Η σιωπή μιας γυναίκας. Η εξομολόγηση ενός άνδρα. Η πτώση – και η ανατομία της.

Η «Ήμερη» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, μία από τις πιο δυνατές και σκοτεινές νουβέλες του, μεταφέρεται από 22 Δεκεμβρίου στη σκηνή του Θεάτρου Θησείον σε διασκευή και σκηνοθεσία του Γιάννη Νταλιάνη. Η παράσταση, εμπνευσμένη από το έργο, τη ζωή και τη φιλοσοφία του κορυφαίου Ρώσου συγγραφέα, επιχειρεί μια σύγχρονη, εσωτερική ανάγνωση πάνω στην έννοια της πτώσης — σωματικής, ηθικής και υπαρξιακής.

Ο Ντοστογιέφσκι τοποθετεί στο κέντρο της αφήγησης έναν άνδρα-αφηγητή, που μονολογεί πάνω από το άψυχο σώμα της γυναίκας του. Ένα παραλήρημα ενοχής, μίσους, αγάπης και αυτοδικαίωσης. Ο Γιάννης Νταλιάνης προχωρά ένα βήμα παραπέρα: δίνει φωνή και στη γυναίκα, που στο πρωτότυπο παραμένει σιωπηλή.

Μια φωνή γεμάτη ζωντάνια που, καθώς επιζητά την επαφή, φιμώνεται γιατί αποτελεί κίνδυνο και απειλή για τους νόμους μιας πατριαρχικής κοινωνίας.

Τελικά μέσα από την αναμέτρηση δύο κόσμων – του ανδρικού λόγου και της γυναικείας σιωπής – αναδύεται μια σκηνική «ανατομία» της εξουσίας, της αγάπης και της εσωτερικής αποξένωσης.

Το Θέατρο Θησείον μετατρέπεται σε ένα παράδοξο ενεχυροδανειστήριο αναμνήσεων και χαμένων ονείρων. Εκεί όπου τα αντικείμενα αποκτούν φωνή και οι άνθρωποι χάνουν τη δική τους. Η αφήγηση εξελίσσεται ανάμεσα σε σκιές, αντανακλάσεις και μουσικές παρεμβολές, σε έναν χώρο όπου το φως, ο ήχος και η σιωπή λειτουργούν ως δραματουργικά εργαλεία.

Η παράσταση διατηρεί τη μεταφυσική ατμόσφαιρα του Ντοστογιέφσκι, ενώ συνομιλεί με το σήμερα – με έναν κόσμο που συνεχίζει να εγκλωβίζει, να απομονώνει, να τιμωρεί. Ο έρωτας μετατρέπεται σε πράξη εξουσίας, η αγάπη σε εμμονή, και η λύτρωση σε αδιέξοδο.

Ένας άντρας, θύμα μιας ανυπόστατης συκοφαντίας, αποτραβιέται από την κοινωνία και ανοίγει ένα ενεχυροδανειστήριο. Εκεί, μέσα στην ψυχρή του μοναξιά, γνωρίζει μια νεαρή ορφανή κοπέλα – ένα πλάσμα αθώο και ανεξάρτητο, που παλεύει να επιβιώσει. Της προτείνει να παντρευτούν, εκείνη δέχεται, αλλά ο γάμος τους μετατρέπεται σε έναν λαβύρινθο φόβου και αμοιβαίας αδυναμίας. Η σιωπή της γίνεται καθρέφτης της δικής του ενοχής. Η πτώση – αναπόφευκτη.

«…Για την αγάπη της ήμουνα σίγουρος από τότε. Αφού όποτε γύριζα σπίτι ριχνόταν σαν παιδί στην αγκαλιά μου! Άρα με αγαπούσε. Ή μάλλον ήθελε να με αγαπήσει. Προσπαθούσε. Ενώ εγώ ήμουν γι’ αυτήν ένα αίνιγμα. Κι’ αυτό ακριβώς ήταν το σχέδιο! Να αποτελώ γι’ αυτήν ένα αίνιγμα! Όχι για πάντα. Μέχρι να φτάσω τον στόχο μου. Τις 30.000 ρούβλια. Και τότε θα της έδειχνα όλη μου την αγάπη. Και μάλιστα με τόκο!…»

Τον Ντοστογιέφσκι τον απασχολούσαν ιδιαίτερα οι συχνές αυτοκτονίες γυναικών. Οραματιζόταν τον σημαντικό ρόλο της γυναίκας στην μελλοντική κοινωνία, καθώς και της νεολαίας. Για την Ήμερη όμως διάλεξε μια – δραματικά δυνατή βέβαια -σιωπή. Ο άντρας μονολογεί. Ευφυέστατο εύρημα καθώς παραληρώντας αυτοαναιρείται! Προχωρώντας στην θεατρική διασκευή της Ήμερης και δίνοντάς της τον υπότιτλο “Η Ανατομία μιας Πτώσης”, αποφάσισα να πάρει τον λόγο και η γυναίκα. Να διεκδικήσει την σκυτάλη της αφήγησης και μέσα από αυτήν, καθώς και μέσα από αιφνιδιαστικά σπαρακτικές διαλογικές σκηνές, (όπως ακριβώς τις περιγράφει άλλωστε ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι), να δώσει τις δικές της απαντήσεις στα ερωτήματα του συζύγου. Απαντήσεις που αυτός δεν θα τις ακούσει, όπως και δεν την άκουσε ποτέ… Παρ’ όλα αυτά πάνω στα λογικά ξεσπάσματα του ενοχικού παραληρήματός του, ο άντρας θα αγγίξει μεγάλες αλήθειες. Ο ενεχυροδανειστής – Ντοστογιέφσκι, ανακτώντας κάτι από την νεανική του επαναστατικότητα (πριν την εικονική του εκτέλεση και τα 4 χρόνια στα κάτεργα) θα καταδικάσει την ασυδοσία της μοναρχίας αλλά και την αλαζονεία κάθε μορφής εξουσίας.

Πάνω από όλα όμως, ακολουθώντας το πνεύμα του συγγραφέα, αυτό που θέλουμε να μείνει, είναι η αίσθηση μιας κωμικοτραγικής μοναξιάς όλων των ηρώων, ικανή να μας συγκινήσει και ίσως να μας αποκαλύψει την ανάγκη μιας ουσιαστικής ανθρώπινης συνύπαρξης…