Ένα θεατρικό «Τεστ» για την ευκολία των ανθρώπων να εξαγοραστούν

Σε κάθε ερώτημα που ξεκινάει με την υπόθεση «τί θα έκανες αν…;», κάποιος, κάποια προετοιμάζεται να πάρει μια θέση. Φανταστείτε τώρα αν στην εξίσωση προστεθεί και ο παράγοντας του χρήματος: ένα, ας πούμε, διόλου ευκαταφρόνητο ποσό πολλών χιλιάδων ευρώ. Αυτό το ερώτημα θέτει ο σκηνοθέτης Χρήστος Σουγάρης, παίρνοντας ‘δάνειο’ από το έργο του Τζόρντι Βαγιέχο «Το τεστ» που κάνει πρεμιέρα στο Σύγχρονο Θέατρο την 1η Νοεμβρίου. Στα χρόνια της βαθιάς οικονομικής κρίσης της Ισπανίας (όπου η Ελλάδα είχε παράλληλο ζοφερό βίο), ο Βαγιέχο ρώτησε ευθαρσώς: «100.000 ευρώ τώρα ή 1 εκατομμύριο ευρώ σε δέκα χρόνια;».

Αποδέκτες του διλήμματος είναι ένα σύγχρονο ζευγάρι, με ισχνά οικονομικά, που μπαίνουν, χωρίς δεύτερη σκέψη σε αυτό – μετά από την πρόκληση στην οποία τους βάζουν φιλικά τους πρόσωπα. «Θεωρητικά μοιάζει με ένα αθώο ερώτημα. Εντούτοις, όσο διάβαζα το έργο ολοένα και με βασάνιζε η δική μου απάντηση. Καταλήγοντας πως, μάλλον, καθόλου αθώο δεν είναι, αφού οι κοινωνίες της εποχής μας δομούνται με κεντρική αξία το χρήμα. Κρύβει μεγάλη ίντριγκα λοιπόν – ειδικά για πληθυσμούς όπως του Μεσογειακού Νότου οι οποίοι έχουν πτωχεύσει – οδηγώντας μας στην εξής σκέψη: θα επιλέξεις να ξελασπώσεις από την ‘εδώ και τώρα’ οικονομική σου δυστοκία ή θα αναμένεις ένα πιο εύρωστο μέλλον; Όποια κι αν η απάντηση θα στρέφεται γύρω από το χρήμα· αλλά εμείς θέλουμε να ερευνήσουμε, κυρίως, τη βαρύτητα που έχει κάθε επιλογή ενός ανθρώπου», εξηγεί ο σκηνοθέτης της παράστασης.

O σκηνοθέτης της παράστασης, Χρήστος Σουγάρης θέτει επί σκηνής το ερώτημα «100.000 ευρώ τώρα ή 1 εκατομμύριο ευρώ σε δέκα χρόνια;».

Καθοδηγώντας την τετραμελή ομάδα των πρωταγωνιστών του – Ηλέκτρα Νικολούζου, Χάρη Τζωρτζάκη, Ναταλία Σουίφτ και Νίκο Πολυδερόπουλο  -προσεγγίζουν «την τραγωδία να επιλέξεις με ένα διακύβευμα που, σε κάθε περίπτωση, θα έχει δυσάρεστες επιπτώσεις». Πράγματι, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι των ηρώων θα βρεθεί μπροστά σε ένα ντόμινο αποκαλύψεων και ανατροπών, ικανό να διαλύσει τη σχέση του και να φέρει στο φως μυστικά.

«Αυτό το έργο μοιάζει με μια βόμβα που κάποιος ακουμπάει στο τραπέζι και αποχωρεί. Γιατί, ας είμαστε ειλικρινείς, τα χρήματα είναι ένας παράγοντας που είθισται να προκαλεί εκρήξεις. Πυροδοτεί, με ένα πολύ σκοτεινό τρόπο, την ανθρώπινη ύπαρξη και αυτό καταγράφεται στο έργο: το ‘Τεστ’ είναι ένα μπαράζ γεγονότων και αποκαλύψεων που μοιάζουν να μην έχουν τελειωμό, να μην έχουν πάτο, κάτι που το αναγάγει σε σημαντική δραματουργία», παρατηρεί η Ηλέκτρα Νικολούζου.

Στιγμή έντασης στην πρόβα ανάμεσα στο Νίκο Πολυδερόπουλο και την Ηλέκτρα Νικολούζου.

Ο θεατρικός της παρτενέρ, Χάρης Τζωρτζάκης θα ερμηνεύσει τον ήρωα που, θα αποδομηθεί αξιακά, επιχειρώντας να εξαγοράσει την αγάπη με τα χρήματα. «Και η αλήθεια είναι πως, στον σύγχρονο κόσμο, πολλοί μπορούν να εξαγοράσουν την αγάπη, έστω και την επίφαση αυτής», σχολιάζει. «Το έργο αγγίζει το θέατρο του διλήμματος, ένα είδος πολύ δημοφιλές στο εξωτερικό, όπου μέσα από μια αφήγηση επιχειρείται και η συναισθηματική εμπλοκή του θεατή με τους χαρακτήρες. Κι από τη στιγμή που το χρήμα διατρέχει τα πάντα, μπροστά σε ένα τέτοιο δίλημμα, θέτεις αυτόματα το ερώτημα για το που στέκεται ηθικά ο καθένας και η καθεμιά μας. Προφανώς και όλα έχουν ένα τίμημα, τίποτα δεν δίνεται δωρεάν. Ξεκινώντας από το πιο απλό: πως για να έχουμε χρήματα, πουλάμε το χρόνο μας, αφιερώνουμε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής μας», συνεχίζει ο Χάρης Τζωρτζάκης.

Η Ναταλία Σουίφτ και ο Χάρης Τζωρτζάκης σε σκηνή της παράστασης.

Υπό αυτό το πρίσμα, εξετάζει το «Τεστ» ο Χρήστος Σουγάρης. «Επενδύουμε στη σοβαρότητα του έργου αφού πάντα υπάρχει ο κίνδυνος τέτοιου είδους κείμενα να διαβαστούν ως μπουλβάρ. Και παρότι το έργο έχει στιγμές οξυδερκούς χιούμορ, καταπιανόμαστε περισσότερο με το τι μπορεί να σημαίνει ένα τέτοιο δίλημμα στη δυτική κοινωνία, κάτω από ακραίους νεοφιλελεύθερους όρους». Συνεπώς, το «Τεστ» όχι μόνο ελαφρύ έργο δεν είναι, άλλα έχει μια όψη πολιτική.

Όπως παρατηρεί και ο Χάρης Τζωρτζάκης «διαρκώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με δίπολα, αλλά εκεί οφείλουμε να πάρουμε θέση, να μην αποφύγουμε το ερώτημα. Γιατί, δυστυχώς, η πραγματικότητα διαμορφώνεται στην πλάτη όσων δεν παίρνουν θέση – ακόμα και τα εκλογικά αποτελέσματα».

Όλοι στην ομάδα της παράστασης καταφάσκουν πως βρισκόμαστε στη δυσάρεστη θέση όπου το καπιταλιστικό σύστημα γιορτάζει την επανεφεύρεση του, με τρόπο που το χρήμα καθορίζει τα πάντα: από την εργασιακή και αγοραστική δύναμη του ατόμου μέχρι και τη συνείδηση του.

«Στην εποχή που το χρήμα υποκινεί σφαγές, πολέμους και πολιτικά σκάνδαλα, καταλαβαίνουμε πως ο άνθρωπος είναι πολύ ευάλωτος, διαβρώνεται, αν δεν μηδενίζεται υπαρξιακά από αυτό. Το χρήμα μοιάζει με δαίμονα που μας χαϊδεύει τα μαλλιά γιατί η καταξίωση ή η επιτυχία έχει μια τιμή· και μέσα σε αυτό το περιβάλλον ξεχνάμε να φροντίσουμε ο,τιδήποτε άλλο μας κάνει ανθρώπους», σχολιάζει η Ηλέκτρα Νικολούζου.

“Το χρήμα μοιάζει με δαίμονα που μας χαϊδεύει τα μαλλιά γιατί η καταξίωση ή η επιτυχία έχει μια τιμή”, παρατηρεί η Ηλέκτρα Νικολούζου.

Ο Χρήστος Σουγάρης, έμπειρος ηθοποιός εκτός από σκηνοθέτης (κατά την τελευταία τετραετία) μεταφέρει τη συζήτηση στο μικρόκοσμο του θεάτρου, όπου και αυτό αναπόφευκτα υπακούει στο σύστημα της χρηματιστηριακής αξίας. «Μα και το θέατρο μια τέτοια αρένα είναι», λέει ανοιχτά.

«Η επιτυχία μιας παράστασης κρίνεται με οικονομικούς όρους. Φράσεις όπως ‘το απόλυτο sold out’ ορίζουν τι αξίζει και τι όχι, βάζοντας και το κοινό στο παιχνίδι. Αναγκάζοντας το να σκέφτεται πως ‘αφού μια παράσταση είναι sold out, είναι και καλή’. Όπως καταλαβαίνετε αυτή είναι μια δυστυχία για τους καλλιτέχνες, που όπως και πολλές άλλες κατηγορίες εργαζομένων, συνθλίβονται κάτω από αυτές τις συνθήκες».

Ο Χρήστος Σουγάρης σκηνοθετεί την παράσταση με τη φόρμα της live κινηματογράφισης.

Εκτός από τη μετωπική σύγκρουση με τις μεγάλες μάχες της εποχής μας, το «Τεστ» είναι και μια δοκιμασία σε δημιουργικό επίπεδο. Για την Ηλέκτρα Νικολούζου, μετά από δύο και πλέον δεκαετίες στο θέατρο, είναι η πρώτη της συνάντηση με το ρεαλισμό, αντιμετωπίζοντας τον «ως μια μεγάλη πρόκληση και μια καταπληκτική άσκηση ετοιμότητας για τον ηθοποιό».

Για τον Χάρη Τζωρτζάκη είναι μια ευκαιρία να αναγνωρίσει πως, εκτός από τα κλασικά έργα – των οποίων είναι μεγάλος θαυμαστής – υπάρχει και καλή νέα δραματουργία. «Αν δεν στηρίξουμε τη νέα παραγωγή θεατρικών έργων δεν θα γεννηθούν νέα αριστουργήματα και θα μείνουμε σε όσα έχουμε», λέει.

Όσο για τον Χρήστο Σουγάρη, το «Τεστ» λειτουργεί ως μια ακόμα δυνατότητα να δουλέψει σκηνοθετικά με τη φόρμα της live κινηματογράφισης, δημιουργώντας έναν ενδιάμεσο χώρο «ανάμεσα στη φόρμα και στη νατούρα· δημιουργώντας μια συνθήκη κλειδαρότρυπας όπου το κοινό καλείται να δει το ‘ψέμα’ του θεάτρου με μεγάλες δόσεις αλήθειας».