Κώστας Πράπογλου: Ούτε χρόνος, ούτε τόπος, μόνη η ανθρώπινη ύπαρξη

Σε έναν τόπο εμβληματικό, σημείο όπου συμπίπτουν η διαδρομή της αρχαίας πομπής των μυστών προς Ελευσίνα, ο χώρος της βυζαντινής Μονής Δαφνίου και ο κατεξοχήν νεωτερικός θεσμός του ψυχιατρικού ασύλου, στο Δαφνί, μια έκθεση εικαστικών καλεί τον επισκέπτη της να αναρωτηθεί για τη σχέση του τόπου και του χρόνου και, πιο συγκεκριμένα, για τον «άχρονο τόπο» και τον «άτοπο χρόνο».

Αν οι έννοιες αυτές ακούγονται πολύ αφηρημένες, η αναπόληση της δικής μας πραγματικότητας πριν από λίγους μήνες, κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού μας λόγω της πανδημίας, τις μετατρέπει σε πολύ συγκεκριμένες και οικείες στον καθένα καταστάσεις: Πόσο χρονικά προσδιορισμένος μπορεί να είναι ο τόπος όπου η καθημερινότητα επαναλαμβάνεται αέναα απαράλλαχτη, σαν σε λούπα; Πόσο τοπικά προσδιορισμένος μπορεί να είναι ο χρόνος που περνάμε συζητώντας, παρακολουθώντας ή δουλεύοντας μέσα από πλατφόρμες σαν το zoom;

Με αυτά τα ερωτήματα κατά νου, που γεννήθηκαν από το φαινομενικά παράδοξο εννοιολογικό πλαίσιο της έκθεσης «Reality Check», απευθυνθήκαμε στον επιμελητή της, Κώστα Πράπογλου, λίγες μέρες πριν τα εγκαίνια, που θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου.

Ο δρ. Κώστας Πράπογλου είναι αρχαιολόγος-αρχιτέκτονας, κριτικός σύγχρονης τέχνης και επιμελητής. Έχοντας αναπτύξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γύρω από ιδέες διεθνικών και διιστορικών αντιλήψεων, η επιμελητική του πρακτική διερευνά και συνδιαλέγεται με τις εν εξελίξει κοινωνικοπολιτικές παραμέτρους που ενσωματώνονται σε διαρκή αναδυόμενα παραδείγματα αρχαίας και σύγχρονης διαπολιτισμικής μυθολογίας. Η ΑΜΚΕ artefact athens, η οποία διοργανώνει την έκθεση «Reality Check» αποτελεί πνευματική του σύλληψη.

Ανάμεσα στις εκθέσεις τις οποίες έχει επιμεληθεί στην Αθήνα, σημειώνουμε τις ομαδικές: «[α]γνωστοι προορισμοί κεφάλαιο I», πρώην οικία Ζαρίφη, Κυψέλη (2017), «[α]γνωστοι προορισμοί κεφάλαιο II: κέλυφος / η πολιτική της ύπαρξης», 15ο Λύκειο, Κυψέλη (2018), «[α]γνωστοι προορισμοί κεφάλαιο III: επανασύνδεση – μια δεύτερη ευκαιρία», 5 χώροι στην Κυψέλη (2019) και «+9», Ιερά Οδός 18-20 (2019).

Αικατερίνη Γεγησιάν

Η έκθεση έχει ως υπότιτλο το ερώτημα: «Ποια είναι η δική σου πραγματικότητα;» Ουσιαστικά, μέσα από την έκθεση διαχειριζόμαστε τις έννοιες που έχουν να κάνουν με την πραγματικότητα που βιώνει ο καθένας μας, σε σχέση με τον χώρο και τον χρόνο. Συνεπώς, η διαχείρισή τους είναι καθαρά υποκειμενική.

Στο εννοιολογικό πλαίσιο της έκθεσης περισσότερο εστιάζω στο πώς αντιλαμβανόμαστε την ατοπικότητα και την αχρονικότητα, τον άτοπο χρόνο και τον άχρονο τόπο. Οι έννοιες αυτές ακούγονται κάπως αφηρημένες, αλλά πιστεύω πως ο καθένας μας, ειδικά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, με την πανδημία, κατά κάποιον τρόπο βιώνει αυτή τη συνθήκη.

Όχι. Την έκθεση την προετοιμάζω από τον Δεκέμβρη του 2019, πριν ξεκινήσει η πανδημία και, φυσικά, χωρίς να γνωρίζω την κατάσταση που ερχόταν. Από τον Μάρτιο του 2020, τον Covid και τα lockdown, όμως, όλο αυτό πήρε μια νέα διάσταση και «κούμπωσε», καθώς τη συνθήκη την οποία διαχειριζόμουν προετοιμάζοντας την έκθεση αρχίσαμε ξαφνικά να την βιώνουμε όλοι.

Δήμητρα Σκανδάλη

Η έκθεση, πράγματι, λαμβάνει χώρα σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου του Δαφνίου, όμως δεν έχει να κάνει με το ίδιο το ψυχιατρείο. Δεν ασχολείται με τις έννοιες του εγκλεισμού, της ιδρυματοποίησης ή του ασύλου. Έτσι κι αλλιώς, η έννοια του ψυχιατρείου έχει να κάνει με την ψυχή μας, οπότε ο κάθε καλλιτέχνης καταθέτει την ψυχή του με το έργο του. Από την άλλη, η πρόθεσή μου από την αρχή ήταν να έρθει ο θεατής μέσα σε έναν τόσο έντονο τόπο, όπως είναι το ψυχιατρείο, αλλά μπαίνοντας μέσα σε αυτό το κτίριο, να αισθανθεί ότι βρίσκεται έξω. Μπαίνεις μέσα στο χώρο του Ψυχιατρείου και στο κτίριο της έκθεσης, αλλά πρέπει να νιώσεις ότι βρίσκεσαι έξω, ότι σου ανοίγεται μια πύλη προς κάπου αλλού. Αυτός είναι ο στόχος μου.

Πράγματι, η Ιερά Οδός με κυνηγάει! Πριν από δύο χρόνια είχα κάνει έκθεση στην αρχή της, σήμερα στη συνάντησή της με τη Λεωφόρο Αθηνών. Για μένα ο άξονας αυτός είναι πολύ σημαντικός. Η παρούσα έκθεση βρίσκεται πάνω στην πορεία όπου κάποτε γινόταν η τελετουργική πομπή των Ελευσινίων. Σήμερα απλώς βλέπεις την κίνηση των αυτοκινήτων και των φορτηγών, έχει αλλάξει το τοπίο. Παρόλα αυτά, υπάρχει αυτή η μετάβαση, αυτή η «μεταφορά», είτε ανθρώπων είτε εννοιών. Από τη μια μεριά έχουμε το Ψυχιατρείο και απέναντι τη Μονή Δαφνίου, όλα πολύ σημαντικά τοπόσημα, ανάμεσα στα οποία γίνεται και η έκθεση. Όλα αυτά ταιριάζουν σαν έννοιες και σαν γεωγραφικοί προσδιορισμοί

Ο χρόνος κατά κάποιον τρόπο αναιρείται, γι’ αυτό μιλάμε για άχρονο τόπο: ο τόπος είναι ο ίδιος, ο χρόνος όμως δεν υπάρχει· υπάρχουν αυτές οι διαστρωματώσεις, αλλά δεν υπάρχει αλληλοδιαδοχή, είναι όλα μαζί. Αυτός είναι ένας από τους σημαντικότερους άξονες της έκθεσης. Στο αφήγημα της έκθεσης που διαχειρίζομαι υπάρχουν τρεις πρωταγωνιστές: ο χώρος, ο χρόνος κι η ανθρώπινη ύπαρξη. Πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ή το ένα αναιρεί το άλλο ή κάποιο από τα τρία υπερισχύει, είναι στην κρίση του καθενός και του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται αυτούς τους τρεις πρωταγωνιστές. Μήπως, όμως, είναι ένας μόνο ο πρωταγωνιστής, η ανθρώπινη ύπαρξη, και δεν υπάρχει ούτε ο τόπος ούτε ο χρόνος;

Εοζέν Αγκοπιάν

Στην έκθεση «Reality Check» θα συμμετάσχουν με έργα τους οι καλλιτέχνες και οι καλλιτέχνιδες: Εοζέν Αγκοπιάν, Λυδία Ανδριώτη, Κατερίνα Αποστολίδου, Zeina Barakeh, Orit Ben-Shitrit, Μάριος Βουτσινάς, Brothers Quay, Αικατερίνη Γεγησιάν, Robert Cahen, Γιώργος Γιώτσας, Ειρήνη Γκόνου, Λυδία Δαμπασίνα, Διοχάντη, Άντζη Δρακόπουλος, Ελένη Ζούνη, Daniel Hill, Μάριον Ιγγλέση, Ελίνα Ιωάννου, Βασίλης Καρούκ, Renee Magnanti, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Βάνα Ντατσούλη, Bill Pangburn, Ελένη Πανουκλιά, Βιβή Περυσινάκη, Άντα Πετρανάκη, Belle Shafir, Δήμητρα Σκανδάλη, Μαριάννα Στραπατσάκη, Λάμπρος Τακλής, Νίκος Τρανός, Τάνια Τσιρίδου, Έφη Φουρίκη, Ζωή Χατζηγιαννάκη.