Τα 10 πιο συναρπαστικά αρχαιολογικά ευρήματα του 2021

Κάθε χρόνο, στον κόσμο της αρχαιολογίας σημειώνονται δεκάδες νέες ανακαλύψεις που ρίχνουν φως σε καινούριες πτυχές της προϊστορίας που ίσως να μην ξέραμε ότι υπάρχουν. Όπως πάντα, τα αρχαιολογικά νέα μάς ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο και ανά τους αιώνες, αποκαλύπτοντας νέες ενδιαφέρουσες ιστορίες και ξετυλίγοντας σιγά σιγά το μυστήριο που ονομάζεται αρχαιότητα.

Το 2021 είχε αρκετές αρχαιολογικές ανακαλύψεις, άλλες τυχαίες και άλλες μετά από χρόνια έρευνας, που μας επέτρεψαν να έρθουμε λίγο πιο κοντά στους αρχαίους πολιτισμούς, που τόσο πολύ μας συναρπάζουν. Αυτές ήταν λοιπόν οι 10 πιο συναρπαστικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2021 και ευχόμαστε το 2022 να έχει ακόμα περισσότερες!

Το μνημείο Stonehenge. Photo by Martijn Vonk on Unsplash.

Το αρχαίο μνημείο με τους πέτρινους μονόλιθους που βρίσκεται στην πεδιάδα Salisbury του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι ένα από τα πιο γνωστά και στην κυριολεξία μεγάλα μυστήρια της ιστορίας. Όμως, ενώ μπορεί να μην καταλάβουμε ποτέ πώς δημιουργήθηκε αυτό το υπέρογκο μνημείο, οι ειδικοί μαθαίνουν όλο και περισσότερα γι’ αυτό κάθε χρόνο.

Και ενώ γνωρίζουμε ήδη πως οι ογκώδεις μονόλιθοι είναι κατασκευασμένοι από ένα σχεδόν άφθαρτο «καλούπι» αλληλοσυνδεόμενων κρυστάλλων χαλαζία, το 2021 οι επιστήμονες ανακάλυψαν στην Ουαλία έναν πέτρινο κύκλο που ταιριάζει πολύ με τις διαστάσεις του εσωτερικού δακτυλίου του Stonehenge.

Αυτό υποδηλώνει ότι ο εσωτερικός πέτρινος κύκλος του μνημείου αρχικά ανεγέρθηκε 175 μίλια μακριά και μεταφέρθηκε στην πεδιάδα του Salisbury, όπως υποπτεύονταν οι επιστήμονες όλα αυτά τα χρόνια. Μάλιστα, αυτή η επιβεβαίωση ταιριάζει απόλυτα με τον θρύλο του Stonehenge, που λέει ότι ο Μέρλιν έκλεψε το μνημείο και το μετέφερε στην Αγγλία. Το μυστήριο βέβαια με την διαδικασία ανέγερσής του θα παραμείνει, ίσως όμως κάποτε καταφέρει να διαλευκανθεί πλήρως.

Πομπηία. Photo by Yaopey Yong on Unsplash.

Φαίνεται ότι οι ανακαλύψεις δεν σταματούν ποτέ στην Πομπηία. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε εκεί ένα είδος ρωμαϊκού ταχυφαγείου, το θερμοπωλείο, και μάλιστα φέτος το καλοκαίρι ήταν ανοιχτό για το κοινό. Οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να αναγνωρίσουν τον χώρο επειδή ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες που περιείχαν ορισμένα δημοφιλή συστατικά στην κουζίνα της Πομπηίας, όπως ήταν οι κόκορες. Άλλα ευρήματα της Πομπηίας για φέτος περιλάμβαναν ένα άθικτο άρμα, καταλύματα για σκλάβους και πολλές αποδείξεις για μία ακμάζουσα ελληνική θεατρική παρουσία, στην καρδιά της Πομπηίας.

Η εγκαταλελειμμένη πόλη του Λούξορ. Photo Credits: Center for Egyptology

Η Πομπηία δεν είναι η μόνη αρχαία πόλη που βρέθηκε σχεδόν άθικτη. Στην Αίγυπτο, μια άλλη χώρα-πηγή αρχαίων θησαυρών, το 2021 βρέθηκε αυτό που πλέον χαιρετίζεται ως μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις, η εγκαταλελειμμένη πόλη του Λούξορ.

Η πόλη του Λούξορ ήταν μια βασιλική μητρόπολη έξω από την πόλη της Θήβας που χτίστηκε από τον παππού του Τουταγχαμών, τον βασιλιά Αμένωφις Γ΄. Ο γιος του, Ακενατόν, φαίνεται να είχε εγκαταλείψει την πόλη, όταν ξεκίνησε μια νέα θρησκεία, και από τότε η πόλη ήταν εγκαταλελειμμένη.

Ένα από τα χειρόγραφα που ανακαλύφθηκαν, γραμμένο στα Ελληνικά. Photo Credits: Israel Antiquities Authority.

Το 1947, ένας Βεδουίνος ανακάλυψε σε σπήλαια και αρχαία ερείπια της Ιουδαίας, τα γνωστά πλέον Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, μία από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα που αφορά μια συλλογή περίπου 900 Ιουδαϊκών χειρόγραφων σε περγαμηνή και πάπυρο, γραμμένα στην εβραϊκή, αραμαϊκή και ελληνική γλώσσα. Φέτος, οι μελετητές βρήκαν νέα κομμάτια των Χειρόγραφων της Νεκράς Θάλασσας για πρώτη φορά μετά από 60 χρόνια, σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Σπήλαιο του Τρόμου.

Στην τοποθεσία έγιναν ανασκαφές για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 και έλαβε το φρικιαστικό αυτό όνομα εξαιτίας αυτού που αντίκρισαν οι αρχαιολόγοι μόλις μπήκαν μέσα — τους σκελετούς Εβραίων ανδρών, γυναικών και παιδιών, που είχαν σκοτώσει οι Ρωμαίοι κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Bar Kokhba.

Μάθαμε ακόμα, περισσότερα για τα Χειρόγραφα χάρη στην επιστήμη, όταν οι ερευνητές εξέτασαν το Χειρόγραφο του Προφήτη Ησαΐα. Με γυμνό μάτι, τα γραπτά φαίνονται όλα πανομοιότυπα, αλλά η τεχνολογία αναγνώρισης μοτίβων ήταν σε θέση να ανιχνεύσει αναμφισβήτητες διαφορές, αποδεικνύοντας ότι γράφτηκε από δύο διαφορετικούς γραφείς.

Η ζωγραφιά ενός αγριόχοιρου που βρέθηκε στο νησί Sulawesi της Ινδονησίας και θεωρείται η αρχαιότερη στον κόσμο. Photo Credits: Maxime Aubert

Ενώ οι αρχαιολόγοι της Ευρώπης συνεχίζουν να μαθαίνουν περισσότερα για μερικές από τις πιο διάσημες ιστορικές τοποθεσίες της, η Ασία, η Αφρική και η Βόρεια Αμερική έχουν επίσης αποφέρει σημαντικές ανακαλύψεις μέσα στο 2021.

Η αρχαιότερη εικονιστική τέχνη του κόσμου βρέθηκε το 2021 στο νησί Sulawesi της Ινδονησίας, όπου μια ζωγραφιά τριών αγριογούρουνων σε ένα σπήλαιο πιστεύεται πως δημιουργήθηκε 45.500 χρόνια πριν. Φτιαγμένα με κόκκινη ώχρα, τα σχήματα της ζωγραφιάς είναι συγκλονιστικά καλοδιατηρημένα.

Τα εργαλεία χαρτογράφησης Light Detection and Ranging (LiDAR), που χρονολόγησαν αυτή τη ζωγραφιά, αποδείχθηκαν για άλλη μια φορά ισχυρή βοήθεια στις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, αυτή τη φορά όμως στην Καμπότζη. Οι τοπογραφικές αναγνώσεις του λέιζερ στην περιοχή γύρω από το συγκρότημα Angkor Wat, υποδηλώνουν ότι η σημερινή ζούγκλα ήταν κάποτε γεμάτη με αρχαίες κατοικίες. Στην ακμή της, τον 13ο αιώνα, η περιοχή ήταν πιθανό να φιλοξενούσε σχεδόν ένα εκατομμύριο ανθρώπους, γεγονός που την αναδεικνύει σε μία από τις μεγαλύτερες προ-μοντέρνες πόλεις του κόσμου.

Ίσως όμως το πιο ενδιαφέρον εύρημα εκτός Ευρώπης να βρίσκεται στην Αμερική. Ολόκληρη η θεωρία για την ανθρώπινη άφιξη στο ημισφαίριο αυτό, φαίνεται να κινδυνεύει να ανατραπεί. Στο Νέο Μεξικό, και συγκεκριμένα στην όχθη της λίμνης του Εθνικού Πάρκου White Sands, ανακαλύφθηκαν κάποιες ανθρώπινες πατημασιές. Ο ραδιενεργός άνθρακας στους σπόρους του γρασιδιού που άφησαν πίσω τους τα ίχνη, προσδιόρισε ότι οι πατημασιές έγιναν μεταξύ 22.800 και 21.130 ετών πριν, κάνοντας τες τις παλιότερες αποδείξεις ανθρώπινης ύπαρξης στην Βόρεια Αμερική.

Και αυτά τα ευρήματα μπορούν πολύ εύκολα και λογικά να αλλάξουν όσα γνωρίζουμε για την προϊστορία και την μετοίκιση της Βόρειας Αμερικής, που μέχρι τώρα ήταν ευρέως γνωστό πως έγινε περίπου 13.500 με 13.000 χρόνια πριν, στο τέλος της Εποχής των Παγετώνων.

Απεικόνιση του τάφου Suontaka, όπου θάφτηκε ένας μη δυαδικός νεκρός, από τη Μεσαιωνική Φινλανδία. Photo Credits: Veronika Paschenko.

Το 2021 μας έδειξε πως έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε για τον ρόλο που είχαν τα φύλα σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, αλλά και για το πώς διαφέρουν από τα σύγχρονα πρότυπα, που έχουμε συνηθίσει να ακολουθούμε τυφλά.

Ένας φινλανδικός τάφος είχε από καιρό προβληματίσει τους αρχαιολόγους. Ο νεκρός αναπαύονταν με σπαθί πολεμιστή, αλλά και γυναικεία κοσμήματα. Ο γενετικός έλεγχος αποκάλυψε ότι ο νεκρός ήταν ένα μη δυαδικό (non-binary) άτομο με ένα επιπλέον χρωμόσωμα Χ. Αυτό που κάνει την ανακάλυψη ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, είναι ότι η ταφή υποδηλώνει ότι επρόκειτο για άτομο υψηλού κοινωνικού επιπέδου και ότι η σεξουαλική του ταυτότητα ήταν αποδεκτή στην κοινωνία.

Και στην Ισπανία όμως, οι γυναίκες κυριαρχούσαν σε ηγετικές θέσεις πολύ πριν την Εποχή του Χαλκού. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει σε μια τοποθεσία που ονομάζεται La Almoloya, διάφορα ταφικά μνημεία που χρονολογούνται περίπου από το 2200 έως το 1550 π.Χ.  και μας δείχνουν τους διαφορετικούς τύπους ταφής των δύο φύλων, και όσα αυτοί αποδεικνύουν. Συγκεκριμένα, συγκρίνοντας τα λείψανα που βρέθηκαν, φαίνεται πως ενώ οι άνδρες είχαν τον στρατιωτικό έλεγχο, οι γυναίκες που ενηλικιώθηκαν νωρίτερα και φορούσαν περίτεχνη ασημένια κορόνα, κατείχαν την πολιτική εξουσία στην κοινωνία.

Οι βραχογραφίες που απεικονίζουν πλευρά βίσωνα. Photo Credits: Wanuskewin Heritage Park.

Τον Δεκέμβριο του 2019, το πάρκο Wanuskewin Heritage του Καναδά άρχισε να υποδέχεται εκ νέου βίσωνες, οι οποίοι είχαν κυνηγηθεί μέχρι την εξαφάνισή τους, έναν αιώνα πριν. Αυτό εκπλήρωσε μια προφητεία των ντόπιων ιθαγενών Wahpeton Dakota, που έλεγε πως τα ζώα αυτά θα έφερναν καλή τύχη. Η τύχη ήρθε τελικά φέτος, όταν οι ίδιοι οι βίσωνες έγιναν ο λόγος να ανακαλυφθούν βραχογραφίες 1.000 ετών, συμπεριλαμβανομένου ενός ογκόλιθου σκαλισμένου να απεικονίζει τα πλευρά ενός… βίσωνα.

Ένας ερασιτέχνης ανακάλυψε έναν χρυσό θησαυρό από την Εποχή του Σιδήρου της Δανίας μόνο με την βοήθεια ενός ανιχνευτή μετάλλων. Photo Credits: Conservation Center Vejle.

Το συναρπαστικό στην περίπτωση αυτή δεν είναι τόσο ο τρόπος που βρέθηκαν τα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά το ποιος τα βρήκε. Το 2021 απέδειξε πως η ανίχνευση μετάλλων είναι ένα αρκετά ασφαλές χόμπι για την πανδημία που περνάμε. Και αφού το να αγοράσεις έναν ανιχνευτή μετάλλων και να αρχίσεις να εξερευνάς είναι μία εύκολη και διασκεδαστική ασχολία, το 2021 καταγράφηκαν δεκάδες ευρήματα από ερασιτέχνες, απλούς κατοίκους συγκεκριμένα, που είχαν στην διάθεση τους απλά έναν ανιχνευτή μετάλλων.  Για παράδειγμα, ένας άνδρας στη Δανία ανακάλυψε μια κρύπτη που φύλαγε χρυσά κοσμήματα του 6ου αιώνα, χρησιμοποιώντας για πρώτη του φορά έναν ανιχνευτή μετάλλων.

Το Ηνωμένο Βασίλειο από την άλλη, αποδείχτηκε πως είναι ένα ιδιαίτερα γόνιμο έδαφος ερασιτεχνικών ευρημάτων, καθώς το 2021 ανακαλύφθηκαν δύο θησαυροί Βίκινγκ στο Isle of Man, ένα χρυσό και εμαγιέ μεσαιωνικό δαχτυλίδι στην Ουαλία, τη μεγαλύτερη συλλογή αγγλοσαξονικών χρυσών νομισμάτων και ένα μικροσκοπικό χρυσό βιβλίο από τον 15ο αιώνα, μόνο με την χρήση ανιχνευτών μετάλλων από ερασιτέχνες.

Η Πέτρα του Αρθούρου. Photo Credits: University of Manchester and Cardiff.

Οι αρχαιολόγοι τον Σεπτέμβριο του 2021 ανακάλυψαν την αρχική μορφή της Πέτρας του Αρθούρου, μια αρχαία κατασκευή που ενέπνευσε τα «Χρονικά της Νάρνια». Η ανακάλυψη αυτή έριξε νέο φως στην προέλευση της μυστηριώδους νεολιθικής δομής, η οποία χρονολογείται γύρω στο 3700 π.Χ.— μια ολόκληρη χιλιετία πριν από την κατασκευή του Stonehenge, που αναφέραμε πιο πάνω. Με βάση τα νέα ευρήματα, ο περίφημος βραχώδης τάφος του Χέρεφορντσάιρ της Αγγλίας, φαίνεται να ήταν μέρος μιας κοινότητας μνημείων ταφής της περιοχής.

Η πρώτη έγκυος μούμια που ανακαλύφθηκε. Photo Credits: Olek Leydo/Warsaw Mummy Project.

Φέτος, ένα γεγονός σόκαρε τον αρχαιολογικό κόσμο και αυτό ήταν όταν οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν την πρώτη έγκυο μούμια. Τα αρχαία λείψανα φαίνεται να χρονολογούνται στον πρώτο αιώνα π.Χ. και ανακαλύφθηκαν στη Θήβα της Αιγύπτου το 1826. Το 2021 όμως, η μούμια που μέχρι πριν οι υπεύθυνοι θεωρούσαν πως ήταν άνδρας ιερέας, «ξετύλιξε» μετά από έρευνες το μυστικό της.

«Η πρώτη μας έκπληξη ήταν ότι αρχικά ήταν γυναίκα, και μετά ανακαλύψαμε ότι είναι έγκυος γυναίκα», είχε πει στο Associated Press η αρχαιολόγος Marzena Ozarek-Szilke, που ηγήθηκε της έρευνας. «Όταν είδαμε το ποδαράκι και μετά το χεράκι του εμβρύου όμως, σοκαριστήκαμε πραγματικά».

Το πρώτο και μοναδικό ταριχευμένο σώμα εγκύου που βρέθηκε ποτέ, πιστεύεται ότι ήταν μεταξύ 20 και 30 ετών και 30 εβδομάδων έγκυος. Εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας από το 1917, αλλά ποτέ δεν είχε εξεταστεί τόσο διεξοδικά μέχρι τον Απρίλιο του 2021.