Πόσο βιώσιμο είναι το ελληνικό κινηματογραφικό οικοσύστημα; – Η πρωτοβουλία Ορατότης Μηδέν συνεχίζει να αγωνίζεται

Η διαρκής υποτίμηση του πολιτισμού από τους αρμόδιους φορείς είναι ένα γεγονός που το παρατηρούμε ολοένα και συχνότερα. Ο κινηματογράφος, συγκεκριμένα, περνάει αρκετά δύσκολα, ιδίως όσον αφορά την εγχώρια χρηματοδότηση. Η σύσταση του ΕΚΚΟΜΕΔ (ουσιαστικά, η συγχώνευση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας) υποσχέθηκε να λύσει πολλά από τα προϋπάρχοντα προβλήματα αλλά οι ρυθμοί προς την σωστή κατεύθυνση παραμένουν αργοί ενώ, εξακολουθεί να προβληματίζει το γεγονός ότι στη στελέχωση του Διοικητικού Συμβουλίου αλλά και των συμβούλων του οργανισμού βρίσκονται μη επαγγελματίες του οπτικοακουστικού κλάδου.

Έναν χρόνο μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για την εν λόγω συγχώνευση, τον Μάιο του 2025, συστάθηκε η πρωτοβουλία επαγγελματιών του οπτικοακουστικού τομέα «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν», με αίτημα την ισορροπημένη στρατηγική με όραμα ανάμεσα στο εγχώριο σινεμά, τις αλλοδαπές παραγωγές που φιλοξενεί η Ελλάδα και τις παραγωγές της εγχώριας τηλεόρασης. Πρώτο βήμα υπήρξε η ανοιχτή επιστολή που υπέγραψαν 2.385 Έλληνες επαγγελματίες του κλάδου και την στήριξαν σημαντικοί συνάδελφοι από το εξωτερικό, με προθεσμία για την υλοποίηση των αιτημάτων τους ακριβώς έναν χρόνο από τη λειτουργία του νέου οργανισμού.

Στην πρώτη Συνέντευξη Τύπου που διοργάνωσαν την Τετάρτη 15/10 στον κινηματογράφο Άστορ, λίγες μέρες μετά την λήξη της προθεσμίας, παρουσίασαν ενδελεχώς όλο το ταξίδι της πρωτοβουλίας έως σήμερα, τις εξελίξεις ως προς τα αιτήματά τους και τα επόμενα βήματα.

Ιδιαίτερα ωφέλιμη και διαφωτιστική ήταν η ανάλυση όλου του παρασκηνίου με την χρηματοδότηση που παρέχει ο ΕΚΚΟΜΕΔ, ένα ζήτημα αρκετά μπερδεμένο και θολό για όσους δεν εμπλέκονται άμεσα σε αυτό. Εκπρόσωποι ήταν οι Έλενα Βαρδαβά (σκηνογράφος), Γιώργος Ζαφείρης (μοντέρ), Κόρα Καρβούνη (ηθοποιός), Ελένη Κοσσυφίδου (παραγωγός), Άγγελος Κοβότσος (σκηνοθέτης, παραγωγός ντοκιμαντέρ), Χριστίνα Μουμούρη (διευθύντρια φωτογραφίας), Λέανδρος Ντούνης (σχεδιαστής ήχου), Αντιγόνη Ρώτα (παραγωγός), Άγγελος Φραντζής (σεναριογράφος, σκηνοθέτης, παραγωγός) και Ελίνα Ψύκου (σεναριογράφος, σκηνοθέτις, παραγωγός).

Ποια είναι, λοιπόν, τα προβλήματα του ελληνικού σινεμά και ποιο το μέλλον του μέσα από τα μάτια της πρωτοβουλίας «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν»;

Τρία είναι τα βασικά αιτήματα της πρωτοβουλίας «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν»:

• Ενίσχυση των επιλεκτικών προγραμμάτων στα 15 εκατ. € ετησίως, με σταθερή πηγή χρηματοδότησης αφού χωρίς ισχυρή εθνική κινηματογραφία, δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμο και ανταγωνιστικό οπτικοακουστικό οικοσύστημα.
• Σαφή χρονοδιαγράμματατα για το cash rebate, που αφορά όλο το φάσμα των παραγωγών.
• Συμμετοχή επαγγελματιών του τομέα μας στη χάραξη της πολιτικής.

Είναι ένα σύστημα επιστροφής μετρητών σε παραγωγές οπτικοακουστικών έργων που δαπανούν χρήματα στην Ελλάδα για γυρίσματα, γεγονός που προϋποθέτει οι παραγωγές να έχουν ήδη χρήματα να διαθέσουν για τα γυρίσματα, αφού το μερίδιο που εγκρίνεται θα το πάρουν πίσω στο τέλος αυτών. Ξεκίνησε το 2017 με την ίδρυση του τότε ΕΚΟΜΕ κι από το 2018 η χώρα μας έγινε πόλος έλξης για ξένες παραγωγές.

Στις μεγάλες ξένες παραγωγές μπορούσαν να ενταχθούν αδιακρίτως και ξένα τιμολόγια, κατάσταση που δημιούργησε έναν πακτωλό χρεών και καθυστερήσεων, με αποτέλεσμα την απώλεια αξιοπιστίας της χώρας μας διεθνώς. Παράλληλα, οι ελληνικές τηλεοπτικές παραγωγές ήταν επιλέξιμες με βάση πολύ χαμηλά όρια προϋπολογισμού, με αποτέλεσμα να παίρνουν cash rebate ακόμη και ευτελείς παραγωγές. Την ίδια στιγμή, η μεγάλη ζήτηση που δημιουργήθηκε από τις μεγάλες αλλοδαπές παραγωγές, εκτόξευσε τα κόστη, και αυτό, σε συνδυασμό φυσικά με την αντικειμενική αύξηση του κόστους ζωής από τον πληθωρισμό, κατέστησε τις ελληνικές ταινίες, οι οποίες συγκριτικά ήταν πάντα υποχρηματοδοτούμενες, αδύνατο να μπορούν να πραγματοποιηθούν με ίσους όρους.

Η συνένωση ΕΚΚ και ΕΚΟΜΕ υποσχέθηκε την επίλυση των προβλημάτων σχετικά με την εφαρμογή του cash rebate, της διευθέτησης των χρεών και της επίλυσης των καθυστερήσεων του. Ένα χρόνο μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου, που έγινε τον Απρίλιο του 2024, δυστυχώς τίποτα από τα παραπάνω δεν είχε συμβεί.

Η πλατφόρμα του cash rebate που αρχικά θα έκλεινε για λιγότερο από 5 μήνες (από τις 10 Μαΐου έως την 1η Οκτωβρίου 2024), παρέμεινε τελικά κλειστή περισσότερο από 9 μήνες (έως τις 20 Φεβρουαρίου 2025) και όταν τελικά άνοιξε και πάλι, δεν είχαν καν διευθετηθεί τα χρέη και δεν είχαν επιλυθεί οι καθυστερήσεις.

Στην πρώτη Συνέντευξη Τύπου της πρωτοβουλίας Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν

Ως επιλεκτικά προγράμματα εννοούμε συγκεκριμένα έργα με ποιοτικά χαρακτηριστικά που επιλέγονται από ειδικές επιτροπές για το εάν θα χρηματοδοτηθούν ή όχι – σε σχέση με το σύστημα του cash rebate που δίνεται αυτόματα.

Ένα χρόνο μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου, τα χρήματα που προορίζονταν για την παραγωγή του ελληνικού κινηματογράφου μέσω των επιλεκτικών προγραμμάτων του πρώην ΕΚΚ, δεν είχαν αυξηθεί ούτε κατά το ελάχιστο! Παρά τις συμμετοχές και τις διακρίσεις των ελληνικών ταινιών σε μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, ο ελληνικός κινηματογράφος βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ευρώπης ως προς τη δημόσια επιλεκτική χρηματοδότηση με βάση το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της. Αυτό μπορεί ο καθένας να το παρακολουθήσει μέσα από τα διάφορα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύει ο οργανισμός, ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο που αναδεικνύει τα πραγματικά νούμερα.

Στις πρόσφατες προεγκρίσεις (13/10), σημειώθηκε μια πολύ μικρή αύξηση στην χρηματοδότηση των επιλεκτικών προγραμμάτων. Για πρώτη φορά δόθηκε το ανώτερο ποσό χρηματοδότησης για μεγάλου μήκους ταινίες με βάση τον ισχύοντα κανονισμό, που είναι το ποσό των 350.000€ και αυτό δόθηκε σε μόνο 2 σχέδια. Είναι σημαντικό μεν πως δόθηκε για πρώτη φορά, αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό πως αυτό το ποσό είναι πάρα πολύ μικρό σε σχέση με τα ποσά που δίνονται σε άλλες χώρες. Η πρωτοβουλία «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν» τονίζει πως το ανώτερο αυτό ποσό πρέπει να αλλάξει και τουλάχιστον να διπλασιαστεί. Και αντίστοιχα πρέπει να διπλασιαστεί και το ανώτατο ποσό για τις μικρού μήκους που τώρα είναι στα 35.000€.

Η πρώτη προβολή του σποτ της πρωτοβουλίας Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν.

Το ντοκιμαντέρ παραμένει διαχρονικά υποχρηματοδοτημένο και σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τη μυθοπλασία. Ενδεικτικά, στα επιλεκτικά προγράμματα το ανώτατο ποσό χρηματοδότησης ανέρχεται στα 100.000€, ωστόσο την τελευταία διετία το υψηλότερο ποσό που αποδόθηκε σε ντοκιμαντέρ δεν ξεπέρασε τις 73.000€. Σήμερα, η μέση χρηματοδότηση κυμαίνεται γύρω στις 60.000€, ποσό που δεν επαρκεί για μια ολοκληρωμένη ποιοτικά ταινία ειδικά σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες (στη Γαλλία το μέγιστο ποσό που μπορεί να πάρει ένα ντοκιμαντέρ είναι 500.000€, στην Ιρλανδία είναι 250.000€ και στην Πολωνία είναι 230.000€). Η πρωτοβουλία «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν» ζητά το ανώτατο ποσό χρηματοδότησης του ντοκιμαντέρ ανά σχέδιο να αυξηθεί στα 200.000€, ώστε να καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες παραγωγής.

Μετά από πιέσεις ετών της κοινότητας των ντοκιμαντεριστών, το ντοκιμαντέρ κατάφερε να αναγνωριστεί ως ισότιμο κινηματογραφικό είδος με τη μυθοπλασία και το animation. Αυτό αποτυπώθηκε στο χρηματοδοτικό κανονισμό του ΕΚΚ τα τελευταία χρόνια, πριν την ενοποίηση με το ΕΚΟΜΕ και ο θεσμικός φορέας χρηματοδότησης τηρούσε άτυπα μία ποσόστωση 25% – 30% επί του συνολικού προϋπολογισμού των επιλεκτικών προγραμμάτων για την ενίσχυση του ντοκιμαντέρ.

Όμως στις τελευταίες προεγκρίσεις, αυτό το μικρό ποσοστό δεν ικανοποιήθηκε ούτε στο ελάχιστο παρ’ όλο που το συνολικό ποσό χρηματοδότησης αυξήθηκε. Η πρωτοβουλία «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν» ζητά να κατοχυρωθεί ποσοστιαία κατανομή 30% επί του συνολικού ετήσιου προϋπολογισμού των επιλεκτικών προγραμμάτων χρηματοδότησης αποκλειστικά για το ελληνικό ντοκιμαντέρ.

Παρόλο που τα μέχρι τώρα αιτήματά τους δεν έχουν εισακουσθεί, παρά μόνο σε μικρό ποσοστό και με υπερβολικά αργούς ρυθμούς (όπως για παράδειγμα η μερική εξόφληση των μεγάλων χρεών του cash rebate), η πρωτοβουλία «Σινεμά στην Ελλάδα – Ορατότης Μηδέν» συνεχίζει δυναμικά. Έρχεται σε επαφή με αρμόδιους φορείς και μέλη του Υπουργείου Πολιτισμού και με επαγγελματίες του κλάδου εντός κι εκτός Ελλάδας, έχει ενεργή παρουσία στα μεγάλα φεστιβάλ της χώρας και θα συνεχίσει να ασκεί πιέσεις προς τη σωστή κατεύθυνση μέχρι ο ελληνικός οπτικοακουστικός τομέας να γίνει βιώσιμος.

Μια επόμενη δράση είναι η δημιουργία ειδικών σποτ που θα εξηγούν απλά και κατανοητά διάφορα από τα δυσνόητα ζητήματα που απασχολούν τον κλάδο. Μάλιστα, το πρώτο βίντεο που θα δείτε παρακάτω, ζητήθηκε να παιχτεί σε σινεμά και φεστιβάλ πριν από την έναρξη των ταινιών.