Η Ελένη Σκότη είναι η βασίλισσα της αλήθειας

Σε μια χρονική συγκυρία όπου το ελληνικό θέατρο στρέφεται ολοένα προς τον ρεαλισμό, η Ελένη Σκότη μπορεί να περηφανεύεται ότι βρισκόταν πάντα εκεί. Από την πρώτη στιγμή ίδρυσης του «Επί Κολωνώ», οι σκηνοθεσίες της στερεώνονταν στη ρεαλιστική φόρμα – μια αντίληψη που δεν πρόδωσε στα 18 χρόνια που θα ακολουθούσαν, μέχρι και σήμερα.

«Μου αρέσει το ρεαλιστικό θέατρο» λέει με αθωότητα. «Νομίζω πως έχω εστιάσει σ’ αυτό γιατί μου αρέσει να εμβαθύνω και να ανακαλύπτω τον ψυχισμό των χαρακτήρων. Μου αρέσει να δημιουργώ τρισδιάστατους χαρακτήρες που να μπορεί κανείς να ταυτιστεί μαζί τους. Είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι το ψυχολογικό ρεαλιστικό θέατρο είναι natura. Το ρεαλιστικό θέατρο έχει μια ποιητική διάσταση, είναι λίγο πιο πάνω από τη γη. Δεν είναι εύκολη η διαδικασία του, ούτε μπορείς να κρυφτείς πίσω από την φόρμα. Είναι πραγματικά δύσκολο το να ισορροπείς ανάμεσα στην ποίηση και τον ρεαλισμό» εξηγεί.

Ανακαλεί την ενασχόληση της με αυτό το θεατρικό είδος από τα φοιτητικά της χρόνια στο Πανεπιστήμιο Σάρα Λόρενς της Νέας Υόρκης, αφού είναι η κύρια φόρμα που διδάσκεται στις σχολές της πόλης.

«Παραστάσεις του Σαμ Σέπαρντ που ο ίδιος είχε σκηνοθετήσει, ειδικά το “Full for love” με συγκλόνισε. Θυμάμαι πως πέρναγε στην πλατεία η ανάσα του ηθοποιού. Ήμασταν όλοι ένα. Οι ηθοποιοί ήταν σαν ζώα πάνω στη σκηνή, η βία συνυπήρχε με μία ποιητική διάσταση» θυμάται.

Αγορίτσα Οικονόμου και Σοφία Σεϊρλή, σε ρόλο κόρης και μητέρας στη «Βασίλισσα της ομορφιάς».

Η Ελένη Σκότη βρίσκει πως το ρεαλιστικό θέατρο είναι ένα δύσκολο στοίχημα για όσους το υπηρετούν και την ίδια ώρα μια πολύ ενδιαφέρουσα δυνατότητα για τους θεατές του. «Εδώ ο θεατής ταυτίζεται και αν δεν πειστεί το απορρίπτει ως ψέμα. Ενώ σε άλλες παραστάσεις βλέπει μια ωραία φορμαλιστική εκδοχή ενός έργου και δεν μένει να σχολιάσει την υποκριτική. Στο ρεαλιστικό θέατρο, όμως, είναι όλα στο εδώ και στο τώρα – όπως και στη ζωή. Την ίδια ώρα, είναι ένα δύσκολο είδος για τον ηθοποιό που πρέπει να παίζει με πειθώ, με βάθος και με αλήθεια. Είναι ένα δύσκολο στοίχημα που πάντα με προκαλεί. Παίζει, μάλλον, ρόλο ότι είμαι σκηνοθέτις που υπηρετεί τον ηθοποιό· δεν θέλω να είμαι πρωταγωνστής, δεν θέλω να φαίνομαι».

Από το 1989, οπότε και εργάστηκε για πρώτη φορά ως βοηθός σκηνοθέτη στη Νέα Υόρκη, ξεκίνησε να αναπτύσει μια μέθοδο στο ρεαλιστικό θέατρο. «Η βάση της μεθόδου μου είναι η εξερεύνηση μέσα από τον αυτοσχεδιασμό των βασικών συναισθημάτων που κουβαλάει ο άνθρωπος. Πιστεύω πως, όπως ο ζωγράφος έχει στην παλέτα του τα βασικά χρώματα, έτσι και ο ηθοποιός πρέπει να δουλεύει με τα βασικά του συναισθήματα όπως ο φόβος, ο θυμός, η χαρά, η λύπη, η αγάπη και ο έρωτας. Προσπαθώ, λοιπόν, να εμβαθύνω σε ένα προσωπικό επίπεδο, με τεχνικές και ασκήσεις που τα αφήνουν να εκφραστούν και να απελευθερωθούν. Μετά η δουλειά συνεχίζεται, εφαρμόζεται πάνω σε κείμενο».

Αυτή την περίοδο, η σκηνοθέτις καταπιάνεται με το έργο του Μάρτιν ΜακΝτόνα (στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε μέσα από το ανέβασμα του «Πουπουλένιου» στο Αμόρε) «Η βασίλισσα της ομορφιάς» γιατί «συνδυάζει τον ωμό ρεαλισμό με φευγάτες στιγμές υπερφυσικού οι οποίες εισβάλουν κυριολεκτικά στα έργα του πάντοτε με ένα δυνατό χιούμμορ. Θεωρώ ευφυές πώς τα συνδέει όλα αυτά. Επίσης, με ελκύει το γεγονός πως η έντονη βία στα έργα του κρύβει μια βαθιά μοναξιά, βαθιά λύπη. Αυτό με αγγίζει, με ταρακουνάει».

Στην «Βασίλισσα της ομορφιάς» (1996) ο Ιρλανδός συγγραφέας παρακολουθεί τη ζωή δύο γυναικών, σε μια φτωχική κωμόπολη της Ιρλανδίας: Μιας ηλικιωμένης και δεσποτικής μάνας και της 40χρονης κόρης της που την φροντίζει. Στην σκηνοθεσία που παραδίδει στο κοινό την επόμενη εβδομάδα, η Σκότη κάνει focus «στον κίνδυνο που δημουργούν οι εξαρτημένες σχέσεις. Η μάνα δεν είναι αυτοεξυπηρετούμενη, η κόρη είναι ευάλωτη καθώς έχει περάσει μια περιπέτεια υγείας. Όλο αυτό οξύνει την τρέλα, την αρρωστημένη σχέση. Δεν υπάρχει χώρος για αγάπη. Μισούν και εξαρτώνται ταυτόχρονα, πάντοτε με χιούμορ. Στα έργα του ΜακΝτόνα το χιούμορ μπαίνει για να σε κάνει να αντέξεις τον πόνο και τη βία. Μέσα από το χιούμορ μπορείς να δεις τα πράγματα σε μικρή απόσταση· μετά ο συγγραφέας ζουμάρει και σε χτυπάει ανελέητα».

Σκηνή από την παράσταση με τους Αγορίτσα Οικονόμου και Αντώνη Τσιοτσιόπουλο.

«Η βασίλισσα» έρχεται να προστεθεί στο τοπίο των παραστάσεων ρεαλισμού που έχουν κατακλύσει την πόλη. Η Ελένη Σκότη είναι ενθουσιασμένη από αυτή την επέλαση. «Είδα για παράδειγμα την παράσταση “Άνθρωποι και ποντίκια” και ξετρελάθηκα. Είδα ζωή και κάτι ωμό, άμεσο πάνω στη σκηνή. Πιστεύω σε αυτού του είδους το θέατρο. Περάσαμε νομίζω μία περίοδο πολύ φορμαλιστική και ο θεατής θέλει να αισθανθεί, να φύγει συγκινημένος και προβληματισμένος. Και η μεγάλη μου χαρά είναι να βλέπω πολλούς μαθητές μου – σκηνοθέτες και ηθοποιούς – να κάνουν αυτού του είδους το θέατρο και να το κάνουν επιτυχημένα».

Κι ενώ ετοιμάζεται για την πρεμιέρα της, πάντα στο πνεύμα του ρεαλισμού, η Ελένη Σκότη δεν κρύβει πως δεν θα δίσταζε να στραφεί σε άλλη φόρμα θεάτρου. Το πρωτοδοκίμασε, εξάλλου, στην «Δύναμη του σκότους» του Λέοντος Τολστόϊ πριν από τρία χρόνια. «Και εκεί ήταν όντως μια πολύ ωραία συγκυρία γιατί είχα την ευκαiρια να παντρέψω μια πιο αφηγηματική, εξωστρεφή πρακτική θεάτρου με τον ρεαλισμό. Ένα πάντρεμα σε ένα κλασσικό κείμενο με πολλή μουσική και τραγούδι. Ήταν από τις ωραιότερες στιγμές και θα ήθελα να το ξανακάνω».