Συν & Πλην: «Η κυρία του Μαξίμ» στο Εθνικό Θέατρο

Ο Ζορζ Φεντώ ίσως είναι ένας από τους ελάχιστους Ευρωπαίους συγγραφείς του 19ου – 20ου αιώνα τόσο έντονα αναγνωρίσιμος από το θεατρικό του ύφος. Οι κωμωδίες ανατροπών και παρεξηγήσεων που θέτουν στο επίκεντρο τους την συζυγική απιστία είναι ένα είδος που, εν πολλοίς, εφήυρε ο ίδιος και αποθέωσε στα 25 χρόνια διαρκούς συγγραφικής του δράσης.

Ταυτισμένος με την κωμωδία μετά μουσικής, το βωντβίλ, εντρύφησε εξαντλητικά σχεδόν στα πρόσωπα των έργων του, εκπρόσωποι της ανερχόμενης αστικής τάξης του Παρισιού στο γύρισμα του αιώνα. Μέσα από αυτά, ο Φεντώ ανατέμνει την κοινωνική υποκρισία, τον επαρχιωτισμό, το γάμο ως σύμβαση που, μετά μαθηματικής βεβαιότητας, οδηγεί στην απιστία, τις ταξικές διαφορές, την υπαρξιακή υστερία, την προσκόληση στη θρησκεία.

Ενδεικτικότατη της προβληματικής του είναι και η «Κυρία του Μαξίμ», ένα έργο που γράφει, έχοντας ήδη πετύχει την αναγνώριση· με τη διαφορά ότι τώρα γνωρίζει και τεράστια επιτυχία. Ήρωας του είναι ένας ευηπόληπτος γιατρός του Παρισιού, ο Πετυπόν, ο οποίος παρασύρεται (όπως φαίνεται) από ένα ζωηρότερο φίλο του, τον Μονζικούρ και ξημερώνεται στο σπίτι του μ’ ένα από τα δροσερά κορίτσια του διάσημου καμπαρέ, Μαξίμ, την Γαριδούλα. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν ο, άρτι αφιχθέντας, στρατηγός θείος του παρεξηγεί την παρουσία της νεαρής και την οποία πιστεύει ως σύζυγο του ανηψιού του. Όμως, η πραγματική σύζυγος είναι η Γκαμπριέλ, μια συντηρητική θεούσα που βρίσκεται στο διπλανό δωμάτιο!

Η προσωπική ζωή του Φεντώ ελάχιστα απείχε από του ήρωα του, Πετυπόν καθώς, πρωταγωνιστής σ΄έναν ματαιωμένο γάμο, αναλωνόταν συχνά σε εξωσυζυγικές σχέσεις με έδρα το Μαξίμ.

Πάντως, στην «Κυρία του Μαξίμ», ο Γάλλος μάστορας της φάρσας ξεδιπλώνει το ταπεραμέντο του, ανεβάζοντας επί σκηνής, ούτε ένα, ούτε δύο αλλά 29 πρόσωπα, έτοιμα να ριχτούν στον λάκκο των παρεξηγήσεων, των παραλογισμών, των εξωφρενικών δικαιολογιών και των κωμικών εναλλαγών μεταξύ ψέματος και αλήθειας.

Ο αγαπημένος των μεγάλων εμπορικών σκηνών, Ζωρζ Φεντώ εμφανίζεται κάτω από μια αναθεωρημένη οπτική. Η παράσταση του Εθνικού λανσάρει ένα αμιγώς λαϊκό έργο χωρίς να υποκύπτει στις αδυναμίες του λαϊκού ανεβάσματος. Τι σημαίνει αυτό; Πως το αστείο δεν εξαντλείται στην σκηνική του διατύπωση αλλά εμβαθύνει στα κατώτερα νοηματικά στρώματα· σημαίνει πως ο τρελός φαρσικός ρυθμός κατακτάται από τους ηθοποιούς επειδή βιώνεται ως οντολογική αγωνία των χαρακτήρων. Σημαίνει πως οι ηθοποιοί του υπηρετούν με ειλικρινές κέφι αυτήν την παρτιρούρα. Σημαίνει, επίσης, πως η όψη της παράστασης αντλεί από την εποχή αναφοράς του έργου μα δεν την αντιγράφει.

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος έχει φροντίσει να διατηρήσει όλες τις αξίες της κλασικής φάρσας, χωρίς να διστάζει να λοξοκοιτάξει στο παρόν του θεάτρου. Αποτέλεσμα; Μια απολαυστική παράσταση που συντηρεί επί 2.5 ώρες ένα συνεχές χαμόγελο στα χείλη. Υψηλής παρηγορητικής αξίας στη δυστοπική εποχή μας.

Άριστος γνώστης της γαλλικής δραματουργίας και λογοτεχνίας, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ενδίδει επιτέλους στο φλερτ με την καθαρόαιμη κωμωδία. Μετά την άσκηση του σε συγγενή είδη – την «Δίκη» του Κάφκα, τολμηρού εισηγητή του θεάτρου του παραλόγου, τον «Καντίντ», την σαρκαστική φιλοσοφική θεατρική μεταφορά του Βολταίρου, ακόμα και την παιγνιώδη ματιά με την οποία αντιμετώπισε τη δυστοπία του Ρέι Μπράντμπουρι «Φαρενάιτ 451» – περνάει στην γαλλική φάρσα, το βωντβίλ με τον πλέον εμβληματικό εκπρόσωπο του, τον Ζωρζ Φεντώ.

Υιοθετεί έναν ιδανικό ρυθμό που απογειώνει τον σκηνικό χρόνο ως απαραίτητη συνθήκη μιας επιτυχημένης φάρσας, καθοδηγεί θαυμάσια τους καλούς ηθοποιούς του, “πειράζει” εύστοχα με μοντέρνα ματιά την όψη του βωντβίλ (βοηθάει και το Εθνικό θέατρο ως γενναιόδωρος παραγωγός), υπερτονίζει την κοινωνικο-πολιτική διάσταση του έργου και δίνει χώρο στην υπαρξιακή πικρία του συγγραφέα, απομακρύνοντας την από τις συνήθεις εύπεπτες αναγνώσεις του Φεντώ – μη διστάζοντας δε, να σατιρίσει και την τρέχουσα επικαιρότητα με κάποια καίρια σχόλια. Με λίγα λόγια, παραδίδει ένα πλήρες, απολαυστικό υλικό, μια παράσταση με διαρκή και ευχάριστη ρευστότητα.

Δεν είναι καθόλου εύκολο να παρακολουθεί κανείς έναν άρτια συντονισμένο θίασο 22 ατόμων σε συνθήκες φάρσας. Κι όμως, στην περίπτωση της «Κυρίας του Μαξίμ» το σύστημα λειτουργεί ρολόϊ ώστε ακόμα και οι μικροί ή οι δευτερεύοντες ρόλοι να δίνουν μια καλή πάσα στους βασικούς ρόλους. Βεβαίως, ο Θωμάς Μοσχόπουλος έχει μερικούς εξαιρετικούς ηθοποιούς στη διανομή του, με εξέχοντες την Γαλήνη Χατζηπασχάλη και τον Θανάση Αλευρά. Δύο από τους κορυφαίους νεότερους εκπροσώπους της κωμωδίας στο ελληνικό θέατρο που ερμηνεύουν το… ατυχές ζευγάρι του Πετυπόν και της Γαριδούλας. Η μεν Γαλήνη Χατζηπασχάλη, που έχει αποδείξει σε διάφορες περιστάσεις πως έχει στόφα σπουδαίας κωμικού με πολύτιμα αυτοσχεδιαστικά αντανακλαστικά, απογειώνει τον ομώνυμο ρόλο με απίστευτο μπρίο και φαρσική φυσικότητα. Την ίδια ώρα, ο Θανάσης Αλευράς μετασχηματίζει ακούραστα την ιλιγγιώδη ταλαιπωρία του Πετυπόν σε μια νευρική και οργιώδη γελοιότητα.

Κοντά τους, ηθοποιοί με σημαντικά εύσημα στην κωμωδία (και όχι μόνο). Η Έμιλυ Κολιανδρή μεταμορφώνεται κυριολεκτικά στο μνημείο βλακείας της απατημένης συζύγου Πετυπόν, ο Κώστας Φιλλίπογλου δίνει έναν απολαυστικό στρατηγό Ντυ Γκρελέ αναδεικνύοντας συνάμα τις σκοτεινές πτυχές που εκπροσωπεί (τον αποικιοκρατισμό, τον φαλλοκρατισμό και τον ρατσισμό) ενώ ωραία συντονισμένοι στον φαρσικό μηχανισμό εμφανίζονται επίσης οι Θανάσης Δήμου, Κώστας Κορωναίος και Ευαγγελία Καρακατσάνη.

Η υψηλού επιπέδου εικαστικότητα της παράστασης είναι απόρροια μιας ωραίας συνεργασίας ανάμεσα στην ενδυματολογία, την σκηνογραφία καθώς και στις επί μέρους ειδικότητες. Σταθερές συνεργάτιδες του Μοσχόπουλου, η Ευαγγελία Θεριανού (στα σκηνικά) και η Κλαιρ Μπρέισγουελ (στα κοστούμια) συλλειτουργούν σ’ ένα πολύ γουστόζικο Belle Epoque τοπίο.

Τα σκηνικά, λιτά αλλά αρκούντως υπαινικτικά αντλούν από την ομορφιά της αντίκας, τα κοστούμια ζωντανεύουν ένα πολύχρωμο παριζιάνικο καρουζέλ ενώ σαν από πίνακα του Λωτρέκ έρχονται οι κομμώσεις του Χρόνη Τζήμου και το μακιγιάζ της Olga Faleichyk. Όλα χάρμα οφθαλμών. Σε αυτό το περιβάλλον, εντάσσονται ωραιότατα και τα βίντεο που μεσολαβούν του τεχνικού διαλείμματος (δια χειρός του Πάτροκλου Σκαφιδά) αλλά τελικά συνδέονται οργανικά με την αισθητική της παράστασης.

Συνυφασμένες πια με τον κινησιολογικό σχεδιασμό της Σοφίας Πάσχου, οι σκηνοθεσίες του Θωμά Μοσχόπουλου μοιάζουν να υπολογίζουν πολύ στη ματιά της. Έτσι κι εδώ, η κίνηση των ηθοποιών είτε συλλογικές ή κατά μόνας, ενθαρρύνουν το σωστό ρυθμό της φάρσας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιμέλεια κίνησης στις σκηνές της δεξίωσης αρραβώνων με την άψογη συμμετοχή σχεδόν όλου του θιάσου.

Το βωντβίλ προϋποθέτει μουσική και δη σατιρικά εύθυμη μουσική. Ο Κορνήλιος Σελαμσής αναλαμβάνει να δώσει τον τόνο με ηχητικά τοπία που συχνά μιμούνται την πλοκή του έργου, η οποία “διακόπτεται” από τη μια παρεξήγηση στην άλλη.

Τα ζητήματα των ανθρώπινων σχέσεων δεν εκπίπτουν και σπανίως βγαίνουν εκτός επικαιρότητας. Παρόλα αυτά, ο τρόπος με τον οποίο τα εξετάζει ο Φεντώ μοιάζουν να εκτοπίζονται από την σύγχρονη εποχή. Ευτυχώς, ο φαρσικός ρυθμός που αντανακλά ακριβώς την απόγνωση του ατόμου σήμερα, τα επανεγκαθιστά στην τρέχουσα δυστοπία που βιώνουμε.

Ανανεωτική και σε βάθος ματιά στον κλασικό Φεντώ σε μια άψογα καλοκουρδισμένη και ευφορική, από κάθε άποψη, παράσταση.