύτερη ζωή.

Μελετώντας το κείμενο των Ιαχών, αισθάνθηκα την ανάγκη να υπογραμμίσω αυτό ακριβώς: την ελπίδα, τη ζωή, τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το Θείο – όπως το αντιλαμβάνεται ο καθένας μας. Αυτή την αίσθηση θα ήθελα να κρατήσει το κοινό φεύγοντας από την παράστασή μας.