Αυτές οι νύχτες (που) μένουν δεν θα είναι οι τελευταίες για τις Νύχτες Πρεμιέρας – παρά την αδιαφορία της Πολιτείας

«Ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια. Είναι μέρος της ανθρώπινης υπόστασης. Είναι η ταυτότητα, η φωνή και η ψυχή της κοινωνίας», λέει με θάρρος και εμφανώς συγκινημένη η Γενική Διευθύντρια του φεστιβάλ, Τατιάνα Παππά. Την Τετάρτη (17/9) έλαβε χώρα στον χώρο του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος η πιο «κομβική», όπως χαρακτηρίστηκε, συνέντευξη Τύπου που έχει γίνει ποτέ για το 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας». Σε κάπως μαγκωμένο και σίγουρα πολύ συναισθηματικά φορτισμένο κλίμα, οι άνθρωποι του Φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Λουκάς Κατσίκας, καθώς και εκπρόσωποι των συνεργατών και χορηγών του, μίλησαν πολύ ξεκάθαρα για το επερχόμενο Φεστιβάλ, που θα διεξαχθεί από 1 έως 12 Οκτωβρίου, ως κάτι πρωτόγνωρο και σε έκταση σημαντικά συρρικνωμένο. Ο λόγος; Μετά από 13 χρόνια συνεχούς και σταθερής χρηματοδότησης μέσω των προγραμμάτων ΕΣΠΑ, φέτος, στις αρχές του καλοκαιριού, στην Ελευσίνα, και ενώ ο προγραμματισμός του Φεστιβάλ βρισκόταν ήδη προ των πυλών, οι αρμόδιοι ενημερώθηκαν πως η χρηματοδότηση αιφνίδια θα διακοπεί, «παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις που είχαν προηγηθεί», όπως είπε και η κ. Παππά.

Στιγμιότυπο από την ιστοσελίδα του AIFF

Μέσα σε αυτά τα 30 χρόνια οι Νύχτες Πρεμιέρας έχουν δώσει το ‘παρών’ σε αυτή την πόλη ανεξαρτήτως συνθηκών, καιρών και περιστάσεων. Εκτός από την τρομερά σημαντική συμβολή τους στην ανάδειξη της Αθήνας ως κινηματογραφικού κέντρου, τους σημαντικούς διεθνείς καλεσμένους, τα ατελείωτα αφιερώματα και φυσικά τις ταινίες, το Athens International Film Festival (AIFF) έχει βασικά αποδείξει πως, σαν θεσμός, στέκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Έχει αποδεδειγμένα υπάρξει πρωτοπόρο στην παραχώρηση χώρου, στην υποστήριξη και ανάδειξη μειονοτήτων, και φυσικά στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης.

Παρά τις πολύ σημαντικές αντιξοότητες και «με το 1/3 του προγραμματισμένου προϋπολογισμού», το Φεστιβάλ θα διεξαχθεί με ένα όμως «αρκετά μειωμένο πρόγραμμα», όπως υπογράμμισε ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του. Ακόμα όμως και αυτή η συνθήκη ενός πιο περιορισμένου, σε δράσεις, ταινίες και αφιερώματα, Φεστιβάλ δεν θα ήταν εφικτή χωρίς «τις συμμαχίες που έχει κάνει τόσα χρόνια το Φεστιβάλ», όπως πολύ στοχευμένα χαρακτήρισε ο Λουκάς Κατσίκας όλους εκείνους, τους οργανισμούς, τους συνεργάτες τον ιδιωτικό τομέα, κάποιους δημόσιους φορείς και κυρίως τους ανθρώπους που στάθηκαν πολύ πιο ενεργά φέτος δίπλα στη διοργάνωση. Συγκεκριμένα, η πρόεδρος του ΟΠΑΝΔΑ Ελένη Ζωντήρου, που και φέτος στηρίζει έμπρακτα τις Νύχτες Πρεμιέρας, έκανε ξεκάθαρο πως «θα συνεχίσουμε να είμαστε αρωγοί του Φεστιβάλ με συνέπεια». Με την έκτακτη υποστήριξη του ΕΚΟΜΕΔ, καθώς και με μία περιορισμένη χρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Πολιτισμού, η διοργάνωση κατόρθωσε να διατηρήσει τον διεθνή χαρακτήρα της, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η κ. Παππά.

Ταυτόχρονα, αξίζει να υπογραμμιστούν τα λόγια του Λουκά Κατσικά σχετικά με τον άθλο που κατόρθωσε να φέρει εις πέρας η ομάδα του Φεστιβάλ, αλλά και για το πώς οι έκτακτες αυτές συγκυρίες ίσως να μην μπορούν να επαναληφθούν.

«Για πρώτη φορά στα 31 χρόνια ιστορίας τους, οι Νύχτες Πρεμιέρας βρέθηκαν σε αυτό το κρίσιμο σημείο, συναντώντας αυτή την… ολιγωρία της Πολιτείας […] Χάρη στις συμμαχίες μας και στη βοήθεια από όσους και όσες ακούσατε από την κ. Παππά είναι φέτος δυνατόν να συμβούν (οι Νύχτες Πρεμιέρας). Αυτό δεν σημαίνει ότι θα μπορούν να ξανασυμβούν όπως ήταν ή ότι θα μπορούν να ξανασυμβούν γενικά» ανέφερε.

Η μείωση του φετινού προγράμματος του AIFF αποτελεί σοβαρό πλήγμα, πρώτον για τους ίδιους τους ανθρώπους της διοργάνωσης και, βασικά, για τον ίδιο τον κινηματογράφο και κυρίως για το σινεφίλ κοινό που είναι πάντα εκεί. Αν και οι Νύχτες Πρεμιέρας αποτελούν το μεγαλύτερο εισπρακτικά φεστιβάλ της χώρας και τα προηγούμενα δύο χρόνια έσπασαν προγραμματιστικό και εισπρακτικό ρεκόρ, φέτος εξαιτίας της παράλογης απόφασης της μη χρηματοδότησης, υπήρξαν σημαντικές απώλειες. Όπως είπε ο Λουκάς Κατσίκας: «Στην κανονική κλίμακα του Φεστιβάλ είχαμε πάνω από 100 ταινίες μεγάλου μήκους. Φέτος το πρόγραμμά μας περιλαμβάνει τις μισές ταινίες και αναγκαστικά λιγότερα slots στους κινηματογράφους». Συγκεκριμένα, 4 ενότητες «ακυρώνονται» για φέτος: δύο αφιερώματα, το ένα εκ των οποίων ήταν το μεγάλο βασικό αφιέρωμα, το οποίο αποτέλεσε και την έμπνευση για την αφίσα του Φεστιβάλ γύρω από την έννοια της επιθυμίας. Επίσης, ακυρώνονται οι ειδικές προβολές και το τμήμα Midnight, με προβολές μετά τα μεσάνυχτα, καθώς και το τμήμα Music & Film, «ένα από τα πιο δημοφιλή τμήματα των Νυχτών Πρεμιέρας».

Ταυτόχρονα, ενώ για πρώτη φορά το Φεστιβάλ δεν έχει τη δυνατότητα να εκδώσει διαπιστεύσεις, εξαιτίας της συνεχούς υποστήριξης του κοινού απέναντι στις δράσεις της διοργάνωσης, προβλέπεται η έκδοση περιορισμένου αριθμού ειδικών καρτών διάρκειας 10 προβολών (80 ευρώ), με προνόμια προτεραιότητας στην προπώληση και αποκλειστική πρόσκληση στην τελετή έναρξης, την οποία «δεν θέλετε να χάσετε, πιστέψτε με».

Μέσα στις απώλειες και παρά τις δυσκολίες, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας συνεχίζει να είναι εδώ. Με το, κατά τη γνώμη μου, τρομερά ευφυές και στοχευμένο σύνθημα «Αυτές οι Νύχτες Μένουν», οι άνθρωποι του Φεστιβάλ σχεδίασαν Nύχτες που θα μείνουν αξέχαστες σε όλους εμάς που θα βρεθούμε στις σκοτεινές αίθουσες. Τα Διεθνή Διαγωνιστικά Τμήματα (Μυθοπλασίας, Ντοκιμαντέρ) παραμένουν φυσικά στο πρόγραμμα και θα περιλαμβάνουν πάνω από 20 ταινίες, οι οποίες θα ανακοινωθούν την Τετάρτη (24/9).

Φυσικά, επιστρέφει το πολύ επιτυχημένο διαγωνιστικό τμήμα των Ελληνικών Ταινιών Μικρού Μήκους για 14η χρονιά, με 51 συμμετοχές – αριθμό ρεκόρ. Αν και οι ταινίες δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα, όπως προείπα, ο Λουκάς μάς έδωσε μία κλεφτή ματιά στο τι μας περιμένει και ανακοίνωσε πως, μέσα στις ταινίες που θα δούμε, είναι «Ο Μυστικός Πράκτορας» του Kleber Mendonça Filho, το «No Other Choice» του Παρκ Τσαν Γουκ και το «Μετά το Κυνήγι» του Luca Guadagnino. Επίσης, υπενθύμισε πως το Φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας ήταν από τις πρώτες διοργανώσεις που πέρυσι, στην Τελετή Λήξης του, εξέφρασε την αλληλεγγύη του στον παλαιστινιακό λαό έναντι της γενοκτονίας που διαπράττει αυτή τη στιγμή το Ισραήλ. Το ντοκιμαντέρ που καταχειροκροτήθηκε στις Κάννες, «Η Φωνή της Hind Rajab», και το «Put Your Soul on Your Hand and Walk» είναι δύο ταινίες που δεν πρέπει να χάσετε!

Αν και ο τομέας της φιλοξενίας είναι εκείνος που έλαβε από τα μεγαλύτερα «χτυπήματα» λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησης, οι Νύχτες Πρεμιέρας κατόρθωσαν να έχουν δύο πολύ βαριά και σημαντικά ονόματα που θα τιμήσουν το Φεστιβάλ με την παρουσία τους. Ο πρώτος είναι ο Οσκαρικός σκηνοθέτης Neil Jordan, ο οποίος θα παρευρεθεί σε ειδική εκδήλωση του Φεστιβάλ, όπου θα του απονεμηθεί τιμητικό βραβείο για τη συνολική προσφορά του στον κινηματογράφο και θα προβληθεί η ταινία του «Το Τέλος μιας Σχέσης». Τον δεύτερο καλεσμένο του Φεστιβάλ κληθήκαμε να τον μαντέψουμε στη συνέντευξη Τύπου, μέσα από το τρέιλερ της καινούριας του ταινίας με τίτλο «Ανεμόνη», που θα κάνει πρεμιέρα στην Ελλάδα σε μία ειδική βραδιά στο Μέγαρο Μουσικής. Μετά από 7 χρόνια απουσίας από το πανί, η επιστροφή του Daniel Day-Lewis είναι το κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς και η παρουσία του στις Νύχτες Πρεμιέρας – ένα από τα ελάχιστα Φεστιβάλ που θα παρεβρεθεί παγκοσμίως, μαζί με τον γιο του Ronan Day-Lewis που συνυπογράφει και σκηνοθετεί την ταινία – επιτρέψτε μου να πω πως είναι από τα καλύτερα πράγματα που είχαμε την τύχη να συμβούν στην Αθήνα. Φυσικά, είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί πως αυτή η επίσκεψή του εδώ και η μακροχρόνια σχέση που έχει με τη χώρα μας οφείλεται κυρίως στη συνεργασία του με την Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών «Πόρτα Ανοιχτή», όπου θα διατεθούν και όλα τα έσοδα από την προβολή της ταινίας.

Άφησα για το τέλος την οπτική ταυτότητα του φετινού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθηνών, όπου ο σχεδιαστής της, Βασίλης Μέξης, εμπνέεται από την έννοια της επιθυμίας, στην οποία θα στηριζόταν και το μεγαλύτερο αφιέρωμα του Φεστιβάλ που ακυρώθηκε. «Το εικαστικό επιχειρεί να αποτυπώσει την επιθυμία σαν ένα κομμάτι φιλμ. Όμως, πώς να αποτυπωθεί κάτι τόσο άπιαστο και μυστηριώδες; Μέσα στο καρέ του φιλμ η επιθυμία ζωντανεύει, πάλλεται, ριγεί. Η έξαψη, σαν κύμα, σαρώνει το φιλμ, σαν φλόγα το λιώνει. Η επιθυμία απελευθερώνεται. Η επιθυμία είναι δύναμη», γράφει στο ρασιονάλ του ο δημιουργός, και όσα έχει κανείς να πει για αυτή τη συνθήκη καταφέρνει και τα λέει εκείνος.

Η καθόλου τυχαία και απολύτως αναστρέψιμη κατάσταση στην οποία έχει βρεθεί το Φεστιβάλ και οι άνθρωποί του έφερε απώλειες: ένα αρκετά μικρότερο πρόγραμμα από το αρχικά προσχεδιασμένο, λιγότερες δράσεις, λιγότερο σινεμά και, το βασικότερο, μια τεράστια απογοήτευση και ίσως και πολλή αγανάκτηση. Σε μία περίοδο όπου ο κρατικός μηχανισμός διαφημίζει την ποσότητα των χρημάτων που μοιράζονται στον πολιτισμό, και με τη συμπεριφορά τους τα όργανα της κυβέρνησης παρομοιάζουν τις κρατικές επιχορηγήσεις με λιχουδιές σκύλων, που δεν αξίζουν σε όλους αλλά πρέπει να παλέψεις για να τις πάρεις και να είσαι ευγνώμων όταν τις έχεις, ένα Φεστιβάλ που έχει αποδείξει με τεκμήρια πως μπορείς να κάνεις περισσότερα με λιγότερα κόβεται από τον προϋπολογισμό.

Η κ. Παππά, στην αρχή της συνέντευξης Τύπου, έκανε με δάκρυα στα μάτια έκκληση για μία «σταθερή και επαρκή χρηματοδότηση του Φεστιβάλ» και έκρουσε το καμπανάκι του κινδύνου, πολύ ευγενικά, «για την εύθραυστη θέση που κατέχει ο σύγχρονος πολιτισμός στις προτεραιότητες της Πολιτείας». Σε μία τρομερά κομβική περίοδο για το μέλλον της ελευθερίας της έκφρασης και της τέχνης, ένα Φεστιβάλ που έχει πρωτοστατήσει, φαίνεται να μην αποτελεί προτεραιότητα.

Μετά το τέλος της συνέντευξης Τύπου υπήρχε η δυνατότητα ερωτήσεων και, φυσικά, το ερώτημα για το «πού θεωρούν πως οφείλεται αυτή η επιλογή της διακοπής της δημόσιας χρηματοδότησης;» τέθηκε στο τραπέζι. Δεν δόθηκε μια ξεκάθαρη απάντηση· έγινε, όμως, μία συζήτηση και δημιουργήθηκαν ερωτήματα. Μήπως το γεγονός ότι πρόκειται για ένα Φεστιβάλ που είναι αυτόνομο, δεν «ζωγραφίζει μέσα σε γραμμές», αφήνει χώρο, μιλάει για αδικίες και για την γενοκτονία στην Παλαιστίνη – κάνει δηλαδή όλα όσα κάνουν μια διοργάνωση σπουδαία – είναι ακριβώς ο λόγος που φέτος δεν έχει δημόσια χρηματοδότηση;

«Τροφή για σκέψη», όπως είπε και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Λουκάς Κατσίκας, ο οποίος μας αποχαιρέτησε με την ευχή – που θα πραγματοποιηθεί – να τα πούμε στις αίθουσες, γιατί ό,τι συνέβη φέτος σε αυτή τη διοργάνωση έγινε για τους ανθρώπους που βλέπουν σινεμά, που κάνουν σινεμά και που αγαπούν το σινεμά. Αυτές οι Νύχτες που μένουν στο 31ο Athens International Film Festival δεν θα είναι οι τελευταίες – και αυτό είναι μία βαθιά επιθυμία.