Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης μάς μιλά για τους εκκεντρικούς του ήρωες

Με αφορμή τις ειδικές προβολές τριών ταινιών ντοκιμαντέρ του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, που διοργανώνει το Cinobo, μιλήσαμε μαζί του για το έργο του, για το queer σινεμά και την σημερινή κινηματογραφική πραγματικότητα.

O Παναγιώτης Ευαγγελίδης είναι συγγραφέας, μεταφραστής, σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Έχει σκηνοθετήσει επτά ταινίες τεκμηρίωσης και έχει συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με τον Πάνο Κούτρα, συνυπογράφοντας τα σενάρια των ταινιών “Αληθινή Ζωή”, “Στρέλλα” και “Ξενία”. Η πλατφόρμα του Cinobo έχει φιλοξενήσει στο παρελθόν δύο από τις ταινίες του και στις 19 Δεκεμβρίου αναμένεται να καλωσορίσει την πιο πρόσφατη με τίτλο “Οι Γάμοι της Τήλου” για τους δύο πρώτους γάμους της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας που έγιναν στην Ελλάδα από τον δήμαρχο της Τήλου το 2008.

Με αυτή την αφορμή, το Cinobo οργάνωσε το αφιέρωμα με τίτλο “Εκκεντρικοί Ήρωες”, στα πλαίσια του οποίου θα προβληθούν από τις 15 έως τις 17 Δεκεμβρίου στον κινηματογράφο Αλεξάνδρα Europa Cinemas Πατησίων -με μειωμένη τιμή εισιτηρίου 3 ευρώ- οι ταινίες του Παναγιώτη Ευαγγελίδη “Οι Γάμοι της Τήλου”, “Ίρβινγκ Παρκ” και “Λάμπουν στο Σκοτάδι”.

Το ντοκιμαντέρ “Λάμπουν στο Σκοτάδι” ακολουθεί τον Μάικλ κι τον Τζιμ, δύο μεσήλικες γκέι φίλους και πρώην εραστές, φορείς του ιού του AIDS, οι οποίοι αποφασίζουν να μείνουν μαζί στη Νέα Ορλεάνη και προσπαθούν να επιβιώσουν φτιάχνοντας και πουλώντας κουκλάκια. Το “Ίρβινγκ Παρκ” εξερευνά τη ζωή τεσσάρων γκέι αντρών μεταξύ 60 και 70 ετών, που έχουν αποφασίσει να ζουν ως Κύριοι και Σκλάβοι στο Σικάγο.

Το αφιέρωμα στον Παναγιώτη Ευαγγελίδη με τίτλο “Εκκεντρικοί Ήρωες”

Την Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ “Οι Γάμοι της Τήλου” θα ακολουθήσει πάνελ και συζήτηση γύρω από το θέμα του ισότιμου δικαιώματος στον γάμο σήμερα σε συνεργασία με την ΑμΚΕ Interferences και την Εφημερίδα των Συντακτών. Στο πάνελ της συζήτησης θα συμμετέχουν οι Βαγγέλης Μάλλιος (διδάκτωρ νομικής, δικηγόρος), Στέλλα Μπελιά (Πρόεδρος της συλλογικότητας “Οικογένειες Ουράνιο Τόξο”), Έλενα Όλγα Χρηστίδη (επιστημονικά συνυπεύθυνη, Orlando LGBT) και ο σκηνοθέτης Παναγιώτης Ευαγγελίδης. Ο συντονισμός του πάνελ θα γίνει από τους δημοσιογράφους της Εφημερίδας των Συντακτών, Δημήτρη Αγγελίδη και Ναταλί Χατζηαντωνίου.

Παναγιώτης Ευαγγελίδης

Είναι κάτι καινούργιο. Μέχρι τώρα, πάλι στο Cinobo, είχα δώσει τα δικαιώματα για την πλατφόρμα άλλων δύο ταινιών μου, αυτές του αφιερώματος, αλλά για περιορισμένο χρονικό διάστημα και όχι με αποκλειστικότητα (την παραμονή τους στην πλατφόρμα ανανεώνουμε πάλι τώρα). Η συμφωνία για τους Γάμους της Τήλου είναι διαφορετική, περιέχει αποκλειστικότητα και η διάρκειά της είναι για πολλά χρόνια, και αυτό από την μία με χαροποιεί και με ανακουφίζει γιατί σίγουρα η ταινία θα έχει μια καλύτερη τύχη και προβολή από ό,τι στα δικά μου χέρια, αλλά από την άλλη με βγάζει από το comfort zone μου του να κάνω ό,τι θέλω με την ταινία μου γιατί ανήκει αποκλειστικά σε μένα. Σηματοδοτεί και μια δική μου προσχώρηση σε κάτι πιο συστηματικό και που ανήκει σε μια εμπορική κινηματογραφική τάξη και όχι στην δική μου αταξία του περιθωρίου.

Πολύ δυνατοί συναισθηματικοί και πολιτικοί λόγοι με ώθησαν να κάνω την ταινία “Οι Γάμοι της Τήλου”.

Αόριστα στο μυαλό μου είχε περάσει η ιδέα, αλλά ήμουνα πάντα μπλεγμένος με εκατό άλλα πράγματα και ποτέ δεν έφτανε το θέμα να γίνει πιο απτό. Μέσα στην καραντίνα είχα χρόνο και ξαναείδα το υλικό. Μίλησα με μια φίλη στο τηλέφωνο και της το ανέφερα. “Εσύ έχεις το υλικό αυτό;” “Πολλοί άνθρωποι, ακτιβιστές κυρίως της κοινότητας, αναρωτιούνται ποιος το έχει γιατί αόριστα θυμούνται πως κάποιος είχε πάει με μία κάμερα στην Τήλο και είχε τραβήξει υλικό από τους γάμους”. Με εξέπληξε το πόσο βραχεία είναι η ιστορική μνήμη και πόσο εύκολα όλα χάνονται στις ομίχλες. Ήταν μόλις 12 χρόνια αργότερα, βρισκόμαστε στο 2020. “Γιατί δεν δείχνεις κάποια κομμάτια του υλικού σε κάποια εκδήλωση για το Pride φέτος;” Ήταν Απρίλιος και ακόμα ελπίζαμε να υπάρξει Pride τον Ιούνιο. Έτσι άρχισαν όλα. Αμέσως σκέφτηκα να κάνω μια μικρή ταινία με κάποιο υποτυπώδες μοντάζ του υλικού. Αρχίζοντας όμως κατάλαβα πως θα ήθελα να κάνω κάτι πιο συγκροτημένο από απλή παράθεση υλικού. Στο τέλος τoυ καλοκαιριού ήρθε για μερικές μέρες στην Ελλάδα ο Δημήτρης Τσαμπρούνης, ο ένας από τους γαμπρούς της Τήλου και του πήρα μια συνέντευξη, η οποία θα κάλυπτε κάποια κενά και θα εξηγούσε πράγματα που δεν έβγαιναν από μόνα τους από το υλικό. Θα χρειαζόταν ή να γίνω εγώ αφηγητής, πράγμα που δεν μου αρέσει καθόλου για κάποιο λόγο, ή να εντάξω τον Δημήτρη σαν πρόσωπο που αφηγείται την ιστορία καταπρόσωπο. Πράγμα που
τελικά έγινε. Στο μεταξύ είχε ψηφιστεί το σύμφωνο συμβίωσης από την κυβέρνηση του Σύριζα αλλά όχι οι ομόφυλοι πολιτικοί γάμοι, που ακόμα δεν έχουν ψηφιστεί μέχρι σήμερα. Παράλληλα τρία από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα είχαν πεθάνει, ο δήμαρχος της Τήλου και οι δύο νύφες. Η Ευαγγελία Βλάμη ήταν και προσωπική μου φίλη. Πολύ δυνατοί συναισθηματικοί και πολιτικοί λόγοι δηλαδή που με ώθησαν τελικά να κάνω την ταινία στην μορφή που είναι σήμερα.

“Οι Γάμοι της Τήλου” του Παναγιώτη Ευαγγελίδη

Φαντάζομαι ότι κάποια στιγμή θα γίνει. Δεν μπορεί η Ελλάδα να παραμένει πίσω αιωνίως και να φτάνει τελευταία και καταϊδρωμένη. Εννοώ ότι το “έξω” κάποια στιγμή θα συμπαρασύρει το “μέσα”. Απαισιόδοξα αλλά με αισιοδοξία γιατί χωρίς αυτήν η ζωή μου είναι χειρότερη και αυτό δεν έχει νόημα να το κάνω στον εαυτό μου.

Δεν θα κάνω μια ταινία μόνο και μόνο για να σοκάρω.

Τον παράγοντα του σοκ τον σκέφτομαι ασφαλώς αλλά δεν είναι αποτρεπτικός, ούτε όμως θα κάνω κάτι μόνο και μόνο για να σοκάρω. Με γαργαλάει η αίσθηση ότι κάτι θα σοκάρει συντηρητικά μυαλά και σκονισμένης ηθικής συνειδήσεις στην χώρα μας που είναι πολύ πίσω σε όλα τα επίπεδα, αλλά το βασικό για να μπω στην διαδικασία να κάνω μια ταινία είναι, οι χαρακτήρες μου και οι θεματολογίες που κουβαλάνε μαζί τους να με ενδιαφέρουν
και να με παθιάζουν εμένα τον ίδιο. Και σε κάποιο εμφανές ή αφανές επίπεδο να με αφορούν.

Νομίζω πως το αν κάποιος με εμπιστευτεί ή όχι βρίσκεται εν σπέρματι εκεί από την αρχή. Είναι δηλαδή έτοιμος για μια συνθήκη “εξομολόγησης” και ανοίγματος και απλά βρίσκομαι εγώ εκεί, ασφαλώς με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και με έναν δικό μου τρόπο προσέγγισης που δημιουργεί εμπιστοσύνη, και το κλικ γίνεται πολύ γρήγορα. Έχει κατά κάποιο τρόπο και κάποια στοιχεία από την σχέση αναλυτή/αναλυόμενου. Στο “Λάμπουν
στο Σκοτάδι”, τον Μάικλ τον ήξερα ήδη από παλιά οπότε υπήρχε συνθήκη εμπιστοσύνης και οικειότητας. Με τον Τζιμ μόλις είχαμε ειδωθεί αλλά νομίζω πως, ακριβώς όπως είπα παραπάνω, ήταν απολύτως έτοιμος να μοιραστεί την ιστορία του και τον εαυτό του και διψούσε να βρει τα κατάλληλα αυτιά και μάτια για να το κάνει αυτό. Με τίμησε με την εμπιστοσύνη του και θα τον ευχαριστώ για πάντα.

“Λάμπουν στο Σκοτάδι” του Παναγιώτη Ευαγγελίδη

Όταν ρώτησα τα παιδιά του Cinobo για τον τίτλο μου είπαν ότι τον πήραν από μία συνέντευξή μου, όπου εγώ χαρακτήριζα έτσι τους ήρωές μου. Θεωρώ ότι αν κάποιος από τους ήρωες των τριών ταινιών του αφιερώματος είναι εκκεντρικός αυτός σίγουρα είναι ο Μάικλ, με έναν δικό του μοναδικό τρόπο και πιο κοντά σ’ αυτό που εννοεί γενικά αυτός ο όρος. Σίγουρα και ο Τζιμ είναι με ένα τρόπο πιο εσωστρεφή και κυνικό. Οι ήρωες του “Ίρβινγκ Παρκ” δεν είναι εκκεντρικοί, είναι προφανώς ιδιαίτεροι και ξεχωριστοί αλλά έχουν μαζί και κάτι το εντελώς καθημερινό και της διπλανής πόρτας και αυτό είναι που από μόνο του δημιουργεί μία εκκεντρική συνθήκη. Στους “Γάμους της Τήλου” έχουμε μια ομάδα ανθρώπων που επιχειρούν κάτι που πάει ενάντια στο κατεστημένο και τις θεσμικές απαγορεύσεις. Αυτό τους κάνει περισσότερο ρομαντικούς, παθιασμένους και επαναστάτες. Εκκεντρικός βέβαια κατ’ εξοχήν, περισσότερο από τους ήρωες όλων μου των ταινιών, είναι ο Σέλσο Ζούνιορ της ταινίας η “Ζωή και ο Θάνατος του Σέλσο Ζούνιορ”, που δεν είναι όμως στο αφιέρωμα.

Οι θεματικές αυτές κατ’ αρχάς έχουν να κάνουν με τη δική μου ζωή καθώς ανήκω κι εγώ στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, οπότε με αφορούν και με ενδιαφέρουν άμεσα και μπορώ να συνδιαλλαγώ μαζί τους με μεγάλη άνεση. Παράλληλα αφορούν ανθρώπους που η συνθήκη τους με τραβάει, ανθρώπους με τον άλφα ή βήτα τρόπο περιθωριοποιημένους, είτε ταξικά και όχι μόνο βέβαια (“Λάμπουν στο Σκοτάδι”), είτε σεξουαλικά και σαν τρόπος ζωής ακόμα και μέσα στην ίδια τους την κοινότητα (“Ίρβινγκ Παρκ”), είτε ακτιβιστικά (“Γάμοι της Τήλου”), ή έχουμε να κάνουμε με άτομα με  αναπηρίες (“Τσιπ και Όβι”), φετιχιστές (“Ζωή και Θάνατος του Σέλσο Ζούνιορ”), ή με αμφιβόλου ηθικής επαγγελματίες (“Καθαρή Ζωή”).

“Ίρβινγκ Παρκ” του Παναγιώτη Ευαγγελίδη

Σε ένα πλατύ πλαίσιο, που έτσι κι αλλιώς διαθέτει ο όρος queer, ναι, ασφαλώς θα το χαρακτήριζα. Το queer είναι ανάμεσα σε όλα τα άλλα κι ένα πνεύμα και μία στάση ζωής.

Τα πράγματα προχωράνε και ευτυχώς ή δυστυχώς τίποτα δεν τα σταματάει. Εάν αυτό είναι το επόμενο βήμα της κινηματογραφικής βιομηχανίας δεν υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε. Το ιδανικό για την ώρα θα ήταν η μετάβαση να είναι όσο πιο αργή γίνεται και να συνυπάρξουν πλατφόρμες και πραγματικές κινηματογραφικές αίθουσες, και το λέω εγωιστικά αυτό, για τουλάχιστον όσο η γενιά μου ακόμα ζει καθώς εμείς μεγαλώσαμε μέσα σε σκοτεινές αίθουσες και με αυτές είναι ταυτισμένο στην ψυχή μας το σινεμά. Το λέω εγώ τώρα βέβαια αυτό που λόγω διάφορων άλλων λόγων (κινητά, πολυκοσμία, ευωδιαστά τσιπς με τυρί, ποπ κορν κτλ.) πάω σπάνια στο σινεμά και βλέπω τα πάντα ή στον υπολογιστή ή στην τηλεόραση.

“Οι Γάμοι της Τήλου” του Παναγιώτη Ευαγγελίδη

Μόλις τελείωσα την πρώτη μου ταινία “παραγγελία”, από την Λυρική Όπερα της Αθήνας, που είναι το πορτραίτο του συλλέκτη Δημήτρη Πυρομάλλη και παίζεται αυτή την εποχή στο πλαίσιο της έκθεσης της συλλογής του για τη Μαρία Κάλλας, με τον τίτλο “Un-boxing Callas”. Η ταινία λέγεται “Πορτραίτο του Συλλέκτη σε Ώριμη Ηλικία”, κατά τον τίτλο του γνωστού μυθιστορήματος του Τζέημς Τζόυς. Ήταν μια εμπειρία διαφορετική για μένα καθώς για πρώτη φορά ο ήρωας δεν ήρθε να με βρει όπως γίνεται συνήθως με τις ταινίες μου, αλλά μου προτάθηκε, και υπήρχαν περιορισμοί και συνθήκες, και από την παραγωγή και από τον ίδιο, που απουσίαζαν εντελώς στις άλλες μου δουλειές. Τελειώνω ένα δικό μου ντοκιμαντέρ που γύριζα τα τελευταία 4-5 χρόνια, το πορτραίτο κάποιου ιδιαίτερου, εκκεντρικού με μία πλατιά έννοια κι αυτού, μοναχικού ανθρώπου, το πρώτο μου στην Ελλάδα με ένα άτομο από εδώ. Βρίσκομαι στο τελευταίο στάδιο του μοντάζ.

Δεν είμαι κάποιο είδος επαγγελματία κινηματογραφιστή που όταν τελειώσει ένα πρότζεκτ ψάχνει να βρει το επόμενο.

Δεν ονειρεύομαι πρότζεκτ, τουλάχιστον ως προς τον κινηματογράφο τεκμηρίωσης, που είναι αυτός που κάνω κυρίως. Όπως είπα πριν λίγο οι ήρωές μου έρχονται και με συναντάνε και όλα παίρνουν τον δρόμο τους από μόνα τους. Εγώ δεν σχεδιάζω και δεν ψάχνω τίποτα. Δεν είμαι κάποιο είδος επαγγελματία κινηματογραφιστή που όταν τελειώσει ένα πρότζεκτ ψάχνει να βρει το επόμενο. Μπορεί να μην υπάρξει κανένα επόμενο, θα είναι και ένα είδος ευλογίας σε κάποιο επίπεδο μιας και έχω μεγαλώσει και το κουβάλημα της κάμερας και του τρίποδου μού δημιουργεί προβλήματα σπονδυλικής. Τώρα έχω και κάποιες ταινίες που δεν είναι ντοκιμαντέρ και ανήκουν είτε σε αυτό που ονομάζουμε επιεικώς “ερωτικό κινηματογράφο” είτε σε αυτό που λέμε video art. Σε αυτό τον τομέα έχω πάντα μικρά ή μεγαλύτερα πρότζεκτ που σπάνια πραγματοποιώ καθώς η συνθήκη του οργανωμένου γυρίσματος με αποσυντονίζει και με δυσκολεύει μιας και έχω συνηθίσει να δουλεύω μόνος, χωρίς συνεργείο, και όλα περνάνε από τα χέρια μου μέχρι τουλάχιστον το τέλος των γυρισμάτων. Συν κοστίζει πολύ περισσότερο από ό,τι ένα ντοκιμαντέρ.