Ο συγγραφέας Δημήτρης Σωτάκης μάς μιλά για την «Πικρή αλήθεια» του

Τα μυθιστορήματα του Δημήτρη Σωτάκη πέρα από καλογραμμένα, κερδίζουν τους αναγνώστες και για ένα άλλο λόγο, ίσως πιο σημαντικό. Πάντα ακουμπούν μαεστρικά εκεί ακριβώς όπου το ρεαλιστικό συναντά το παράδοξο. Ο ίδιος πάντως, είναι αποδεδειγμένα ο πιο πολύ-μεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, καθώς τα έργα του μπορεί να τα βρει κανείς μέχρι και στα κινεζικά, και αυτό από μόνο του λέει πολλά!

Με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα, «Η πικρή αλήθεια», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος, συνομιλήσαμε μαζί του για θέματα όπως το ταξίδι του στη λογοτεχνία όλα αυτά τα χρόνια, αν διαβάζουν οι Έλληνες, ποια είναι η αξία μίας πικρής αλήθειας και φυσικά αναλύσαμε το παράδοξο στοιχείο της νέας του λογοτεχνικής δημιουργίας.

Δημήτρης Σωτάκης / Φωτογραφία: Φραγκούλης Καραγιαννοπουλος

Μάλλον στο ότι η δουλειά μου δεν κινείται σε σαφείς γεωγραφικούς άξονες, πρακτικά και ψυχολογικά. Δεν έχω ποτέ πρόθεση να εστιάσω στο τι συμβαίνει αποκλειστικά στην Ελλάδα, γράφω σκεπτόμενος τον σύγχρονο άνθρωπο, την αγωνία της ανθρώπινης φύσης, το κυνήγι της ευτυχίας. Και αυτά είναι προφανώς θέματα που αφορούν πλέον τον καθένα πάνω σ΄αυτόν τον πλανήτη.

Έχω κερδίσει φίλους σε πολλές χώρες, φίλους από διάφορες κουλτούρες και με διαφορετική οπτική γωνία, όχι μόνο για τη λογοτεχνία αλλά και για την ίδια τη ζωή. Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο κέρδος είναι οι άνθρωποι, οι δεσμοί που δημιουργείς και η επαφή μαζί τους. Δεν υπάρχει κάτι πολυτιμότερο.

Πολύ γρήγορα θα σας έλεγα πως όχι, αφού στατιστικά αυτό ισχύει. Ωστόσο υπάρχουν Έλληνες που διαβάζουν και είναι γνώστες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και σε αυτούς χρωστάμε πολλά, διότι κατά κάποιο τρόπο σώζουν την κατάσταση. Δυστυχώς, υπάρχουν κάποιοι ανάμεσά μας που δε γνωρίζουν καν το βιβλίο ως μέσο, γενικά δηλαδή τη διαδικασία της ανάγνωσης. Και αυτό είναι θλιβερό.

Η ιδέα για την Πικρή Αλήθεια υπήρχε μέσα μου για πολλά χρόνια. Θεωρούσα ότι ήταν ένα βιβλίο με κινηματογραφική λογική, είχα σκεφτεί να γράψω ένα σενάριο, μα μετά από πολλές διακυμάνσεις, αποφάσισα να την ολοκληρώσω ως μυθιστόρημα. Ήθελα να μιλήσω για την ορατότητα, για την ανάγκη που έχουν οι άνθρωποι να γίνονται αντιληπτοί, πασχίζοντας να αφήσουν το στίγμα τους στη ζωή και πάνω στους άλλους.

Μια τετραμελής οικογένεια -γονείς και δύο μικρά παιδιά- καταφτάνει σε ένα μεγάλο ξενοδοχείο για τις καλοκαιρινές της διακοπές. Είναι η πέμπτη συνεχής χρονιά που επιλέγουν το εν λόγω ξενοδοχείο και κατά τη διάρκεια του χειμώνα περιμένουν σαν τρελοί την ώρα που θα βρίσκονται και πάλι εκεί, στην αγαπημένη τους πισίνα, στα αγαπημένα τους εστιατόρια, στις αγαπημένες τους παραλίες και βέβαια ανυπομονούν επίσης να συναντήσουν τους φίλους που έχουν κάνει εκεί, φίλους που συναντούν κάθε καλοκαίρι. Φτάνοντας όμως στο ξενοδοχείο, για έναν αδιευκρίνιστο λόγο, κανείς δεν τους αναγνωρίζει, κανείς δε δείχνει να τους θυμάται. Και από εκείνο το σημείο, ξεκινά ένα μεγάλο εφιαλτικό ταξίδι, πραγματικό και διανοητικό.

Δε θα μπορούσε να είναι άλλη νομίζω. Πρόκειται για μια οικογένεια που κατά κάποιο τρόπο έχει “σχεδιαστεί” για να περάσει αυτά που πέρασε. Μια οικογένεια που φαινομενικά δείχνει άψογη, ανέγγιχτη, μακριά από οτιδήποτε σκοτεινό ή δυσάρεστο. Όλα αυτά τα στοιχεία ήταν το όχημα της για να πρωταγωνιστήσει στην Πικρή Αλήθεια. Όσο πιο καθαρό ήταν το σχήμα της, όσο πιο άσπιλη φαινόταν, τόσο μεγαλύτερη θα ήταν η αλλοίωση της.

Το νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Σωτάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Το να μη σε αναγνωρίζει κανείς είναι ταυτόχρονα βασανιστικό και ανακουφιστικό, για ευνόητους λόγους. Το να μη σε αναγνωρίζει κανείς μάλλον μοιάζει με αυτό το παιχνίδι που όλοι κατά καιρούς έχουμε σκεφτεί, πώς θα ήταν δηλαδή αν για λίγο ήμασταν αόρατοι. Κάτι τέτοιο μου θυμίζει. Από την άλλη, όταν κανείς βρεθεί άγνωστος μέσα σε ένα πλήθος, η μοναξιά, ο προσωπικός αυτισμός πολλαπλασιάζεται, τίποτα δεν είναι πια εύκολο μέσα σε τέτοιου είδους συνθήκες.

Μάλλον όχι. Θεωρώ ότι ο Πο έχει διαφορετική ψυχοσύνθεση, είναι πιο ψύχραιμος από μένα, πιο “κουλ” τύπος γενικά. Εγώ στη θέση του μάλλον θα είχα φρικάρει και θα αντιμετώπιζα με μεγαλύτερη ένταση όλη αυτή την ιστορία. Στο συγγραφικό κομμάτι όμως, ναι, κάπως μοιάζουμε, μπορώ να καταλάβω πώς αισθάνεται σε ό,τι αφορά τα θέματα της δουλειάς του.

Σίγουρα να τις αγκαλιάζουμε. Είναι η μόνη ελπίδα να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και να μην παίρνουμε και τόσο σοβαρά τη ζωή. Η αλήθεια έχει πολλές όψεις, θα ήταν αφελές και μάταιο να κλείνουμε τα μάτια στην άσχημη πλευρά. Κι αυτή έχει την ομορφιά της. Και μέσα από την ήττα της πικρής αλήθειας, μπορούμε με έναν μικρό ελιγμό, να πάρουμε και πάλι μία ανάσα, να βγούμε στον καθαρό αέρα.

Πραγματικά δεν μπορώ να ξέρω. Ίσως θα μεταμορφωνόταν σε ένα τέρας που αναζητά καταφύγιο, σε μια κινούμενη μοναξιά που θα ανέπτυσσε μηχανισμούς επιβίωσης. Θα είναι σίγουρα μια πολύ σκληρή ζωή, γεμάτη άγνωστα συναισθήματα και πολύ πόνο. Όμως μπορούμε να σκεφτούμε ότι οι άνθρωποι συχνά είναι πολύ δυνατοί και μπορούν να κερδίσουν το παιχνίδι με τη μοίρα.

Ανήκουμε και στις δύο κατηγορίες νομίζω. Οι ανάγκες μας και η στάση απέναντι σε ό,τι μάς συμβαίνει είναι ευμετάβλητη. Είμαστε τα πάντα, και θύτες και θύματα και κακοποιημένοι και κακοποιητές. Κάθε φορά διαλέγουμε τη θέση μας, σύμφωνα με τις πράξεις μας. Αυτή είναι η μοίρα της ανθρώπινης φύσης, οι πολλές της εκδοχές.

Οι ιστορίες μου τροφοδοτούνται από το μη πραγματικό.

Δε χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για κάτι τέτοιο. Ο αναγνώστης, όσο κι αν θες να τον τραβήξεις σε ένα συγκεκριμένο τόπο, θα βρει τον δικό του χώρο να βολευτεί. Δε θα σε ακούσει ποτέ. Αυτή άλλωστε είναι και η γοητεία της λογοτεχνίας, ο καθένας φτιάχνει το δικό του σπίτι, μια δική του ζωή μέσα από το ίδιο κείμενο. Συχνά ακούω ερμηνείες για τα βιβλία μου από διαφορετικούς αναγνώστες και μου αποκαλύπτονται πτυχές της ιστορίας που ποτέ δεν είχα φανταστεί εγώ ο ίδιος.

Το παράλογο, το παράδοξο, το αλλόκοτο. Πράγματι όλα αυτά τα χρειάζεται ο τύπος που βρίσκεται μέσα μου και εμφανίζεται όταν γράφω. Η γυμνή αποτύπωση της πραγματικότητας χωρίς αυτά τα στοιχεία μού φαίνεται πάντα αδιάφορη, μισή, χωρίς δυναμική. Οι ιστορίες μου τροφοδοτούνται από το μη πραγματικό, αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που μπαίνω στη διαδικασία για να γράψω, για να αποδράσω από την πραγματικότητα.

Ακόμα είναι νωρίς, ξέρω όμως ότι αργά ή γρήγορα θα ξεκινήσω κάτι καινούριο. Όμως για την ώρα, έχω εστιάσει σε κάποιες κυκλοφορίες των βιβλίων μου εκτός χώρας. Το αναγνωστικό κοινό θα ήθελα να απολαύσει την ανάγνωση. Αυτό θα μου έφτανε.