Το Κουαρτέτο εγχόρδων Τετρακτύς στη Στέγη

Το κουαρτέτο με το πυθαγόρειας έμπνευσης όνομα Τετρακτύς εξελίσσεται σταθερά σε ένα από τα πλέον αξιοσημείωτα ελληνικά σύνολα μουσικής δωματίου. Έχει συμμετάσχει στο πρόγραμμα Rising Stars, με εμφανίσεις σε πολλές σημαντικές αίθουσες, ενώ το ρεπερτόριό του καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα, με ιδιαίτερη έμφαση στα έργα του 20ού και 21ου αιώνα. Από αυτή την περίοδο αντλεί και το πρόγραμμα της συγκεκριμένης συναυλίας.

Το τρίτο κουαρτέτο του σπουδαίου Ρώσου συνθέτη Dmitri Shostakovich, έργο σε πέντε μέρη, έμελλε να έχει ανάλογη μοίρα με την 9η Συμφωνία του, έργο 70. Στο ζοφερό περιβάλλον του Ψυχρού Πολέμου θεωρήθηκε αταίριαστο με τις επιταγές της Σοβιετικής εξουσίας, με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι δημόσιες εκτελέσεις του λίγο μετά την πρεμιέρα του, στις 16 Δεκεμβρίου 1946 από το κουαρτέτο Beethoven, στο οποίο είναι αφιερωμένο. Αν και παρουσιάστηκε αρχικά ως «πολεμικό» έργο, οι υπότιτλοι των μερών που παρέπεμπαν στη μάταιη αναζήτηση νοήματος στην εμπειρία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αφαιρέθηκαν από τον συνθέτη πολύ σύντομα. Ωστόσο, το έργο παρουσιάζει μια εξέλιξη, από το κάπως ανέμελο θέμα του πρώτου μέρους μέχρι το πολύ πιο σκοτεινό τέλος του πέμπτου που θα μπορούσε να παραπέμπει στην τραγική σύρραξη από την οποία μόλις είχε βγει νικήτρια η Σοβιετική Ένωση.

Ο Πασκάλ Ντυσαπέν, γεννημένος το 1955, είναι από τους πολυγραφότερους και σημαντικότερους νέους Γάλλους συνθέτες. Το έργο του καλύπτει όλα τα είδη, σολιστικά, μουσικής δωματίου, ορχηστρικά και όπερες, και έχει βραβευτεί επανειλημμένα. Σε αντίθεση με τη «φασματική» σχολή που ήταν κυρίαρχη στη Γαλλία, ο Ντυσαπέν (ο οποίος φοίτησε κοντά στον Ιάννη Ξενάκη) αναπτύσσει μια γραφή επικεντρωμένη στη γραμμή, όπου τα οργανικά μέρη «οργανώνονται κυρίως μέσω μιμητικών κινήσεων, προδίδοντας περισσότερο μια ατονική αντίστιξη […] παρά μια αναζήτηση κάθετων υφών…» όπως γράφει ο Jacques Amblard. Μέχρι σήμερα έχει συνθέσει επτά κουαρτέτα εγχόρδων. Στο τρίτο κουαρτέτο του, σε τρία μέρη, παρουσιάζεται μια πιο κλασική γραφή με περιορισμένη χρήση μικροτονικών διαστημάτων και γκλισσάντι, μια λιτότητα που συνδέεται ενδεχομένως με την πιο αφηρημένη συμμετρική οργάνωση του έργου.

Το Fragmente-Stille, an Diotima (1979) σηματοδότησε μια καμπή στο έργο του μεγάλου συνθέτη Luigi Nono. Στη θέση της έντονης γραφής και του ανοιχτά επαναστατικού περιεχομένου, το κουαρτέτο εξέπληξε με την εύθραυστη εσωτερικότητα, τη θραυσματική δομή, το παίξιμο στα όρια της σιωπής. Παραθέσεις από το έργο του Hölderlin, γραμμένες στην παρτιτούρα χωρίς να προφέρονται ποτέ, καθοδηγούν νοηματικά τους μουσικούς σε ένα έργο του οποίου ο ερωτηματικός χαρακτήρας αποτελεί μια νέα πολιτική στάση.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Dmitri Shostakovich
Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 3 σε φα μείζονα, έργο 73 (1946)

Pascal Dusapin
Quatuor à cordes no. 3 (1993)

Διάλειμμα

Luigi Nono
Fragmente-Stille, an Diotima (1979)
για κουαρτέτο εγχόρδων

TETRAKTYS
Γιώργος Παναγιωτίδης: βιολί
Κώστας Παναγιωτίδης: βιολί
Ali Başeğmezler: βιόλα
Δημήτρης Τραυλός: τσέλο