Αμαλία Μουτούση: Και το θέατρο τελειώνει. Δεν θέλω να κάνω πάντα αυτή τη δουλειά

Στο αίθριο του Μουσείου Φρυσίρα στην Πλάκα, το φως του μεσημεριού λούζει στοργικά τα μαλλιά της. Η Αμαλία Μουτούση αφήνεται σ’ αυτό λες και είναι η μόνη της επιλογή. Ίσως, πάλι, και να είναι. Γιατί μετά από ένα σοβαρό ατύχημα – που της κόστισε μια μακρά περίοδο αποθεραπείας – και δύο χειμώνες αποχής από το θέατρο, βγαίνει τώρα, ξανά στο φως της εργασιακής καθημερινότητας, στο φως της σκηνής. Η Ιοκάστη στον «Οιδίποδα τύραννο» που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης στο επιδαύριο ντεμπούτο του είναι το επόμενο της βήμα και αποδεικνύεται ακριβώς ό,τι χρειάζεται για την ‘επανένταξη’ της.

Όμως, αυτή τη φορά, η Αμαλία Μουτούση έχει πάρει τις αποφάσεις της. Ακούγεται πιο συνειδητοποιημένη από ποτέ για τους όρους με τους οποίους θέλει να εκτεθεί, για το χώρο που το θέατρο θέλει να καταλαμβάνει στη ζωή της, για τη ζωή της που βγαίνει μπροστά και διεκδικεί το χώρο της. Για τη ζωή που διεκδικεί το δικό της φως. Αυτή τη στιγμή, που η Αμαλία Μουτούση ακούει πιο δυνατά τη φωνή του εαυτού της – πιο δυνατά κι από τη φωνή του θηρίου που απελευθερώνει επί σκηνής – είναι η στιγμή που ανάβουν τα φώτα.

Επιστρέφει στη σκηνή ερμηνεύοντας την Ιοκάστη στο πλευρό του Οιδίποδα, Δημήτρη Λιγνάδη.

Ήταν μια αναγκαστική αποχή λόγω ατυχήματος. Αλλά αποδείχθηκε απαραίτητη αφού ο τραυματισμός μου οφειλόταν σε υπερκόπωση. Κι έτσι βίωσα την αποχή ως μια περίοδο φροντίδας του εαυτού μου. Ευτυχώς στάθηκα τυχερή, ευτυχώς έγινα καλά. Παίρνοντας αυτήν την απόσταση κατάλαβα πραγματικά ότι, παρότι συνεχίζω στους ίδιους ρυθμούς δουλειάς, ο οργανισμός μου δεν μπορεί να ανταπεξέλθει πια. Μεγαλώνω. Συνέβη, λοιπόν, αυτό και μου υπενθύμισε πως πρέπει ν’ αλλάξω τρόπο ζωής. Δεν χρειάστηκε, δηλαδή, να ξυπνήσω ένα πρωί και ν’ ανακοινώσω στον εαυτό μου μιαν απόφαση. Αποφάσισε το σώμα μου για μένα.

Είχα πολλή μεγάλη στενοχώρια γιατί βρισκόμασταν στο μέσο των προβών με την Καρυοφύλλια Καραμπέτη, τον Θάνο Παπακωνσταντίνου και με πολύτιμους, εξαιρετικούς συνεργάτες οι οποίοι έμειναν χωρίς δουλειά για ένα διάστημα. Επίσης, βρισκόμασταν στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων το οποίο διανύει μια εποχή δοκιμασίας και θα ήταν ευχής έργον να γίνει η παράσταση προκειμένου θα το βοηθήσει να σταθεί πάλι στα πόδια του. Αντ’ αυτού έμεινε εκτεθειμένο. Υπήρχαν, επομένως, πολλοί λόγοι για τους οποίους ήθελα να πετύχει αυτή η δουλειά. Και ίσως αυτή μου η αγωνία να έφερε μια πίεση, που με τη σειρά της, οδήγησε στο ατύχημα. Συν όλες τις προσωπικές και οικογενειακές μου αγωνίες που, εννοείται πως, κουβαλώ πάντα μαζί μου. Από την άλλη, ομολογώ πως το καθαυτό ατύχημα δεν μου άφησε περιθώρια να στενοχωρηθώ. Ήταν ένα αντικειμενικό ζήτημα προς αντιμετώπιση και δεν μπορούσα παρά να σκεφτώ από το τι γλίτωσα.

Προσπαθώ να τα παρατηρήσω. Κι όταν πρόκειται για πράγματα καθοριστικά με ένα τίμημα δεν υπάρχουν περιθώρια παρά να τ’ ακούσω, να μου πουν κάτι. Με έναν τρόπο, λοιπόν, βοηθούν.

«Αγαπάω αυτή τη δουλειά, νιώθω πως έχει ένα αληθινό αντίκρισμα μέσα μου και την κάνω για ν’ ανταποδώσω κάτι – το οποίο μου έχει δοθεί», εξομολογείται.

Η δυσκολία και η απαίτηση του θεάτρου έχει περάσει στο ίδιο μου το DNA κι ομολογώ πως δεν την αντιλαμβάνομαι ακριβώς ως εξωγενή κατάσταση. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, προσπάθησα να βρω τρόπους ώστε να είμαι αποτελεσματική και συνάμα να μην επιτρέπω στη δουλειά να λειτουργεί εις βάρος του νευρικού μου συστήματος. Παρόλα αυτά, το σώμα έχει μια δική του γλώσσα. Όσο κι αν προσπαθώ να το ελέγξω, να το πιέσω, να το πάρω με το καλό, να του φερθώ με τρυφερότητα ή να το ξεγελάσω λίγο, κάποια στιγμή το σώμα δεν θέλει. Μόνο μία φορά στην πορεία μου έπρεπε να ματαιωθούν παραστάσεις – στο «Κουκλόσπιτο» – επειδή είχε κλείσει η φωνή μου. Και το έφερα βαρέως. Τώρα κατάλαβα πως είχα συνηθίσει να είμαι σκληρή με τον εαυτό μου και δεν μπορούσα να βάλω ένα στοπ. Νόμιζα πως το σκληρό είναι το κανονικό. Τρόμαξα σε αυτή τη συνειδητοποίηση.

Κατάλαβα πως είχα συνηθίσει να είμαι σκληρή με τον εαυτό μου

Κάτι που έχει να κάνει με την ανταπόδοση. Αγαπάω αυτή τη δουλειά, νιώθω πως έχει ένα αληθινό αντίκρισμα μέσα μου και την κάνω για ν’ ανταποδώσω κάτι – το οποίο μου έχει δοθεί. Να το ανταποδώσω στο κοινό, να το ανταποδώσω σε κάποιον πολύ δικό μου ή σε κάποιον που μπορεί να μην είναι πια στη ζωή. Έχει να κάνει με την αίσθηση πως όλη μου η ζωή είναι ένα δώρο – δεν είναι κάτι δεδομένο, Κι όσο μεγαλώνω το συνειδητοποιώ περισσότερο. Βλέπω τους φίλους μου να φεύγουν, μεγαλώνω, φοβάμαι το θάνατο. Μικραίνει η διάρκεια που έχω να ζήσω σ’ αυτόν εδώ τον κόσμο. Κι έτσι, αισθάνομαι πως ό,τι κάνω πρέπει τουλάχιστον να είναι της καρδιάς. Εξάλλου, σκέφτομαι πως και το θέατρο τελειώνει. Δεν θέλω να κάνω πάντα αυτή τη δουλειά.

Ναι. Αν δεν νιώθω αυτό που σας περιέγραψα μόλις, θα προτιμούσα να κάνω κάτι άλλο. Να διδάσκω, λόγου χάρη. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν θα μου λείψει το θέατρο. Πάντα θα έχω τον πόθο του θεάτρου αλλά η ζωή περνάει και σκέφτομαι πως θέλω να είμαι πιο πολύ με τη μητέρα μου, με τον άνδρα μου, τους ανθρώπους μου, με τα αδέρφια μου, τους φίλους μου. Θέλω να έχω ελεύθερο χρόνο για να χαζέψω, να είμαι διαθέσιμη. Μ’ έχει κουράσει πολύ το ότι δεν είμαι διαθέσιμη παρά μόνο στο θέατρο. Πολλοί επαινούν τη διαθεσιμότητα και τη γενναιοδωρία μου στο θέατρο αλλά δεν θα ήταν ωραίο να είμαι διαθέσιμη κι εκτός αυτής; Είναι δυνατόν, ας πούμε, να γεννάει η ανιψιά μου τον άλλο μήνα και να φοβάμαι πως δεν θα είμαι στο πλευρό της γιατί θα έχω παράσταση εκτός Αθηνών; Είναι πράγματα τα οποία όταν ήμουν 25 και 30 χρονών δεν τα υπολόγιζα το ίδιο. Τότε αισθανόμουν ότι μόνο το θέατρο ήταν ο χώρος μου. Τώρα, αισθάνομαι πως ο χώρος μου είναι κάτι μεγαλύτερο μέσα στο οποίο χωράει και το θέατρο. Δεν θέλω να κάνω αυτή τη δουλειά για όλη μου τη ζωή.

Μικραίνει η διάρκεια που έχω να ζήσω σ’ αυτόν εδώ τον κόσμο. Κι έτσι, αισθάνομαι πως ό,τι κάνω πρέπει τουλάχιστον να είναι της καρδιάς.

Ναι, πολύ, πάρα πολύ. Αυτό το διάστημα που ήμουν αποκομμένη από τη δουλειά, ήμουν πολύ καλά με τον εαυτό μου. Ήταν πολύ ωραία που δεν έπρεπε να πιεστώ, που δεν είχα άγχος, την ευθύνη μιας παράστασης. Βλέπετε, όταν αναλαμβάνω την ευθύνη τη φέρνω πάντα σε πέρας αλλά πληρώνω το τίμημα. Κι από ένα σημείο και μετά, θέλεις το τίμημα να είναι μικρότερο. Θέλεις να δίνεις λίγη περισσότερη αγάπη και να ζεις λίγο λιγότερο άγχος.

Ναι. Θα ‘θελα να βρω τον τρόπο να κάνω θέατρο και να μην απαγορεύω τη ζωή. Κι ας είναι το θέατρο γεμάτο ζωή, αληθινή ζωή. Αλλά προκειμένου να προκύψει αυτό, μεσολαβεί μια δύσκολη καθημερινότητα για μεγάλο διάστημα σε συνδυασμό με μιαν επιταγή να εκφραστείς. Και μπορεί – βρε αδερφέ – να μην θέλεις να εκφραστείς πάλι!

Από το θέατρο; Και πείνασα και δίψασα και χόρτασα και… έσπασα.

Με φόντο έργα της τρέχουσας έκθεσης του μουσείου Φρυσίρα «Love is a dog from hell».

Ήρθα στον εαυτό μου. Άρχισα να συνομιλώ ελεύθερα και απενοχοποιημένα με τους φόβους μου, τους οποίους είχα κι από πριν.

Φυσικά και μου αρέσει, πολύ μάλιστα! Το ευχαριστιέμαι. Λέω «τι γίνεται, ρε παιδί μου!». Αλλά δεν είναι ακριβώς αυτό που κατά βάθος θέλω, αυτό που πραγματικά με εκπληρώνει.

Eίτε παίζω στο θέατρο είτε απλώς διδάσκω, χρειάζομαι να ξεκουράσω την ψυχή μου

Αν μπορώ να βάλω την ανάγκη μου σε λόγια – είτε παίζω στο θέατρο είτε απλώς διδάσκω – χρειάζομαι να ξεκουράσω την ψυχή μου. Νομίζω ότι σιγά-σιγά μπορώ να καταλαβαίνω με ποιον τρόπο θα την ξεκουράσω, συνειδητοποιώντας τι την κουράζει. Θέλω να κάνω κάποιες μικρές χειρονομίες για να επιτρέψω έναν άλλο ρυθμό στα πράγματα: Για να διευκολύνω τη ζωή μου, για να είμαι πιο ελεύθερη και πιο κοντά στον εαυτό μου. Και δεν πειράζει∙ ας μην κάνω τόσο «μεγάλα» πράγματα. Κι ας μην τα κάνω τόσο τέλεια∙ αρκεί να τα ευχαριστιέμαι.

Η ανάγκη μου για διάκριση είναι συνυφασμένη με κάτι πολύ παιδικό. Το άθλημα, ο αγώνας είναι για μένα μια πηγή ζωής. Μου άρεσε και μου αρέσει πολύ ο αγώνας. Γι’ αυτό και δεν πρόκειται να σταματήσω το αγώνισμα, ούτε να φύγω από το στίβο αλλά, δεν μπορεί, θα υπάρχει κι ένα άθλημα όπου δεν θα καταπονούμαι τόσο.

Η Αμαλία Μουτούση λέει: «Δεν μπορώ να σκεφτώ πως είμαστε περαστικοί από αυτή τη ζωή και πως κάπου πάμε. Υπάρχει μια προοπτική».

Είναι δύσκολο. Και σκέφτομαι πως κάθε χρόνο θα είναι δυσκολότερο. Αλλά πρώτον δεν είμαι μόνη μου, μεγαλώνω με τους φίλους μου, πριν από μένα έχουν μεγαλώσει αγαπημένα μου πρόσωπα. Κι από την άλλη, δεν μπορώ να σκεφτώ πως είμαστε περαστικοί από αυτή τη ζωή και πως κάπου πάμε. Υπάρχει μια προοπτική.

Ναι, γιατί πιστεύω στο Θεό. Πιστεύω ότι δεν είμαστε ένα κομμάτι σάρκας μόνο. Εννοείται ότι υπάρχει κάτι σε εμάς που φθείρεται και πεθαίνει. Αλλά η αγάπη του Θεού σε αλλάζει, σε ελευθερώνει και σε γεμίζει ελπίδα.

Το άθλημα, ο αγώνας είναι για μένα μια πηγή ζωής

Εξακολουθώ να είμαι πολύ κουρασμένη. Το πρώτο διάστημα της πρόβας είχα μάλιστα και μια αγωνία επειδή μιλάμε για αρχαία τραγωδία. Από την άλλη, η Ιοκάστη είναι ένας μικρός ρόλος και είναι αυτό ακριβώς που τώρα μου χρειάζεται. Διαφορετικά δεν θα μπορούσα να ανταπεξέλθω. Πόσω μάλλον, τώρα που μεσολάβησε καιρός από την τελευταία φορά που έχω ν’ανέβω στη σκηνή. Συνήθισα στη μη έκθεση, βρήκα μια θαλπωρή στη μη έκθεση.

Πολύ. Έχω δουλέψει εντατικά με πολύ λίγους σκηνοθέτες, με το Μιχαήλ Μαρμαρινό και τον Λευτέρη Βογιατζή ενώ οι υπόλοιποι είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Μπαίνοντας σ’ αυτή την ομάδα, ήξερα ότι θα είμαι καλά. Διότι πέρα από τον Κωνσταντίνο και το Δημήτρη βρίσκομαι με εξαιρετικούς συνεργάτες και πολύ αγαπημένους μου ηθοποιούς, Στην πορεία δε, διαπιστώνω πως είμαι ανέλπιστα καλά και πως μου ξύπνησαν πράγματα που δεν περίμενα. Διαπίστωσα πόσο αναζωογονητικό είναι το ότι δεν με γνωρίζουν κι εκείνοι. Γιατί σε αυτή την περίπτωση είμαι αλλιώς κι εγώ με τον εαυτό μου. Όλο αυτό φέρει μια φρεσκάδα.

Ο «Οιδίποδας τύραννος» έρχεται στο ρεπερτόριο της μετά από μια θεατρική αποχή δύο ετών.

Ναι, αλλά μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο. Γιατί από τη μια, νιώθω την ασφάλεια της συνεργασίας, ξέρω ποια είναι τα κοινά μας σημεία με τον Κωνσταντίνο και το Δημήτρη. Προερχόμαστε από διαφορετικές παραδόσεις θεάτρου, είχαμε διαφορετικούς δασκάλους και νοιώθουμε την ανάγκη ν’ ανταλλάξουμε τους κόσμους μας, να τους ανακατέψουμε. Σαν να το οφείλουμε στους δασκάλους μας, σ’αυτό που μας παραδόθηκε. Ο Δημήτρης και ο Κωνσταντίνος είναι δυο άνθρωποι που, ναι μεν, γνωρίζω μόλις τώρα, μετά από τόσα χρόνια στη δουλειά αλλά θέλω να τους πω «που ήσουν τόσον καιρό;». Έχω να τους πω τόσα – ίσως με άλλα λόγια από αυτά που θα μεταχειριστούν εκείνοι. Μπορεί δε, για κάποιους, ν’ αντιπροσωπεύουμε άλλου είδους θέατρο κι είναι ωραίο αυτό. Εγώ πάντως δεν δίνω στα πράγματα ετικέτα. Εμείς, άλλωστε, ξέρουμε καλύτερα τι μπορούμε να γονιμοποιήσουμε. Εμείς ξέρουμε πως αυτή η συνεργασία είναι ωραία γιατί συμβαίνει τη σωστή στιγμή.

Ο Δημήτρης και ο Κωνσταντίνος είναι δυο άνθρωποι που, ναι μεν, γνωρίζω μόλις τώρα, αλλά θέλω να τους πω «που ήσουν τόσον καιρό;»

Ο Κωνσταντίνος (Μαρκουλάκης) μας έχει πει ότι θα ήθελε να δει την Ιοκάστη να κινείται σε μια γκάμα από το ιερό πρότυπο της μάνας, την Παναγία μέχρι το σκοτεινό πρότυπο της γυναίκας, την Εύα. Κάτι που βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Ξέρετε, πολλές φορές, βλέπουμε τη γυναίκα και τη μάνα με τα μάτια που τη βλέπει ο γιος και ο σύζυγος. Είναι μια προβολή.

«Έπρεπε να φύγω από τους γονείς, από τους δασκάλους μου ψάχνοντας να βρω ποια είμαι. Κι όχι ποια είμαι κατά πως με βλέπουν οι άλλοι» ομολογεί.

Ένα τεράστιο ερώτημα. Αν σε αυτόν τον κόσμο υπήρχε μόνο ένα ερώτημα αυτό θα ήταν «Ποιος είμαι; Ποιανού παιδί είμαι; Από πού έρχομαι;». Και μετά έρχεται το «Γιατί τόσος πόνος;». Η τραγωδία αυτή έχει πολύ πόνο και σε κάνει να σκεφτείς για το νόημα του πόνου. Ειδικά στον κόσμο που ζούμε, που απωθούμε τον πόνο και που η αντιμετώπισή του είναι η εξαφάνιση του. Ο πόνος στον Οιδίποδα είναι σίγουρα ένα μέσο για την πνευματική του αναγέννηση. Παρ’όλα αυτά, στο έργο του Σοφοκλή, αυτό που είναι πιο κοντά στο νόημα του πόνου, απομένει ανερμήνευτο, παράδοξο και μυστήριο.

Στη ζωή, τα λόγια είναι βάσανο. Γιατί με βάζουν σε μια διαδικασία να εξηγώ αντί να αφεθώ

Το δικό μου «ποια είμαι» πέρασε από διάφορα στάδια. Όταν ήμουν νεότερη έπρεπε να ξεφύγω από οικογενειακά ερεθίσματα. Ήμουν – κι ακόμα είμαι – ταυτισμένη με τη μητέρα μου. Σε μικρή ηλικία, λοιπόν – κι επειδή κάναμε την ίδια δουλειά – είχα ανάγκη να αποταυτιστώ από τη μητέρα μου, τη Νόνικα Γαληνέα, να βρω κάτι δικό μου. Έπρεπε να φύγω από τους γονείς, από τους δασκάλους μου ψάχνοντας να βρω ποια είμαι. Κι όχι ποια είμαι κατά πως με βλέπουν οι άλλοι.

Νομίζω ότι σ’ αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει απάντηση. Μόνο αναζήτηση. Και όσο πιο πολύ αφήνομαι με εμπιστοσύνη στον Θεό, δεν με απασχολεί καν, δεν αγωνιώ για την «ταυτότητά» μου. Απλώς σε μερικές καταστάσεις νιώθεις καλά. Όταν βρίσκεις κάτι από τον εαυτό σου, κάπως ησυχάζεις. Αλλά όλα αυτά είναι μικρές κινήσεις της ψυχής, δεν αποτυπώνονται σε λόγια. Νομίζω πως τα λόγια δυσκολεύουν τη ζωή μας. Εγώ τα λόγια τα θέλω μόνο στη σκηνή. Στη ζωή, τα λόγια είναι βάσανο. Γιατί με βάζουν σε μια διαδικασία να εξηγώ αντί να αφεθώ.

Βρήκε στο θέατρο «κάτι πάρα πολύ δικό της», όπως λέει.

Δεν ξέρω, από ιδιοσυγκρασία μάλλον – το είχα από μικρή και θυμάμαι πως δυσκολευόμουν επειδή ο μπαμπάς μου ήταν ψυχίατρος και για όλα έπρεπε να δίνει μια ερμηνεία, για όλα έπρεπε να υπάρχει ένας λόγος. Κι αυτό με μπέρδευε. Γιατί δεν νομίζω ότι εξηγούνται όλα, ούτε χρειάζεται να υπάρχει για όλα τα πράγματα μια ερμηνεία.

Το θέατρο δεν έχει να κάνει με το πώς με βλέπουν εμένα οι άλλοι – αλλά με το πώς βλέπουν μέσω εμού, κάτι «πέρα από εμένα»

Το θέατρο δεν έχει να κάνει με το πώς με βλέπουν εμένα οι άλλοι – αλλά με το πώς βλέπουν μέσω εμού, κάτι «πέρα από εμένα», κι αυτό το «πέρα από εμένα» είναι εκεί που θέλω κι εγώ να βλέπω. Όμως, το θέατρο με βοήθησε ν’ ανακαλύψω πτυχές του εαυτού μου. Και σίγουρα δεν ήταν οι γνωστές, οι οικείες πτυχές που είχαν δει οι άλλοι σε μένα. Γιατί εδώ βοηθούσαν οι ιστορίες που έπρεπε να αφηγηθώ, τα πρόσωπα που έπρεπε να συναντήσω, η πορεία μου για να φτάσω σ’ αυτά και κυρίως το ήθος, ο τρόπος, με τον οποίο ζητούσαν αυτά τα πρόσωπα, αυτές οι ιστορίες, να εκφραστούν. Μέσα από μια τέτοιου είδους διαδρομή, έβρισκα κομματάκια δικά μου και καταλάβαινα πιο καλά που ανήκω, που ακουμπάει η καρδιά μου.

Ήμουν από θεατρική οικογένεια, το θέατρο ήταν το σπίτι μου. Ωστόσο, αν ακολουθούσα απλώς το επάγγελμα της μητέρας μου, θα είχα μείνει στη δουλειά για 5-10 χρόνια το πολύ. Όμως εγώ βρήκα στο θέατρο κάτι πάρα πολύ δικό μου.