Ίνγκριντ Μπέργκμαν: Οι σημαντικοί κινηματογραφικοί σταθμοί της εμβληματικής ηθοποιού

Σαν σήμερα 29 Αυγούστου, το 1915, γεννήθηκε στη Στοκχόλμη της Σουηδίας η εμβληματική ηθοποιός Ίνγκριντ Μπέργκμαν, η οποία θα μείνει στην ιστορία για το ανεξάντλητο ταλέντο, τη σκληρή δουλεία και την ευφυία που βρίσκεται πίσω από τις ειλικρινείς και φυσικές ερμηνείες της.

Έχοντας χάσει τους γονείς της σε νεαρή ηλικία και μένοντας με τους θείους της, η Ίνγκριντ Μπέργκμαν, σε ηλικία 17 χρόνων έγινε δεκτή στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικών Τεχνών της Σουηδίας, με την πρώτη της εμφάνιση στη μεγάλη οθόνη να πραγματοποιείται το 1935 στην ταινία «The Count of the Old Town». Τα χρόνια που ακολούθησαν είδε το άστρο της να αναδύεται στη γενέτειρα της, ενσαρκώνοντας μια σειρά από ποικίλους ρόλους, με πιο αξιοσημείωτο εκείνον της νεαρής πιανίστριας που συνάπτει ερωτικό δεσμό με έναν διάσημο βιολονίστα, στο «Intermezzo» του Gustaf Molander.

Η παρουσία της στην ταινία θα προσελκύσει τη διεθνή προσοχή με τον Αμερικανό παραγωγό David O. Selznick να την καλεί στο Hollywood για το remake, σε σκηνοθεσία Gregory Ratoff (1939). Το φιλμ αποτέλεσε τεράστια εισπρακτική επιτυχία και ο Selznick έχοντας πειστεί ότι έχει ανακαλύψει τη νέα Γκρέτα Γκάρμπο την έπεισε να μετακομίσει οριστικά στη «Μέκκα» του κινηματογράφου.

Με πρωταγωνιστικούς ρόλους σε κλασικές, πλέον, ταινίες (που αποτέλεσαν και εμπορικές επιτυχίες, επίσης) όπως το «Casablanca» (1942, σκην. Michael Curtiz), «Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα» (1943, σκην. Sam Wood) -όπου και κέρδισε την πρώτη της υποψηφιότητα για Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου- «The Bells of St. Mary’s» (1945, σκην. Leo McCarey), «Υπόθεσις Νοτόριους» (1946, σκην. Alfred Hitchcock) και τη βραβευμένη ερμηνεία της (Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου) στον «Εφιάλτη» (1944, σκην. George Cukor) απέδειξε το εντυπωσιακό εύρος των ερμηνευτικών της δυνατοτήτων, τη γεμάτη αυτοπεποίθηση σχέση της με την κινηματογραφική κάμερα και μεταμορφώθηκε σε μια σταρ παγκόσμιου βεληνεκούς.

Εκεί στο απόγειο της επιτυχίας της η «παράνομη σχέση» της με τον Ιταλό δημιουργό Ρομπέρτο Ροσελίνι, με τον οποίον συνεργάζονταν για την ταινία «Stromboli, γη του Θεού» (1950), η απόφασή της να εγκαταλείψει τον τότε σύζυγό της Dr. Peter Lindstrom και η γέννηση του γιού της- με τον Ιταλό σκηνοθέτη- εκτός γάμου, δημιούργησε ένα τεράστιο σκάνδαλο, στρέφοντας τον Τύπο και την αμερικάνικη κοινωνία εναντίον της. Ιδιοκτήτες κινηματογράφων σε δώδεκα πολιτείες αρνήθηκαν να προβάλουν τις ταινίες της, γυναικείες και θρησκευτικές οργανώσεις κάλεσαν σε μποϋκοτάζ των φιλμ που συμμετέχει, ενώ δέχθηκε λεκτικές επιθέσεις ακόμη και από πολιτικούς παράγοντες, όπως το μέλος του Κογκρέσου των Δημοκρατικών Edward C. Johnson.

Το ανυπόφορο κλίμα που επικρατούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες την εξώθησε να εγκαταλείψει τη χώρα για την Ευρώπη, όπου και έπαιζε σε χαμηλού, κυρίως, προϋπολογισμού ιταλικά και γαλλικά φιλμ, με πιο αξιοσημείωτα τις συνεργασίες της με τον δεύτερο σύζυγό της Ρομπέρτο Ροσελίνι, «Europe ‘51», 1952 και «Viaggio in Italia» 1954.

Το 1956 πραγματοποιεί μια θριαμβευτική επιστροφή στο Hollywood με την ταινία «Αναστασία» (σκην.  Anatole Litvak), όπου για τον ρόλο της μυστηριώδους γυναίκας, η οποία είναι και δεν είναι η κόρη του Τσάρου Νικολάου του Β΄ της απονεμήθηκε το δεύτερο Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου. Περνάει, πλέον, σε μια δεύτερη φάση της καριέρας της όπου τη διακρίνει ακόμη μεγαλύτερη υποκριτική ωριμότητα, ενώ γίνεται και περισσότερο επιλεκτική με τους ρόλους που αναλαμβάνει. Για την ίδια δεν είχε ποτέ τόση σημασία το χρήμα, όσο να ικανοποιήσει την ακόρεστη επιθυμία της για καλλιτεχνική εξέλιξη.

Στη δεύτερη αυτή φάση της κινηματογραφικής της πορείας μας χάρισε αξέχαστες ερμηνείες σε ταινίες όπως το «Indiscreet» (1958, σκην. Stanley Donen), «Το Αγκάθι» (1969, σκην. Gene Saks), «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» (1974 σκην. Sidney Lumet) όπου και κέρδισε το βραβείο Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου και τη «Φθινοπωρινή σονάτα» (1978 σκην. Ingmar Bergman).

Ο ρόλος της Isla Lund μιας γυναίκας αμφιταλαντευόμενης ανάμεσα στην αγάπη της για τον πρώην αγαπημένο της Rick (Humphrey Bogart) και στην αφοσίωση της στον σύζυγό της Victor Laszlo (Paul Henreid) θεωρήθηκε από πολλούς ως ένας από τους εμβληματικότερους στην καριέρα της σπουδαίας ηθοποιού, μετατρέποντάς τη σε μια λαμπερή πρωταγωνίστρια του Hollywood.

Η δυναμική και γεμάτη συναισθηματική ειλικρίνεια ερμηνεία της, ωστόσο, δεν ενθουσίασε την ίδια την ηθοποιό, ενώ και το φιλμ το ίδιο (ένα από τα σπουδαιότερα όλων των εποχών) δεν της άρεσε καθόλου. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων δυσκολεύτηκε αρκετά, καθώς το σενάριο άλλαζε καθημερινά, με την Μπέργκμαν να αδυνατεί να δώσει μια σταθερή κατεύθυνση στη διχασμένη ηρωίδα της.

Σε αυτή την α-πολιτικοποιημένη μεταφορά του ομότιτλου μυθιστορήματος του Ernest Hemingway στη μεγάλη οθόνη η Ίνγκριντ Μπέργκμαν ενσαρκώνει τη Μαρία, μια νεαρή, κακοποιημένη από τα φασιστικά στρατεύματα, γυναίκα, με αγνή ψυχή, η οποία ερωτεύεται έναν Αμερικανό εθελοντή (Gary Cooper) κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Για τη βαθιά συγκινητική ερμηνεία της, η οποία την καθιέρωσε ως μια από τις επιδραστικότερες πρωταγωνίστριες του μελοδράματος, η Μπέργκμαν κέρδισε την πρώτη της υποψηφιότητα για Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου. Τόσο η ίδια, όσο και ο συμπρωταγωνιστής της Gary Cooper επιλέχθηκαν για την ταινία από τον ίδιο τον συγγραφέα.

Στο αριστούργημα αυτό του Hitchcock ο Αμερικανός πράκτορας T. R. Devlin (Cary Grant) επιστρατεύει την Alicia Huberman, κόρη ενός Γερμανού καταδικασμένου για εσχάτη προδοσία, ώστε να κατασκοπεύσει τους πρώην συναδέλφους του πατέρα της, ενώ, παράλληλα μπλέκεται μαζί της σε μια «νοσηρή» σχέση, όπου βασιλεύει η καχυποψία.

Εδώ η ηθοποιός, ως η απερίσκεπτη, σεξουαλικά απελευθερωμένη και παρεξηγημένη Alicia παραδίδει μια από τις πιο παθιασμένες ερμηνείες της καριέρας της. Η γεμάτη αντιθέσεις ηρωίδα επιτρέπει στην Μπέργκμαν, να ενσωματώσει πλήρως στο ανεπιτήδευτο παίξιμό της τον αισθησιασμό, την ευθύτητα και την ευφυία της.

Στο κλασικό αυτό ψυχολογικό θρίλερ που τοποθετείται στο Βικτωριανό Λονδίνο, η Ίνγκριντ Μπέργκμαν υποδύεται την Paula μια αφελή γυναίκα της οποίας ο διεστραμμένος και χειριστικός σύζυγος (Charles Boyer) προσπαθεί να την οδηγήσει στον τρόμο και την παράνοια.

Η εξαιρετικά εκφραστική ερμηνεία της ηθοποιού, ως μια γυναίκα η οποία βρίσκεται στο χείλος της τρέλας, της χάρισε το βραβείο Όσκαρ Α΄Γυναικείου Ρόλου. Η Μπέργκμαν απέδωσε την ηρωίδα όχι ακριβώς ως ένα λιγόψυχο θύμα (αν και παρουσιάζεται αβοήθητη ανά στιγμές), αλλά με μια διακριτική αιχμηρότητα και προς το τέλος με μια εκδικητική χαιρεκακία.

«Stromboli, γη του Θεού» (1950), σε σκηνοθεσία Roberto Rossellini

Σε αυτό το πρωτοποριακό δείγμα του μοντέρνου ευρωπαϊκού κινηματογράφου, η Ίνγκριντ Μπέργκμαν υποδύεται την Καρίν, μια ανατολικοευρωπαία ιερόδουλη πρόσφυγα, η οποία δέχεται να παντρευτεί έναν Σικελό ψαρά (Mario Vitale), ώστε να αποκτήσει διαβατήριο, εισχωρώντας σε μια σκληρή αγροτική κοινωνία με παγιωμένα στο χρόνο ήθη.

Ως η εγωκεντρική και απόμακρη αρχικά ηρωίδα η οποία έρχεται αντιμέτωπη με τη μισαλλόδοξία και η οποία όντας αποξενωμένη και απελπισμένη βιώνει μια πνευματική κρίση, η ηθοποιός αποδεικνύει την εκπληκτική ικανότητα της να υποδυθεί, τολμηρά και γενναία, ηρωίδες που ανήκουν σε ποικίλα πολιτιστικά περιβάλλοντα. Μάλιστα, θεωρείται η μοναδική μεγάλη ηθοποιός του 20^ου αιώνα που μπορούσε να παίξει το ίδιο εξαιρετικά σε πολλές γλώσσες.

Μια μεσήλική, επιτυχημένη πιανίστρια, η Charlotte (Ίνγκριντ Μπέργκμαν) επισκέπτεται την κόρη της Eva (Liv Ullmann) και αναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπη με τις αποτυχίες της μεταξύ τους σχέσης, όντας από την πλευρά της μια αμελής μητέρα. Μια σχέση, η οποία πίσω από το προσωπείο της στοργής κρύβει ενοχές, οργή και ένα δυσβάσταχτο «κατηγορώ».

Εδώ η Μπέργκμαν πραγματοποιεί τη σπουδαιότερη ερμηνεία της καριέρας της, ως μια παγερή, δυναμική και κομψή Charlotte, κερδίζοντας την τελευταία υποψηφιότητά της για Όσκαρ Α΄Γυναικείου Ρόλου. Παράλληλα, φαίνεται να προβαίνει και η ίδια σε μια απροσδόκητη εξομολόγηση και απολογισμό προς το τέλος της ζωής της (ήδη είχε διαγνωστεί με καρκίνο, θα φύγει από τη ζωή στα 67α γενέθλιά της), όσον αφορά τις δικές της αποτυχίες και παραλείψεις στην προσωπική της ζωή.