10 τραγούδια που μιλούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Δέκα τραγούδια, τα οποία αποδεικνύουν ότι ακόμη και σε εποχές όπου τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου θεωρούνται δεδομένα και απαραβίαστα, δεν προστατεύονται, ωστόσο, όλοι οι άνθρωποι στην πράξη από τις διακρίσεις και την καταπίεση. Μπορεί να γράφτηκαν σε διαφορετικές δεκαετίες και κάτω από διαφορετικές συνθήκες, ωστόσο, ο πυρήνας του προβληματισμού τους γύρω από την ανθρώπινη συνθήκη εμφανίζει τρομακτικές ομοιότητες. Σαν να μην πέρασε μια μέρα… σαν να βρισκόμαστε στο ίδιο έργο θεατές… Εκεί όπου οι αγώνες για ισότητα, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και ελευθερία δεν σταματούν ποτέ…εκεί όπου ο άνθρωπος δεν παύει ποτέ να ελπίζει.

Το «Ain’t Got No Home In This World Any More» είναι ένα τραγούδι του Αμερικανού φολκ τραγουδιστή Woody Guthrie, το οποίο κυκλοφόρησε το 1940 και περιλαμβάνεται στο άλμπουμ «Dust Bowl Ballads». Βασισμένο, εν μέρει, σε ένα γκόσπελ τραγούδι, το οποίο ο Guthrie είχε ακούσει κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του σε προσφυγικούς καταυλισμούς. Εξοργισμένος από το μήνυμα του που έλεγε ότι οι πρόσφυγες/μετανάστες πρέπει να αποδέχονται, χωρίς διαμαρτυρία, τις κακουχίες και τα βάσανά τους, ο ερμηνευτής αποφάσισε να μιλήσει, αντίθετα, για την αδικία που υφίσταται η συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων: «Δεν έχω σπίτι, απλώς περιπλανιέμαι/Ένας περιπλανώμενος εργάτης, που πηγαίνει από πόλη σε πόλη/Και η αστυνομία με δυσκολεύει όπου και αν πάω/Και δεν έχω σπίτι σε αυτό τον κόσμο πλέον». Ο Guthrie ήταν από τους πρώτους φολκ τραγουδιστές που τραγούδησε για τους μετανάστες, ιδιαίτερα για τα φτωχά αγροτικά στρώματα, τα οποία έπρεπε συχνά να ξεριζώνονται και να καταφεύγουν σε μια νέα πόλη, στην οποία τις περισσότερες φορές δεν ήταν καλοδεχούμενοι.

Γραμμένο και ερμηνευμένο, το 1964, από τον Αμερικανό τραγουδιστή – τραγουδοποιό Sam Cooke, το «A Change is Gonna Come» αποτελεί ένα αντιρατσιστικό τραγούδι που αναφέρεται στις φυλετικές διακρίσεις που μαστίζουν, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα τις Η.Π.Α. Ο Cooke, ο οποίος εμπνεύστηκε από διάφορα αληθινά περιστατικά όπου ο ίδιος και ο περίγυρος του βίωσαν τον ρατσισμό, ήθελε να γράψει ένα τραγούδι που να αφορά όχι μόνο τους δικούς του προσωπικούς, καθημερινούς αγώνες, αλλά εκείνους ολόκληρης της αφροαμερικάνικης κοινότητας, ιδιαίτερα το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα, με στόχο το τέλος των φυλετικών διαχωρισμών σε θεσμικό και κοινωνικό επίπεδο. Με μια νότα αισιοδοξίας ο ερμηνευτής δηλώνει «Έχει περάσει πολύ καιρός, όμως ξέρω πως η αλλαγή θα συμβεί».

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα τραγούδια του 20ου αιώνα, το «Imagine», κυκλοφόρησε στις 11 Οκτωβρίου 1971 και μέχρι σήμερα αποτελεί ύμνο-κάλεσμα για παγκόσμια ειρήνη και αλληλεγγύη. Γραμμένο από τον John Lennon, με τη συνδρομή της Yoko Ono, το τραγούδι μας καλεί να φανταστούμε έναν ριζοσπαστικά ουτοπικό κόσμο όπου δεν υπάρχει πόλεμος, φτώχεια, πείνα, ή οτιδήποτε μπορεί να χωρίσει τους ανθρώπους (θρησκεία, κράτη…) και όλοι ζουν αρμονικά και με αλληλοσεβασμό. Ο αισιόδοξος ανθρωπισμός που αποπνέει αποτελούσε και ένα αίτημα των Λένον-Όνο, αλλά και άλλων για την λήξη του πολέμου στο Βιετνάμ. Και αν το πρόταγμα για ισότητα και ενότητα μέσα από την εξάλειψη των υπαρχουσών κοινωνικοπολιτικών δομών φαντάζει, ουσιαστικά, ανέφικτο, ωστόσο το «Imagine» εξακολουθεί να εμπνέει και να μας καλεί, μέσα από προσωπικές πράξεις αλληλεγγύης και συμπόνιας, να κάνουμε τον κόσμο μας λίγο καλύτερο.

Εμπνευσμένο, εν μέρει ως προς τη δομή, από το τραγούδι «Ten Commandments» του Τζαμαϊκανού τραγουδιστή-τραγουδοποιού Prince Buster, το «Know your Rigths» κυκλοφόρησε, το 1982 και συμπεριλαμβάνεται στο 5ο studio άλμπουμ της αγγλικής ροκ μπάντας, The Clash. Πρόκειται για μια πολιτικοκοινωνική σάτιρα, όπου ο ερμηνευτής, ως ένας μοχθηρός κρατικός αξιωματούχος, απευθύνεται στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, αρχικά με τη φράση «Αυτό είναι ένα μήνυμα δημοσίου συμφέροντος… με κιθάρες», καθώς αρχίζει να τους απαριθμεί τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, τα οποία στην πράξη καταστρατηγούνται: «Νούμερο 3: Έχεις το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου, αρκεί να μην είσαι τόσο χαζός ώστε να θέλεις να το εξασκήσεις». Ένα σαρκαστικό τραγούδι για την καταπίεση που υφίστανται στην πράξη οι φτωχοί και οι «αδύναμοι» και την υποκρισία των σύγχρονων κοινωνιών.

Το «Smalltown Boy» είναι τραγούδι του indie-pop συγκροτήματος Bronski Beat, το οποίο κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1984 και περιλαμβάνεται στο δισκογραφικό τους ντεμπούτο, με τίτλο «The Age of Consent». Ένας ΛΟΑΤΚΙ ύμνος, ο οποίος όχι μόνο αποτέλεσε εμπορική επιτυχία, αλλά μίλησε ξεκάθαρα για τον κίνδυνο της απόρριψης από το οικογενειακό περιβάλλον και της εκδίωξης από το σπίτι που αντιμετώπιζε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η ΛΟΑΤΚΙ νεολαία. Μια εξιστόρηση για τον Γολγοθά ενός ομοφυλόφιλου νεαρού, ο οποίος εξαιτίας των διώξεων και της κακοποίησης που είχε υποστεί από τον κοινωνικό περίγυρο της πόλης του, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι του, καθώς ούτε εκεί βρίσκει στήριξη και κατανόηση.

Το «Sisters Are Doin’ It for Themselves» αποτελεί έναν ύμνο για την γυναικεία χειραφέτηση από το Βρετανικό pop ντουέτο, Eurythmics, και την Αμερικανίδα τραγουδίστρια Aretha Franklin. Το τραγούδι, γραμμένο από τους ίδιους τους Eurythmics (Annie Lennox και Dave Stewart), είναι εμπνευσμένο από το κίνημα των Σουφραζετών.  Ένα εμψυχωτικό κομμάτι για την γυναικεία ενδυνάμωση, την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος, την ανεξαρτησία και την αυτάρκεια. Μια πανηγυρική δήλωση για την γυναικεία απελευθέρωση, τον δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο δρόμο προς την ισότητα, για όσα οι γυναίκες μέσα από  (και καθημερινούς) αγώνες, κατάφεραν να πετύχουν: «Αυτό εδώ αποτελεί ένα τραγούδι για να γιορτάσουμε την συνειδητή απελευθέρωση της γυναίκας! Μητέρες-κόρες και οι κόρες τους επίσης. Γυναίκα προς Γυναίκα. Τραγουδάμε μαζί σας».

Ένα ιδιαίτερο a cappella τραγούδι, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στον πρώτο δίσκο της Αμερικανίδας τραγουδίστριας – τραγουδοποιού Tracy Chapman, «Tracy Chapman» (1988). Το «Behind the Wall» αποτελεί μια ειλικρινή και ανατριχιαστική εξιστόρηση ενός περιστατικού ενδοοικογενειακής βίας και της αστυνομικής αδιαφορίας ως προς αυτό. Η Chapman περιγράφει ένα γνώριμο, ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα, σκηνικό. Η ερμηνεύτρια ακούει φωνές από τη μεσοτοιχία και αμφιταλαντεύεται αν θα καλέσει την αστυνομία, γιατί εκείνη έρχεται πάντα αργά ή καθόλου και δεν κάνει ποτέ τίποτα, με τη δικαιολογία ότι δεν μπορεί να ανακατευτεί σε μια οικογενειακή υπόθεση. Ως που μια μοιραία μέρα είναι πλέον αργά για να γίνει το οτιδήποτε…

Γεννημένος στο Παρίσι από Ισπανούς μετανάστες, οι οποίοι είχαν καταφύγει εκεί για να γλιτώσουν από το φασιστικό καθεστώς του Φράνκο, ο Manu Chao χρησιμοποιεί τη μετανάστευση ως θεματική στα τραγούδια του αρκετά συχνά. Το ισπανόφωνο «Clandestino» («Παράνομος») περιλαμβάνεται στο πρώτο ομότιτλο άλμπουμ του καλλιτέχνη, το οποίο κυκλοφόρησε το 1998. Σύμφωνα με τον ίδιο το τραγούδι αναφέρεται «στο σύνορο ανάμεσα στην Ευρώπη και σε όσους έρχονται από φτωχά έθνη (…) ίσως ένα 30% των ανθρώπων στους δρόμους θεωρούνται «παράνομοι». Ένα ριζοσπαστικό κομμάτι που τάσσεται με τους εκδιωκόμενους, τους περιθωριοποιημένους, τους μετανάστες, όσους αφήνουν την πατρίδα τους για ένα καλύτερο μέλλον και την Οδύσσεια που βιώνουν προς αναζήτηση μιας νέας Ιθάκης: «Είμαι απλώς ένα φάντασμά στην πόλη/ χαμένος στην καρδιά της μεγάλης Βαβυλώνας/ Με αποκαλούν «παράνομο»/επειδή δεν κουβαλάω χαρτιά ταυτοποίησης…».

Η Shea Diamond θεωρείται πρωτοπόρος για τις τρανς γυναίκες στη μουσική βιομηχανία. Όπως μας πληροφορεί η ίδια: «γεννήθηκα στο πλαίσιο έμφυλων ρόλων τους οποίους δεν αποδέχτηκα και δεν αισθανόμουν ο εαυτός μου». Το τραγούδι «I Am Her» (2009) το έγραψε κατά τη διάρκεια της έκτισης της ποινής της σε ανδρικές φυλακές. Ήταν εκεί που βρήκε ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόταν ίδιες εμπειρίες, εκεί που κατάφερε να βρει τη μοναδική φωνή της, αλλά και εκεί που βίωσε τον ρατσισμό για την ταυτότητά της ως τρανς γυναίκα, έχανε συχνά τα προνόμια της για να βρίσκεται «προστατευμένη» από τον ανδρικό πληθυσμό της φυλακής. Ενώ η ταπείνωση, η απομόνωση και η μη αναγνώριση του πραγματικού της φύλου χρησιμοποιήθηκαν εναντίον της, ως τιμωρία. Η ίδια εξηγεί: «Έγραψα το τραγούδι ως μια απάντηση σε όσους θεωρούν ότι δεν έπρεπε να υπάρχω. Ως έναν ύμνο για όσους τιμωρούνται επειδή απλά είναι ο εαυτός τους». 

Το τραγούδι κυκλοφόρησε στις 11 Δεκεμβρίου 2014 και περιλαμβάνεται στο soundtrack της ταινίας «Selma» της Ava DuVernay, μια ταινία που εκτυλίσσεται την εποχή του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα στις Η.Π.Α. και βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Συγκεκριμένα, η ταινία αφορά τις τρεις Πορείες Διαμαρτυρίας από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερι, οι οποίες διοργανώθηκαν, το 1965, από μη-βίαιους Aφροαμερικανούς ακτιβιστές, ανάμεσά τους και ο σπουδαίος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ., με αίτημα το δικαίωμα ψήφου της αφροαμερικανικής κοινότητας και το τέλος των διακρίσεων. Γραμμένο από τους Common, John Legend και Rhymefest, το «Glory» συνδέει παρελθόν και παρόν, σε μια εποχή όπου το αίτημα για μη-βίαιη πολιτική ανυπακοή ενάντια στην αστυνομική καταστολή και την ρατσιστική βία είναι πιο επιτακτικό από ποτέ. Άλλωστε ο στίχος «Γι’ αυτό τον λόγο η Ρόζα κάθισε στο λεωφορείο, γι’ αυτό τον λόγο διασχίζουμε το Φέργκιουσον με τα χέρια ψηλά» τα λέει όλα…