Interview: Η πρώτη παράσταση του ελεύθερου θεάτρου για κωφά άτομα

To 2013, στην καρδιά της οικονομικής ύφεσης, σηματοδοτούσε την πρώτη προσβάσιμη παράσταση που παρουσιαζόταν στην Ελλάδα: ανέβαινε για όλους, ανεξαρτήτως οικονομικής ευρωστίας με ελεύθερη συνεισφορά, παρουσιάστηκε σε σωφρονιστικά καταστήματα, κέντρα απεξάρτησης, σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και, στην πορεία, στο κοινό της προστέθηκαν υπέρτιτλοι για κωφά άτομα και άτομα με βαρηκοΐα. «Τότε η ιδέα μας για προσβασιμότητα ήταν ακόμα πιο ανοιχτή, ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με γνώμονα τους θεατές που θα την παρακολουθήσουν», εξηγεί σήμερα, 12 χρόνια μετά, ο θεατρολόγος και ιδρυτής της Liminal Χρίστος Παπαμιχαήλ – τότε κάνοντας πρακτική ως θεατρολόγος, σήμερα με πρωταγωνιστικό ρόλο στην παράσταση.

Το «Interview» είναι μια μαύρη κωμωδία που έχει επιχειρήσει να παραγκωνίσει πολλά στερεότυπα στην πορεία της. Όμως, τώρα, αποτελεί την πρώτη παραγωγή του ελεύθερου θεάτρου (φιλοξενείται στο θέατρο Olvio), η οποία για όλο τον κύκλο παραστάσεων της, μέχρι και τον Ιανουάριο, θα παίζεται με υπέρτιτλους – καλώντας σταθερά θεατές με προβλήματα ακοής.

Η παράσταση, σε συνεργασία με την liminal, παρουσιάζεται με υπέρτιτλους SDH (για Κωφά και βαρήκοα άτομα) σε Ελληνικά και Αγγλικά.

Στα μέχρι στιγμής, ανεβάσματα του «Interview» – που έχει επιστρέψει για ένα νέο κύκλο μετά μια, πλούσια συγκινήσεων τετραετία (2013-2017) – το κοινό της παράστασης είναι μικτό: κωφά άτομα, άτομα με κινητική αναπηρία και μη ανάπηρα άτομα. Ο Χρίστος Παπαμιχαήλ είναι ένα από τα βασικά πρόσωπα στην Ελλάδα που συμβάλλει στην ισότιμη συμμετοχή εμποδιζόμενων ατόμων στον πολιτισμό, έχοντας από το 2016 ιδρύσει τον οργανισμό της Liminal.

Χρίστος Παπαμιχαήλ: Στην Ελλάδα λείπει και μια σοβαρή στρατηγική κρατικής επιχορήγησης. Δεν δίνεται βήμα στην ψυχαγωγία αποκλεισμένων ομάδων κι αυτό είναι τουλάχιστον αντισυνταγματικό

Κι ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχουν κάποιες πιο τακτικές προσπάθειες στο φάσμα της συμπερίληψης στις παραστατικές τέχνες από τη Στέγη, το Εθνικό Θέατρο, την Εθνική Λυρική Σκηνή «ακόμα δεν έχει δημιουργηθεί ένα συμπαγές κοινό σε σχέση με την αναπηρία. Λείπει η συστηματοποίηση της προσβασιμότητας, συνεπώς είναι πολύ δύσκολο να διαμορφωθεί αυτό το κοινό, μέσα από σπασμωδικές κινήσεις. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι παραστάσεις επιχορηγούνται με ένα έξτρα ποσό, της τάξεως των 2000 ευρώ ας πούμε, για να προσδώσουν αυτό το χαρακτήρα στα έργα τους. Στην Ελλάδα λείπει και μια σοβαρή στρατηγική κρατικής επιχορήγησης. Δεν δίνεται βήμα στην ψυχαγωγία αποκλεισμένων ομάδων κι αυτό είναι τουλάχιστον αντισυνταγματικό», υπογραμμίζει ο κ. Παπαμιχαήλ, ερμηνεύοντας και τη σημασία της επανόδου του «Interview» με όρους προσβασιμότητας.

Η ιστορία του «Interview» είναι μακρά και ενδιαφέρουσα. Το πρόβλημα της εύρεσης εργασίας, στα χρόνια της μεγάλης κρίσης, ήταν θεμελιώδες κι είχε αρχίσει να βασανίζει δύο δημιουργούς της μετέπειτα παράστασης και ιδρυτικά μέλη της ομάδας «Εμείς», τον σκηνοθέτη Χρήστο Θάνο και την ηθοποιό Σοφία Καψαμπέλη. Τρία χρόνια μετά κι ενώ έχει συσταθεί η ομάδα «Εμείς» από επτά δημιουργούς (Σοφία Καψαμπέλη, Μαρία Ζερβού, Σωτήρης Δούβρης, Βασίλης Τουρκομένης, Χρίστος Παπαμιχαήλ, Χρήστος Θάνος) αρχίζει να γράφεται το έργο για τον τραγελαφικό κυκεώνα πρόσληψης ενός εργαζομένου. Την άνοιξη της ίδιας χρονιάς, το 2013 κάνει πρεμιέρα.

Σωτήρης Δούβρης: Στην αρχή προβληματιστήκαμε αν αυτό το έργο που είχαμε γράψει μια δεκαετία πριν είχε νόημα να ξαναειπωθεί σήμερα. Τότε φαινόταν υπερβολικό, αλλά δυστυχώς σήμερα έχει γίνει εργασιακή κανονικότητα

«Στην αρχή προβληματιστήκαμε αν αυτό το έργο που είχαμε γράψει μια δεκαετία πριν είχε νόημα να ξαναειπωθεί σήμερα. Τότε φαινόταν υπερβολικό, αλλά δυστυχώς σήμερα έχει γίνει εργασιακή κανονικότητα. Τότε θυμάμαι τα επιφωνήματα έκπληξης των θεατών, σήμερα κάποια από αυτά τα οποία συζητάμε είναι ένα δεδομένο απέναντι στον υποψήφιο εργαζόμενο. Σκληρύναμε οι άνθρωποι γιατί ζούμε σε πολύ σκληρές εποχές», παρατηρεί ο πρωταγωνιστής της Σωτήρης Δούβρης.

Ο Χρίστος Παπαμιχαήλ προσθέτει πως «το έργο αποτυπώνει το προηγούμενο επεισόδιο της εργασιακής μας πραγματικότητας. Μιλάει για τη σύγκρουση με το σύστημα εργοδοσίας, σε μια εποχή που οι θέσεις εργασίας ήταν ελάχιστες και το περιβάλλον προς τους εργαζόμενους κανιβαλιστικό. Σήμερα υπάρχουν μεν περισσότερες θέσεις εργασίας, αλλά με κανόνα τις κακές συνθήκες».

Στην Ελλάδα ακόμα δεν έχει δημιουργηθεί ένα συμπαγές κοινό σε σχέση με την αναπηρία.

Ήρωες του έργου είναι τέσσερις υποψήφιοι για μία θέση εργασίας, οι οποίοι παρότι συναντούν τον εργοδοτικό κυνισμό, βρίσκουν τρόπους να στηρίξουν ο ένας τον άλλον, κάτω από τον αμείλικτο ανταγωνισμό. Στο έργο γίνεται και αναφορά στη δυσκολία εύρεσης εργασίας από ανάπηρα άτομα. Το σχόλιο αφορά στην «ορατότητα της αναπηρίας σε μια εταιρεία, όχι για λόγους ουσίας, αλλά κυρίως ως πλεονέκτημα για την κοινωνική πολιτική της και το όφελος για το image της. Δείτε, ας πούμε, σήμερα, πως άτομα με αναπηρίες από το χώρο του αθλητισμού ενδιαφέρουν το χώρο του marketing. Όμως, δεν αποτυπώνουν το μέσο όρο της κατάστασης της αναπηρίας στην Ελλάδα», σχολιάζει ο Χρίστος Παπαμιχαήλ.

Στην αγορά εργασίας, τα πράγματα για τους αναπήρους είναι ακόμα πιο απάνθρωπα και αυτονόητα παράνομα. Πρόσφατο παράδειγμα, η περίπτωση ενός εργαζόμενου με κοχλιακό εμφύτευμα, ο εργοδότης του οποίου του ανακοίνωσε περικοπή μισθού εφόσον υστερεί σε μια αίσθηση!

Η ισοτιμία ήταν μια έννοια που χαρακτήρισε τις ιδρυτικές αρχές της ομάδας «Εμείς» σε μια εποχή όπου ο ατομικισμός και το «εγώ» κερδίζει κατά κράτος. Ο Σωτήρης Δούβρης ανακαλεί το χρονικό ίδρυσης της ομάδας «όπου τα πάντα γίνονταν οριζόντια, με μεγάλη συμμετοχή στο πεδίο των αποφάσεων και τελικά με μεγάλη καλλιτεχνική ελευθερία για όλους. Νομίζω πως η ομάδα, αποτέλεσε ένα εφαλτήριο για τη σημασία της συλλογικότητας για όλους όσοι συμμετείχαμε σε αυτήν. Προσωπικά δεν θα είχα προχωρήσει καλλιτεχνικά με τον ίδιο τρόπο, δεν θα είχα ιδρύσει το εργαστήρι θεάτρου καταπactή και γενικότερα δεν θα είχα αυτή τη φιλοσοφία για τη συνεργασία και τη συνύπαρξη. Γιατί το ‘Εμείς’ που δηλώνουμε ως ομάδα συμπεριλαμβάνει και τους θεατές, όπως μου είπε πρόσφατα ένας μαθητής μου. Είναι μια δυνατότητα για το πως μπορούμε να ζούμε σήμερα».

Το «Interview» παίζεται κάθε Παρασκευή και Σάββατο στο Olvio, μέχρι και τις αρχές του προσεχούς Ιανουαρίου.