Ντένης Μακρής: Πρώτα να καταλάβουμε το τέρας που κουβαλάμε μέσα μας

Τον συνάντησα ένα μεσημέρι στο κέντρο, λίγο μετά την πρόβα του. Η κουβέντα μας εξελίχθηκε πολύ γρήγορα σε βαθιά και στοχαστική, γιατί ο Ντένης Μακρής έχει έναν τρόπο να μιλά που αποκαλύπτει έναν άνθρωπο ανήσυχο, σε συνεχή προσωπική αναζήτηση, που δεν φοβάται να κοιτάξει κατάματα την αλήθεια, όσο δύσκολη κι αν είναι.

Με αφορμή την επιστροφή του στο έργο του Εντουάρ Λουί, Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου, μου μίλησε για τη μνήμη, την ευθύνη, τις πληγές που κουβαλάμε χωρίς να το ξέρουμε, αλλά και τη θεραπευτική δύναμη της τέχνης, όταν αυτή λειτουργεί ως υπενθύμιση απέναντι στη λήθη και την αδιαφορία. Μέσα από όσα λέει, γίνεται σαφές πως δεν πρόκειται απλώς για έναν ηθοποιό που στέκεται πάνω στη σκηνή· αλλά για έναν άνθρωπο που ψάχνει, στοχάζεται, παρατηρεί, και μέσα από τη φιλοσοφία, τη yoga και τον διαλογισμό προσπαθεί πρώτα να καταλάβει τον εαυτό του, για να μπορέσει έπειτα να αγγίξει οτιδήποτε γύρω του.

Για τον ρόλο του στο έργο “Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου” αναφέρει: “Η μεγαλύτερη πρόκληση στο να αποδώσω τον ήρωα αυτόν δεν ήταν άλλη από το να αποδώσω εμένα”.

Ναι, γιατί δεν είσαι ποτέ ο ίδιος. Όπως αλλάζεις εσύ, αλλάζει και η αντιμετώπισή σου στα πράγματα. Και είναι πάντα πολύ μεγάλη ευλογία αυτή, όταν μπορείς να επισκέπτεσαι και να συναντάς ξανά πράγματα με προχωρημένη σκέψη, με άλλης μορφής ανάγκη και γλώσσα που έχει εξελιχθεί και σίγουρα είναι πιο πλούσια. Και αφήνουμε και παίρνουμε στο πέρασμα του χρόνου, απλώς θεωρώ πως το πρόσημο είναι θετικό. Έχεις ανθήσει ό,τι κι αν έχει συμβεί και μέρα με την ημέρα συναντάς την ίδια τη ζωή με μια πιο ώριμη ματιά.

Η μεγαλύτερη πρόκληση στο να αποδώσω τον ήρωα αυτόν δεν ήταν άλλη από το να αποδώσω εμένα. Πάντα εσύ βέβαια είσαι έτσι κι αλλιώς, αλλά πόσο μάλλον εδώ. Εδώ που ο μόνος τρόπος να εκφράσει και να εκφραστεί είναι να βουτήξει μέσα στις αναμνήσεις του. Να επισκεφθεί τον πρότερο εαυτό του. Κάθε απόπειρα να αφηγηθεί κάτι, είναι και μια απόπειρα να ξανά αναλάβει το κόστος της ενθύμησης αυτής. Τη σωματική ενθύμηση. Της βίας, της ματαίωσης ή ακόμα και της νοσταλγίας που πια δεν υπάρχει κάτι εδώ. Κι αυτό έχει πάντα έναν γλυκό πόνο. Κι όταν γίνεται γενναία έχει κάτι θεραπευτικό και λυτρωτικό. Κάθε παράσταση, αν καταφέρει να πετύχει το σκοπό της, πάντα διασχίζει αυτές τις περιοχές. Άλλωστε ο τρόπος που δουλέψαμε ήταν με αφορμή τα βιώματα του Λουί, να επισκεφτούμε τα αντίστοιχα δικά μας. Τα πυρηνικά συναισθήματα είναι ίδια, ανεξάρτητα με αυτά καθαυτά τα βιώματα. Εκεί ήταν και η ενδιαφέρουσα δυσκολία. Να σε ξανά δεις. Να επιχειρήσεις ξανά να διαπραγματευτείς κάτι. Πολλές φορές επαναδιαπραγματεύτηκα μέσα από την παράσταση τη σχέση μου και με τον δικό μου πατέρα. Κι αυτό ήταν δύσκολο αλλά όπως κάθε τι δύσκολο και τρομερά αποκαλυπτικό.

Πολλές φορές επαναδιαπραγματεύτηκα μέσα από την παράσταση τη σχέση μου και με τον δικό μου πατέρα.

Καταρχάς με επαναφέρει στα πολύ αυτονόητα πράγματα της ζωής. Τα ανθρώπινα, αυτά που συμβαίνουν ακριβώς δίπλα μας. Από εκεί που ξεκινούν δηλαδή όλα, από το σπίτι σου και από το ίδιο σου το μυαλό, πώς βομβαρδίζεις εσύ ο ίδιος τον εαυτό σου με σκέψεις, με μια επίθεση και βία στον ίδιο σου τον νου. Πώς έχει επιβληθεί μια νοητική κατάσταση που δεν σε αφήνει να κοιμηθείς, σου παραμορφώνει την ίδια την πραγματικότητα… Έχει εγκατασταθεί δηλαδή μία ψυχική κατάσταση που είναι τρομερά κακοποιητική απέναντι στους ίδιους μας τους εαυτούς. Δεν μάθαμε ποτέ στο σχολείο πώς λειτουργεί ο νους, το νευρικό σύστημα, το να αφουγκραζόμαστε το σώμα μας πρακτικά αλλά και σε επίπεδο ψυχικό, άρα σχεσιακό, ανθρώπινο. Δεν μάθαμε πώς να επιβαλλόμαστε εμείς στο μυαλό και όχι αυτό σε εμάς. Άρα ποιος είμαι εγώ και ποιο το μυαλό και τι σχέση αναπτύσσουμε μεταξύ μας για να “ανοίξει” αυτό έπειτα στους δικούς μου ανθρώπους και να περάσει από το σαλόνι, στον κήπο, στους γείτονες, στη διπλανή χώρα. Είναι μια αλυσίδα όλο αυτό και θέλω, και μέσα από τα έργα αλλά και από τη ζωή μου, να προσπαθώ να φτάνω στον πυρήνα της, γιατί εκεί βρίσκονται οι απαντήσεις.

Να αναζητήσω δηλαδή πρώτα πώς εγώ δημιουργώ πόλεμο με τον ίδιο μου τον εαυτό, για να μπορέσω να φτάσω να δημιουργήσω πόλεμο με τη διπλανή χώρα. Αυτό προσπαθώ να δουλέψω με τον νου μου. Αν αλλάξω τον τρόπο με τον οποίο με απειλώ με στρεσογόνες σκέψεις και αφηγήματα που φτιάχνω, τελικά θα ωφεληθεί βαθύτερα ο κόσμος μας. Και ειδικά αν το κάνει ο καθένας μας ξεχωριστά. Αυτό είναι το πρώτο βήμα αν θέλουμε να στερέψουν οι πόλεμοι και οι βίες. Να καταλάβουμε εμείς το ίδιο το τέρας που κουβαλάμε πρώτα μέσα μας. Αυτό μάς δείχνει και το ίδιο το έργο.

“Το πρώτο βήμα αν θέλουμε να στερέψουν οι πόλεμοι και οι βίες είναι να καταλάβουμε εμείς το ίδιο το τέρας που κουβαλάμε πρώτα μέσα μας. Αυτό μάς δείχνει και το ίδιο το έργο”

Όλοι μεγαλώνοντας σίγουρα αισθανθήκαμε ότι πρέπει να αφήσουμε κάτι από τον πηγαίο μας τρόπο ή έστω να τον αλλάξουμε. Ή να χρησιμοποιήσω μια πιο σωστή και κομβική λέξη, να τον διορθώσουμε. Τα παραδείγματα πολλά και αθώα. Μια διαδικασία πολύ συγκεκριμένη και απόλυτα αποδεκτή από τη συλλογική μας συνείδηση. Πόσο φυσική και αρμονική είναι όμως με την αλήθεια και την αυθεντικότητά μας που μοιάζει να βρίσκεται υπό αναζήτηση; Είναι κάτι που απαιτεί μια παραπάνω προσπάθεια να δω αυτό που φαινομενικά δείχνει λειτουργικό. Έτσι, αβίαστα έρχεται αυτή η φράση του έργου. Είμαστε αυτό που δεν κάναμε. Ναι! Γιατί κατά κύριο λόγο γινόμαστε αυτό που πρέπει να κάνουμε. Πρέπει να χωρέσουμε κάπου. Σε μια δομή. Σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά αγοριού ή κοριτσιού. Σε ρόλους και τρόπους που τελικά τους διαφεύγει το κυριότερο. Η αλήθεια του ίδιου του ατόμου. Όχι η αλήθεια των άλλων, των δασκάλων, των γονιών, των βιβλίων. Αλλά αυτό που συμβαίνει τώρα σε μένα με όλη τη γενναιότητα και την ευθύνη που αυτό φέρει μαζί του. Κι αυτή η ευθύνη τελικά μπορεί να δημιουργήσει ολόκληρες άλλες δομές και κοινωνίες που πραγματικά να ακούνε, να σέβονται και να προσφέρουν. Να είναι δηλαδή αυτονόητο από τις πρώτες τάξεις του σχολείου ας πούμε, ότι θα εξερευνήσουμε κι εμάς. Τις σκέψεις μας, τα συναισθήματα μας, τη φύση, το πώς μιλάμε ή ακούμε. Το πώς σιωπούμε.

Η τέχνη οφείλει να σου δείχνει τον δρόμο, την κατεύθυνση και εσύ μετά να έχεις την επιλογή του πώς θα πας εκεί.

Η τέχνη οφείλει να έχει έναν χαρακτήρα υπενθύμισης. Να σου υπενθυμίζει με τρόπο που να σε προβληματίζει. Όχι απλώς να στο φρεσκάρει για το τώρα, αλλά να σου αλλάζει και τον ίδιο τον μηχανισμό, το μοτίβο που σε κάνει διαρκώς να ξεχνάς. Άρα να σε κάνει να συνειδητοποιείς και πώς υπάρχεις. Η τέχνη οφείλει να σου δείχνει τον δρόμο, την κατεύθυνση και εσύ μετά να έχεις την επιλογή του πώς θα πας εκεί.

Φυσικά! Είναι τόσο ανοιχτές όλες αυτές οι σχέσεις σε επίπεδο τραυμάτων αλλά και σαν δομές βαθιές που μόνο αλώβητες δεν μπορούν να μείνουν. Με βοήθησε να κατανοώ περισσότερο την όποια ευθύνη καταλόγιζα μόνο στους άλλους. Στους γονείς κυρίως. Κάτι που μπορεί να μας είναι πιο οικείο πια, αλλά όχι δεδομένο ή εύκολο. Δηλαδή να μην κατηγορώ τον άλλον για το πώς με μεγάλωσε, αλλά να αναλάβω την ευθύνη του τραύματός μου χωρίς την ανακουφιστική και παραπλανητική ιδέα του ότι εγώ είμαι απλώς ένα θύμα των συνθηκών. Οι γονείς και γενικότερα όλοι μας, κάνουμε το καλύτερο που καταλαβαίνουμε εκείνη τη στιγμή. Δεν έχει κανείς συνειδητή πρόθεση να αλλοιώσει τον άλλον, να καταπιέσει ή να μην τον αποδεχτεί. Είναι ο δικός τους καλύτερος δυνατός τρόπος της αγάπης που έχουν πάρει κι αυτοί αντίστοιχα και ούτω καθεξής.

“Η τέχνη οφείλει να έχει έναν χαρακτήρα υπενθύμισης. Να σου υπενθυμίζει με τρόπο που να σε προβληματίζει.”

Άλλες φορές είμαι πιο εξωστρεφώς ενεργός και άλλες πιο εσωστρεφώς. Δεν είμαι ο άνθρωπος που κατεβαίνει πολύ συχνά στους δρόμους ή που θα έχει έναν πιο εξωστρεφή δημόσιο λόγο για τέτοια θέματα, πχ στα social media. Αλλά παλεύω πάρα πολύ να συμφιλιωθώ με τον εσωτερικό δικό μου πόλεμο. Κι αυτό μπορεί να μην ακούγεται πολύ πειστικό για κάποιους, που όντως διαλέγουν να παλεύουν εκεί έξω και μπορεί να σου πουν ότι με αυτή σου τη στάση δεν βοηθάς πρακτικά πουθενά. Αλλά είμαι βέβαιος ότι για εμένα αυτή είναι η βάση από όπου πρέπει να ξεκινήσει κανείς, αν θέλει να κάνει σωστά και αποτελεσματικά και όλα τα άλλα. Όλα ξεκινούν από την ίδια σου τη σκέψη και από το πώς αλλάζεις εσύ ο ίδιος. Πώς έχεις αλλάξει μέσα στο δωμάτιο για να βγεις από το δωμάτιο. Πώς αλλάζει ο τρόπος που ακούω, ο τρόπος που απαντάω. Να αρχίσω να βλέπω πόσο τυφλά αντιδράω στα πράγματα. Να αλλάξω πρώτα την ίδια την απόκρισή μου στα πράγματα και άρα και την κοινωνική μου υπόσταση. Οπότε αν λάβω υπόψιν μου αυτή μου την προσπάθεια, νιώθω πως είμαι διαρκώς ενεργός.

Συμβαίνει κάπως από μόνο του. Εκ των πραγμάτων, οι επιλογές ή οι απορρίψεις μου και γενικά το πώς κινούμαι στα ναι μου και στα όχι μου, ορίζονται μ’ ένα αυτόματο πολιτικό ένστικτο και πάντοτε έτσι γινόταν. Ορίζονταν από την προσωπική και κοινωνική επικαιρότητα που είναι αλληλένδετα αυτά κάπως. Είναι και λίγο η λαχτάρα του ίδιου του καλλιτέχνη, όλα αυτά που τον καίνε, που λίγο προδίδουν και το κάψιμο το κοινωνικό του. Δεν μπορεί ένας ηθοποιός να καίγεται να παίξει αλλά να μη καίγεται κοινωνικά.

Όχι. Το θέμα είναι να μη το κάνεις απλά για να το κάνεις. Επειδή είμαι καλλιτέχνης, δηλαδή, πρέπει να το κάνω, πρέπει να έχω αυτή τη στάση. Αλλά να προκύπτει κάπως επειδή δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς.

Το θέατρο δεν σταματά να με φέρνει αντιμέτωπο με μια αλήθεια προσωπική που λέει πως δεν χρειάζεται να παλεύω να ικανοποιήσω κανέναν για να είμαι αποδεκτός.

Τα τελευταία χρόνια καλλιεργώ με πολύ κόπο το να είμαι καλά με την μοναχικότητά μου. Δεν το εννοώ απλώς με το να ξοδεύομαι μόνος μου σε ένα σπίτι με πράγματα γύρω μου, να βλέπω σειρές ή να αναλώνομαι με άλλα τέτοια. Προσπαθώ να βρίσκω χρόνους που απενεργοποιούνται τα πάντα. Να υπάρχει ένας αναστοχασμός, μια ενδοσκόπηση, μια παρατήρηση των πιο απλών και αυτονόητων πραγμάτων – από τη σκέψη και τα συναισθήματα, μέχρι την αναπνοή. Είναι μια προέκταση μιας ψυχοθεραπείας που ήδη κάνω, αλλά που στην προκειμένη απουσιάζει ο ψυχοθεραπευτής. Είναι μια διαδικασία που με αδειάζει και με γεμίζει πολύ ωφέλιμα για το υπόλοιπο της μέρας, επαναφέροντάς με σ’ ένα κέντρο.

“Τα τελευταία χρόνια καλλιεργώ με πολύ κόπο το να είμαι καλά με την μοναχικότητά μου.”

Μου θύμισε αυτή την αυθεντική χροιά που εγκατέλειψα μεγαλώνοντας, επειδή έπρεπε να στήσω μια κατασκευή για να υπάρχω στα μάτια των άλλων. Να υπάρχω ως καλός μαθητής, ως καλό παιδί, να παίξω αυτόν τον ρόλο που έπρεπε να είναι εντάξει στις οδηγίες και παροτρύνσεις των μεγαλύτερων, των πιο ειδικών, των πιο σημαντικών. Αυτό που μου επανέφερε το θέατρο είναι ότι υπάρχει κάτι σε εμένα που αν το εμπιστευτώ δεν υπάρχει λόγος να ακούσω κανέναν. Όχι αντιδραστικά, αλλά από επάρκεια. Και αυτό είναι πυρηνικό. Δεν χρειάζεται να κατασκευάσεις τίποτα για να αρέσεις ή για να ακούσεις έναν καλό λόγο ή απλώς για να υπάρξεις. Είναι υπέροχος ο καλός λόγος, αλλά δεν μπορείς να είσαι έρμαιο αυτού, ούτε να ζεις μόνο για να τον αποζητάς. Είναι μια όμορφη μάχη που δεν τελειώνει ποτέ. Έτσι και το θέατρο δεν σταματά να με φέρνει αντιμέτωπο με μια αλήθεια προσωπική που λέει πως δεν χρειάζεται να παλεύω να ικανοποιήσω κανέναν για να είμαι αποδεκτός.

Απόλυτα. Μπορεί να μην το έβλεπα τόσο καθαρά τότε αλλά ναι, 100%. Τώρα έχει επιβεβαιωθεί και όσο περνάει και ο καιρός ανοίγουν τα κλαδιά της αναζήτησης · της αναζήτησης αυτής της ατόφιας αλήθειας, που συχνά την απωθούμε για να ικανοποιήσουμε πιο γνώριμους και κυρίως ασφαλείς ρόλους.

Αυτό που επιχειρεί να ξανά ανακαλύψει τον εαυτό του. Να μη θεωρεί τίποτα δεδομένο και κατακτημένο. Όπως η ζωή.

Όλο και πιο συχνά τρέχει στο μυαλό μου, αλλά δεν είναι ότι βιάζομαι ή νιώθω πως πρέπει να τα κάνω όλα. Αν έρθει οργανικά και με έναν τρόπο που να με κάνει να νιώθω πως μπορώ να εμπνεύσω και να εμπνευστώ, τότε ναι, θα το δοκίμαζα. Με τα χρόνια κάθονται μέσα μου κάποιες κατανοήσεις, που νιώθω πως βοηθάνε και εμένα αλλά και τους άλλους και άρα μπορούν να δημιουργήσουν μια συνθήκη, με μια λίγο μεγαλύτερη ευθύνη. Μια ματιά που μπορεί να προτείνει και λίγο περισσότερα πράγματα, από ό,τι ήδη προτείνω παίζοντας.

Το να επιβάλλουμε τα «ιερά τέρατα» σαν κουλτούρα, μου ακούγεται εμένα αρκετά περιοριστικό.

Σίγουρα απομυθοποίησα εποχές και καταστάσεις που μπορεί να έχουν ανυψώσει ανθρώπους σε ένα βάθρο. Για παράδειγμα την έκφραση, «ιερά τέρατα» του θέατρου, το οποίο κάπως αδικεί και τα ίδια τα τέρατα (γελάει). Εννοώ ότι μπορεί αυτοί οι άνθρωποι όντως να ήταν ή να είναι σπουδαίοι αλλά με το να τους ονομάζεις έτσι, τους περιορίζεις πολύ περισσότερο από ό,τι οι ίδιοι θα θέλανε. Μιλάω για τη γενικότερη κουλτούρα φυσικά. Κι ένας νέος μπορεί να διδάξει πάρα πολλά πράγματα σε έναν μεγαλύτερο. Αν αφήσουμε να υπάρξει ένα άνοιγμα στη σκέψη αυτή, τότε είναι που θα μάθω περισσότερα πράγματα από τον μεγαλύτερο, παρά όταν μου τον επιβάλλεις σαν ιερό τέρας. Έχω δουλέψει με σκηνοθέτες που κι εγώ έτσι τους είχα στο μυαλό μου – όχι με αυτή ακριβώς την έκφραση γιατί πάντα με απωθούσε – αλλά τελικά αυτός ο θαυμασμός μου διαπίστωσα πως με περιόριζε. Μου έφερνε φόβο και δεν μπορούσα να συνομιλήσω ισότιμα. Έτσι στερούσα πράγματα από τον εαυτό μου, μη δοκιμάζοντας , μη τολμώντας. Αυτή η αντιμετώπιση δέους απέναντι στον άνθρωπο αυτόν με τον οποίο δούλευα, τελικά με υπονόμευε. Θέλω να σπάσω αυτή τη νοοτροπία ακόμη και εκτός θεάτρου. Κανείς δεν είναι αυθεντία a priori που εμένα να με κάνει αυτόματα «μικρότερο». Όλα είναι πάντα υπό εξέταση.

“Αυτό που μου επανέφερε το θέατρο είναι ότι υπάρχει κάτι σε εμένα που αν το εμπιστευτώ δεν υπάρχει λόγος να ακούσω κανέναν. Όχι αντιδραστικά, αλλά από επάρκεια. Και αυτό είναι πυρηνικό.”

Έχει αρχίσει να αλλάζει η τηλεόραση, οπότε δεν είμαι πια τόσο επιλεκτικός όσο μπορεί να ήμουν. Παρ’ όλα αυτά με δυσκολεύει πολύ από άποψη τεχνικής. Έμαθα από τη δραματική σχολή να δουλεύω καλύτερα με τις πρόβες και την επανάληψη, παρά με τους ρυθμούς της τηλεόρασης, με τα πλάνα, τις λήψεις που γίνονται τόσο γρήγορα, που δεν μπορούν να αφομοιωθούν τα πράγματα. Αυτός είναι κι ένας λόγος που δεν έχω κάνει τόσο τηλεόραση. Αλλά είμαι σίγουρα ανοιχτός σε δουλειές, πρόθυμος να εκπαιδεύσω αυτό το κομμάτι της ταχύτητας, της πιο αντανακλαστικής αντιμετώπισης, γιατί έχει πολλά να σου δώσει. Αρκεί τα πράγματα να έχουν από πίσω μια μελέτη, μια δραματουργία, ιδανικά. Η αλήθεια είναι πως δεν συμβαίνει συχνά αυτό, αλλά το σίγουρο πια είναι ότι δεν φοβάμαι την τηλεόραση όσο παλιά.

Την πρώτη φορά που έκανα τηλεόραση, είχε έρθει λίγο, και είχε πλάκα μπορώ να πω. Δεν με φόβισε αλλά ούτε και τρελάθηκα. Είχε ενδιαφέρον να παρακολουθώ αυτές τις διαφορετικές ενέργειες και διαθέσεις του κόσμου, που μπορεί να δείχνουν μια οικειότητα παραπάνω απέναντί σου. Δεν με αφορά με την έννοια του να το λαχταρώ, αλλά ούτε και το απωθώ. Θέλω να έχει μια ισορροπία αν προκύψει. Ποτέ δεν το κυνήγησα.

Και ναι και όχι, πάλι. Δεν ήταν ποτέ προτεραιότητά μου.

Έχω προσπαθήσει λίγο, και για να διαφημίσω τη δουλειά μου αλλά και από μια κάποια ματαιοδοξία. Αλλά δεν είμαι καλός σε αυτό. Δεν ξέρω πώς να το κάνω, να στήσω ένα καλό story ας πούμε, δεν μου βγαίνει. Ίσως έχω και μια άρνηση, μια προκατάληψη. Έχω θελήσει να παίξω λίγο με την εικόνα μου, να κυνηγήσω μια επιβεβαίωση – που είναι και θεμιτή ok – αλλά δεν με έχει πάει προς τα εκεί τελικά. Πιο πολύ με αφορά να μιλήσω μέσα από τη δουλειά που κάνω, παρά να μιλήσω μέσα από τα social media για το οτιδήποτε.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι, μη φοβάσαι (γελάει). Καταρχάς από τη δουλειά μου την ίδια. Και μόνο που έρχεται κόσμος στο θέατρο και με βλέπει και έχουμε αυτή την επαφή. Έτυχε το καλοκαίρι, μάλιστα, να μην έχω δουλειά και μπορώ να πω ότι μου έλειψε αυτό. Το να γουστάρεις να είσαι κάπου, να γουστάρουν και οι άλλοι να έρθουν να σε δουν, να τους αρέσει αυτό που θα δουν. Έτσι έρχεται η επιβεβαίωση. Βλέπεις ότι πέτυχε αυτό που έκανες. Επιβεβαίωση μετά παίρνεις και από τις σχέσεις σου τις πιο προσωπικές. Τα συναισθήματά σου τα ίδια σου το δείχνουν · ένας ενδεχόμενος θυμός σου μπορεί να σχετίζεται άμεσα με ακριβώς αυτή την ανάγκη για επιβεβαίωση. Επειδή κάτι αποζητάς αυτή την ώρα και δεν το παίρνεις.

Βέβαια. Η ανάγκη μου για επιβεβαίωση δεν γίνεται φανερή στους πολλούς. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι μικρότερη η δική μου λαχτάρα για επιβεβαίωση απαραίτητα. Το ότι μπορεί ας πούμε να μην είμαι ενεργός στα social media, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχω ανάγκη για επιβεβαίωση. Μπορεί να είναι τόση η λαχτάρα που τελικά αυτός να είναι κι ο λόγος σνομπαρίσματος των social media. Να σκέφτεσαι δηλαδή, ότι εγώ είμαι πιο σημαντικός από το πώς θα φανώ μέσω αυτών. Και αυτό που λέω μπορεί να εκθέτει εμένα ή και όποιον άλλον νιώθει έτσι, αλλά αν θέλω να είμαι ειλικρινής, πρέπει να πω ότι χωράει παντού αυτή η άκρατη διάθεση για φιλοδοξία και επιβεβαίωση.

“Πάντα είχα μια τάση να θέλω να ανακαλύψω περισσότερα για εμένα. Ήθελα να είμαι όσο γίνεται περισσότερο ειλικρινής απέναντι στον εαυτό μου, ενώ ταυτόχρονα ένιωθα ένα συναίσθημα απόγνωσης για τον έξω κόσμο.”

Πάντα είχα μια τάση να θέλω να ανακαλύψω περισσότερα για εμένα. Ήθελα να είμαι όσο γίνεται περισσότερο ειλικρινής απέναντι στον εαυτό μου, ενώ ταυτόχρονα ένιωθα ένα συναίσθημα απόγνωσης για τον έξω κόσμο. Μία απογοήτευση, μια ματαίωση. Το να ελπίζεις διαρκώς ότι θα σε σώσει κάτι, μια σχέση, μία κατάσταση, οτιδήποτε, σε κάνει να εφυσυχάζεσαι στο ότι θα έρχεται πάντα απ’ το «απέξω». Αυτό έφερνε μια επαναλαμβανόμενη ματαίωση – που βέβαια είναι κι υγιές να σε απογοητεύει το «απέξω» γιατί αυτή είναι η δουλειά του. Δεν μπορεί να είναι ποτέ το έξω μια σταθερά για κανέναν. Έτσι ανοίγει ένας χώρος εσωτερικά που μπορεί τελικά να διατηρεί έναν έλεγχο προσωπικό, που σίγουρα έχει περισσότερες πιθανότητες να μη σε κάνει έρμαιο των καταστάσεων.

Το να βρίσκεις χρόνο να ζωγραφίσεις, να διαβάσεις, να κάθεσαι στη σιωπή, είναι για εμένα οι σύγχρονες, προσωπικές επαναστάσεις.

Είναι δύσκολο. Θέλει τρομερή αντίσταση και αυτοπειθαρχία. Αλλά εκεί μπορεί να έρθει να σε βοηθήσει προς τη σωστή κατεύθυνση το «απέξω». Μπορεί να έχεις τη δυνατότητα να φύγεις λίγο από την πόλη και να πας για λίγες ημέρες κάπου αλλού, να κάνεις ένα restart. Και να γυρίσεις έχοντας πάρει τέτοια φόρα που να επηρεαστεί και η καθημερινότητά σου στην πόλη. Ή μπορεί ένας άνθρωπος να σε εμπνεύσει τόσο, που να σε βάλει σε μια διαδικασία αναπροσδιορισμού. Το έξω μπορεί και να σε ωφελήσει καμιά φορά. Το να βρεις τον τρόπο να αλλάξεις μια συνήθειά σου είναι όντως δύσκολο, αλλά εκεί πρέπει να βρεις τη δύναμη να ξεκολλήσεις από τα μοτίβα σου και να δημιουργήσεις τις κατάλληλες συγκυρίες που θα σε βοηθήσουν να στραφείς προς την κατεύθυνση που θέλεις. Και θα μπορέσεις έτσι να πάρεις εσύ τα ηνία και να διατηρήσεις μια νέα ρουτίνα που μπορεί να σε ωφελεί, κόντρα στην ταχύτητα της εποχής μας. Ακόμα και με το να ξυπνάς λίγο νωρίτερα. Να δεσμευτείς ότι θα αφιερώσεις μία ώρα από την ημέρα σου που θα κάνεις κάτι συγκεκριμένο που σε ηρεμεί. Που θα ζωγραφίζεις, θα διαβάζεις πέντε σελίδες από ένα βιβλίο, θα κάθεσαι στη σιωπή. Όλα αυτά για εμένα είναι οι σύγχρονες, προσωπικές επαναστάσεις, που έχουν αντικαταστήσει τις παλιές, τις μαζικές.

Το θέμα είναι να συμφιλιωθείς με όλα όσα είσαι και όσα δεν είσαι. Όσα έχεις καταφέρει να αποτινάξεις αλλά και εκείνα που δεν έχεις καταφέρει. Και στο τέλος να τα αγκαλιάσεις. Αποδοχή και ειρήνη.

Νομίζω πως δεν μπορώ να κάνω και αλλιώς. Ο ψυχικός τόνος είναι τέτοιος που οφείλει και καταφέρνει τελικά να περνάει και στη σκηνή. Στα πράγματα που θέλω να μοιραστώ με τους ανθρώπους στο κοινό. Αυτή είναι και η δουλειά η δική μας. Να διογκώνουμε τα διακυβεύματα που έχουμε στη ζωή με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτά να είναι αφηγήσιμα. Να είναι αισθητά σε ανθρώπους που μπορεί να μην τα έχουν ξανά ακούσει. Να πλουτίζεις πρώτα εσένα μέσα από το κείμενο και το κείμενο μέσα από εσένα, ώστε αυτό μετά να διαμοιράζεται. Χωρίς να βρίσκεται μόνο στις λέξεις του κειμένου, στη φωνή του ηθοποιού, αλλά σε όλο το σύνολο των εκφραστικών μέσων, των παύσεων, της ματιάς και της αύρας, τα οποία τελικά δημιουργούν μια άλλη ατμόσφαιρα στην αίθουσα. Και ίσως ο θεατής να σηκωθεί λίγο διαφορετικός απ’ ό,τι κάθισε.

Ναι, δεν τα ξεχωρίζω. Υπάρχει αυτή η διάθεση αυτογνωσίας, η διάθεση να μπορώ να βλέπω πίσω από στερεότυπα και προκαταλήψεις, να μπορώ να ξεφύγω από αυτόν τον προγραμματισμό με τον οποίο όλοι μεγαλώσαμε. Να ξανά θέτω διαρκώς το πιο βασικό ερώτημα του ποιός είμαι. Αυτό που στο τέλος θέλω να πετύχω είναι μια ειρήνη. Ο Καζατζάκης ήταν ένας άνθρωπος που μέχρι το τέλος πάλευε να βρει τον Θεό, τον άνθρωπο… πολύ ωραίος αυτός ο δρόμος, όμως νιώθω ότι δεν βρήκε ειρήνη στο τέλος. Είναι σωστή αφετηρία η Φιλοσοφία, η διερώτηση, το να ψάχνεις, αλλά μην μείνεις μόνο σε αυτό. Σε μια αποκομμένη διαλεκτική που από μέσον καταλήγει να γίνεται σκοπός. Το θέμα είναι να συμφιλιωθείς με όλα όσα είσαι και όσα δεν είσαι. Όσα έχεις καταφέρει να αποτινάξεις αλλά και εκείνα που δεν έχεις καταφέρει. Και στο τέλος να τα αγκαλιάσεις. Αποδοχή και ειρήνη.

“Αυτό που στο τέλος θέλω να πετύχω είναι μια ειρήνη.”

Αυτή την ειρήνη που συζητάμε θέλω να καταφέρω να κάνω πράξη. Αν μπορούμε αυτό να το πούμε όνειρο… Για την ώρα επικρατεί κυρίως ο αγώνας. Όχι πάντα. Αλλά η λαχτάρα είναι να βρεθεί μια τέτοια ισορροπία στην καθημερινότητα που η ειρήνη όντως να είναι παρούσα και αυτή να είναι εκείνη που να ορίζει συμπεριφορές, επιλογές και άρα και τους ανθρώπους που ελκύω. Η ευτυχία πάει πάντα μαζί με τη δυστυχία. Η ειρήνη κατανοεί και αγκαλιάζει και τα δύο. Είμαι σε καλό δρόμο.

Κοίταξε, με τον καιρό έχει αρχίσει να μου φαίνεται όλο και πιο οικεία η όλη διαδικασία. Αλλά έχει να κάνει και με το σε τι φάση είμαι, με ποιον συζητάω, για τι πράγμα συζητάω. Υπάρχουν και περιπτώσεις που έχω νιώσει άβολα, δεν το κρύβω. Δεν μου βγαίνει αβίαστα, αλλά εντάξει ας μην παίρνουμε και τον εαυτό μας τόσο σοβαρά.