ΤΡΙΤΗ
02
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
Εκτόξευση. Αυτή τη λέξη χρησιμοποιούν οι άνθρωποι του MIRfestival 2025 για να περιγράψουν τη φετινή διοργάνωση ενός φεστιβάλ που δεν μοιάζει με τίποτα άλλο που έχω δει σε αυτή την πόλη. Ένα φεστιβάλ με performances ή, όπως μπορούν να το περιγράψουν καλύτερα οι ελληνικές λέξεις, ένα φεστιβάλ γεμάτο περιπέτειες σκηνής και εικόνας. Ένα διεθνές φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης που δημιουργήθηκε από τη Χριστιάνα Γαλανοπούλου το 2008 και «τάραζε» τα νερά της πρωτεύουσας ανά δύο χρόνια. Συνθήκη που λόγω χρηματοδότησης, κυρίως, ήταν αναγκαία, αλλά και που προσωπικά τη βρίσκω χρήσιμη κατά μία έννοια. Γιατί από το λίγο που μίλησα με τους ανθρώπους που δουλεύουν και στήνουν το φεστιβάλ, υπάρχει πολλή δουλειά, πολλή σκέψη, πολλή προσοχή στη λεπτομέρεια πίσω από τη δημιουργία κάθε διοργάνωσης – οπότε ένα πιο απλωμένο χρονοδιάγραμμα ίσως να ήταν απαραίτητο. Επίσης, κάτι που είναι πολύ σημαντικό και αξίζει να τονιστεί είναι πως σε αυτό το φεστιβάλ κανείς δεν δουλεύει εθελοντικά· όλοι οι άνθρωποι – από την παραγωγή, την ταξιθεσία, τη βοήθεια, τα πάντα – αμοίβονται για τις πολλές ώρες δουλειάς τους. Σπάνια συνθήκη αλλά απολύτως αναγκαία, ειδικά όταν μιλάμε για τέχνη στην Ελλάδα.
©Aretha Vassiliou Tiniakou
Για να επιστρέψω όμως στο MIR, όπως είναι το «μικρό» όνομα του φεστιβάλ, από φέτος η διοργάνωση δεν θα γίνεται ανά δύο χρόνια αλλά κάθε χρόνο, καθώς το φεστιβάλ εντάχθηκε σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ – και αυτό μόνο καλό μπορεί να προσφέρει και στην ίδια την τέχνη που θέλει να αναδείξει αλλά βασικά στους καλλιτέχνες πίσω από τα έργα. Βρέθηκα λοιπόν να ζω τις τελευταίες περίπου 10 μέρες (21–30/11) μέσα σε μία πόλη που κάπως παλλόταν διαφορετικά για πρώτη φορά. Γιατί μπορεί το φεστιβάλ να μετράει δεκαεπτά χρόνια που υπάρχει σε αυτή την πόλη, εγώ όμως το ανακάλυψα φέτος – και άργησα κιόλας.
Το φεστιβάλ λοιπόν, που δανείζεται τον τίτλο του “MIR” από τον ομώνυμο σοβιετικό διαστημικό σταθμό, είναι ένας δορυφόρος, ένα μέρος εκτός της κανονικής μας τροχιάς, που όμως υπάρχει κάπου γύρω μας και λειτουργεί ως χώρος όπου μπορούν να υπάρχουν, να σταματούν, να περνούν και να φεύγουν όλοι, όλες και όλα. Μία στάση στην τροχιά τους και συνεχίζουν το ταξίδι τους στον όποιο χωροχρόνο. Οι χώροι του, μικροί και λιγότερο μεγαλύτεροι, εξωτερικοί και εσωτερικοί, οι άνθρωποι, οι γεύσεις, οι υφές του MIR είναι λες και κάνουν αυτή την πόλη να αναπνέει διαφορετικά – όχι πιο ανάλαφρα απαραίτητα, γιατί η ζωή δεν μας το επιτρέπει, και με όσα ζούμε μάλλον δεν θα έπρεπε, αλλά σίγουρα πιο βαθιά. Ναι, αυτό: για 10 μέρες αναπνέουμε πιο βαθιά, μέσα στο MIRfestival 2025, από τα Λιπάσματα έως την Ομόνοια
Prometheus Echo ©Aretha Vassiliou Tiniakou
Το φετινό πρόγραμμα του MIR 2025 άντλησε έμπνευση από τη σιωπή, ή σιγή, που έρχεται μετά την καταστροφή. Ανάμεσα σε πολέμους, θανάτους, ανελευθερία, το φεστιβάλ δημιουργεί μία έκρηξη, ξεκινά και μετά γεμίζει αυτή την ιερή σιωπή με όλα τα σημαντικά που πρέπει να ειπωθούν. Δεκαέξι (16) performances συνέβησαν μέσα σε αυτές τις γεμάτες μέρες του MIRfestival 2025. Άνθρωποι και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο μοιράστηκαν και δημιούργησαν, μερικοί αποκλειστικά για τη διοργάνωση, άλλοι έκαναν πρεμιέρα εδώ και κοιτάνε κατάματα όλα όσα συμβαίνουν σήμερα και ίσως εκείνα που θα έρθουν αύριο.
Prometheus Echo ©Mariliza Zarkou
Η έναρξη του MIR, για παράδειγμα, ήταν αυτό ακριβώς που υποσχόταν η φετινή επιμελητική θέση της Χριστιάννας: μια βουτιά στη «σιωπή μετά το χτύπημα», σε αυτή τη λεπτή, σχεδόν μεταφυσική στιγμή, όπου η πραγματικότητα παύει να κάνει θόρυβο και αφήνει χώρο για νέους κόσμους να γεννηθούν. Ο καλλιτέχνης Κωνσταντίνος Ρίζος άνοιξε το φεστιβάλ με φωτιά και με ένα έργο αποκλειστικά στημένο για την έναρξη του MIR, το Prometheus’ Echo / Ο απόηχος του Προμηθέα, για το οποίο μεταφερθήκαμε στον εξαιρετικό και γεμάτο ιστορία χώρο των Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα. Ένα “ντουέτο” για έναν χορευτή και έναν μουσικό, τον Enrico Malatesta, πλέκει την ιστορία των εργατών μπροστά από τα παλιά εργοστάσια, της παρακμής μιας ζωής όπου η εργασία είναι η μόνη υπαρκτή συνθήκη και η έκρηξη το μόνο αποτέλεσμα.
Prometheus Echo ©Mariliza Zarkou
Ο Ρίζος, με τη χαρακτηριστική του σωματικότητα και τη μαθητεία του στα μεγάλα ευρωπαϊκά προγράμματα, εμφανίστηκε σαν ένα σώμα που παλεύει, αντιστέκεται, καίγεται. Το βιομηχανικό περιβάλλον, ο μηχανικός ήχος και η παρουσία της φωτιάς στο χώρο έφτιαξαν ένα τοπίο σχεδόν αποκαλυπτικό — ένα πρώτο «χτύπημα» που έθεσε τον τόνο για όλο το φεστιβάλ.
Darkwaves, ©Aretha Vassiliou Tiniakou
Η συνέχεια ήταν το ίδιο εκρηκτική με την αρχή. Όλες οι μέρες της εβδομάδας και κυρίως τα απογεύματα και τα βράδια ήταν γεμάτα με παραστάσεις και performances. Η Mercedes Dassy, για παράδειγμα, στο heartbreakingheartbrokenartbreak, εμβάθυνε στην ευαλωτότητα και στη ραγισμένη καρδιά μέσα από τραγούδι και χορό. Η Rhianna Ilube, με το 1884, μετέτρεψε την ιστορία σε συμμετοχική εμπειρία, διερευνώντας την αποικιοκρατία και την αντίσταση, ενώ οι Racha Baroud & Kinda Hassan, στο When Adjusted to Darkness, δημιούργησαν έναν τρίτο χώρο όπου η μουσική και η κίνηση διατηρούν τις αντιφάσεις και τις αντηχήσεις του πολέμου.
ODORAMA , Antoine Neufmars
Είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις τι από όλα σε έκανε να νιώσεις περισσότερο ή περισσότερα, όταν όλα κατορθώνουν να σε συναντούν κάπου διαφορετικά. Η τελευταία performance που είδα, για παράδειγμα, ήταν εκείνη των arisandmartha, της σύμπραξης του Άρη Παπαδόπουλου και της Μάρθας Πασακοπούλου, με τίτλο OUTLIERS/ΕΚΤΡΟΠΑ, που με έκανε να τα νιώσω όλα — ίσως είχε και μία σημασία που ήταν και η τελευταία εμπειρία μου από το MIR 2025 στις 30/11. Μέσα στο χώρο του OPBO στον Πειραιά, οι δυο τους εξερευνούν τη δυναμική της εξουσίας και τα όρια μεταξύ κυριαρχίας και υποταγής. Μέσα από μία εννοιολογική χορογραφία, λόγο και σκηνικά σχήματα που προκαλούν το κοινό, οι δημιουργοί έθεσαν ερωτήματα για το τι θεωρούμε αποδεκτό ή επιθυμητό, ανατρέποντας τα όρια ανάμεσα στον θεατή και τον ερμηνευτή, και διερευνώντας τη σχέση μας με τον Άλλο και το διαφορετικό.
Outliers, Aris-Martha ©Aretha Vassiliou Tiniakou
Αφήνοντας πίσω το MIRfestival 2025, μόνο για ένα χρόνο αυτή τη φορά, σκέφτομαι τη σιωπή, την εκκωφαντική άπνοια μετά την καταστροφή, που είναι αναγκαία για να υπάρξει η δημιουργία οτιδήποτε νέου και καλύτερου. Μέσα στο MIR κατάλαβα πως μπορούμε να συνυπάρχουμε στο χάος, να το κοιτάζουμε και να ξεσκεπάζουμε την ασχήμια, αλλά οφείλουμε στους εαυτούς μας να εκραγούμε — με κάποιο τρόπο — για να δημιουργηθούμε ξανά ή για να δημιουργήσουμε. Ραντεβού του χρόνου, λοιπόν, MIRfestival, και στις επόμενες εκρήξεις.
Opbo ©Aretha Vassiliou Tiniakou
