Athens Baroque Festival: Το πάθος του μπαρόκ ζωντανεύει στην Αθήνα

Ο λογοτέχνης Jorge Luis Borges (1899–1986) είχε πει πως «Το μπαρόκ είναι το τελικό στάδιο κάθε τέχνης». Αυτή η περίοδος στην ιστορία της τέχνης, ανάμεσα στην Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό, όπου τα χρώματα ήταν λίγο πιο έντονα και οι φιγούρες πιο ζωντανές, σχεδόν κινούνταν πάνω στον πίνακα. Το Μπαρόκ, σαν καλλιτεχνικό κίνημα, εξαπλώνεται σε όλα τα είδη τέχνης και αρχιτεκτονικής – είναι σχεδόν χαρακτηρισμός μίας εποχής. Ένας έντονος συναισθηματισμός και το δραματικό στοιχείο χαρακτηρίζουν οτιδήποτε μπαρόκ.

Σε προσωπικό επίπεδο τώρα, έχω μία ιδιαίτερη αδυναμία στην πληθωρικότητα αυτού του καλλιτεχνικού όρου και όλες τις δημιουργίες του. Πιστεύω πως το μπαρόκ δεν είναι απλά “υπερβολικό” και έντονο – σίγουρα αυτοί είναι όροι που το χαρακτηρίζουν, αλλά το ίδιο το μπαρόκ σαν ορισμός μου θυμίζει τη ζωή, βασικά το πάθος της ζωής, γι’ αυτό και το θεωρώ από τα πιο ωραία καλλιτεχνικά κινήματα που έχουν χαρακτηρίσει την τέχνη και μετέπειτα τη ζωή μας.

Το Athens Baroque Festival (AEF) τώρα είναι η μουσική πτυχή όλων όσων σας είπα παραπάνω – εκρηκτικό, συναισθηματικό, έντονο. Το Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής φέτος επιστρέφει για όγδοη χρονιά στον ατμοσφαιρικό χώρο της Γερμανικής Εκκλησίας Αθηνών. Τέσσερις μέρες, από τις 25 έως τις 28 Σεπτεμβρίου, γεμάτες με μελωδίες, ερμηνευτές, ιστορίες και όργανα μίας εποχής που κανείς μας δεν έζησε αυτοπροσώπως, αλλά θέλουμε να την αναβιώσουμε.

Θέλοντας να μάθω περισσότερα για όσα κρύβονται πίσω από ένα τέτοιο φεστιβάλ – τις συνεργασίες, τους ανθρώπους, την ίδια την αίσθηση – συνάντησα την καλλιτεχνική διευθύντρια του AEF, Αναστασία Μιλιώρη, και την ρώτησα για όλα. Λίγες μέρες πριν η Γερμανική Εκκλησία Αθηνών γεμίσει με καλλιτέχνες από διάφορα μέρη του κόσμου και οι επισκέπτες ζήσουν αυτή τη μυσταγωγική εμπειρία, εκείνη ανυπομονεί σαν να είναι η πρώτη φορά.

Η Αναστασία Μιλιώρη είναι βιολονίστρια – τραγουδίστρια – παιδαγωγός – καλλιτεχνική διευθύντρια του Athens Baroque Festival @John Mak

Το ABF γεννήθηκε από την ανάγκη να υπάρχει ένα βήμα για τους μουσικούς που ερμηνεύουν τη μουσική της αναγέννησης και του μπαρόκ. Η φιλοδοξία του είναι να συστήνει στο κοινό νέους μουσικούς και άγνωστα έργα-διαμάντια της εποχής και παράλληλα να παρουσιάζει γνωστά έργα μέσα από νέες, ξεχωριστές ερμηνείες.

Ξεχωρίζει καταρχήν γιατί είναι αφιερωμένο στην ιστορική ερμηνεία των έργων της αναγέννησης και του μπαρόκ, με όργανα εποχής. Έπειτα, είναι ένα φεστιβάλ που γίνεται σε προσιτούς και ανεξάρτητους χώρους, και όχι στα μεγάλα και προβεβλημένα μουσικά κέντρα. Επίσης προσφέρει πάντα μία ποικιλία μουσικών συνόλων, ενισχύοντας την πολυφωνία στην επιλογή των μουσικών, Ελλήνων και μη.

Ο χώρος της Γερμανικής Εκκλησίας Αθηνών προσφέρει μία ιδανική ακουστική γι’ αυτό το είδος μουσικής, απομονώνοντας εντελώς τους εξωτερικούς θορύβους. Έχει επίσης μια πολύ όμορφη αισθητική, σε συνδυασμό με το ιδανικό μέγεθος και χωρητικότητα. Θέλω εδώ να τονίσω και την εξαιρετική συνεργασία με τον Χρήστο Παρασκευόπουλο, οργανίστα και αρχιμουσικό της Εκκλησίας.

Iberian Ensemble

Το Σουηδικό Ινστιτούτο και η διευθύντριά του Jenny Wallensten, στηρίζει φέτος το ABF και το έχει στηρίξει και στο παρελθόν. Έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε στο φεστιβάλ την διακεκριμένη Σουηδή βιολονίστρια Rebecka Karlsson. Φέτος επίσης συνεργαζόμαστε για πρώτη φορά με την Πρεσβεία της Πορτογαλίας, με αφορμή το ενδιαφέρον του Iberian Ensemble (3 μουσικούς από την Πορτογαλία) να συμμετάσχει στο φετινή διοργάνωση. Έχουμε πολύ καλή επικοινωνία με τον Χρήστο Κωτσακόπουλο που βρίσκεται στον πολιτιστικό τομέα. Η συνεργασία με τέτοιους θεσμούς, είναι απαραίτητη για φεστιβάλ όπως το δικό μας, που χαρακτηρίζονται από μία διεθνικότητα. Το να είσαι πρεσβεία ή ινστιτούτο σε μία ξένη χώρα και να στηρίζεις τον καλλιτέχνη που έρχεται από τη χώρα σου δείχνει ότι προάγεις τη φιλία και τη συνεργασία των εθνών, κι έτσι τιμάς το ρόλο σου.

Η ανταπόκριση του κοινού είναι πάντα συγκινητική. Ακόμα και άνθρωποι που έρχονται διερευνητικά, φεύγουν πάντα γοητευμένοι. Ερχόμενη/ος στο φεστιβάλ, διαπιστώνεις ότι η ιστορική ερμηνεία ζωντανεύει τα έργα αυτής της εποχής και τους δίνει νόημα. Το να μπορεί να δει το κοινό από κοντά τα ιστορικά όργανα, ν’ απολαύσει την ερμηνεία εξειδικευμένων μουσικών και ν’ ακούσει αυτά που έχουν να πουν (γιατί οι μουσικοί συχνά εξηγούν αυτά που παίζουν), χτίζει τη σχέση του με την ιστορική ερμηνεία. Από κει κι έπειτα η περαιτέρω εκπαίδευση γίνεται στο Πανεπιστήμιο. (γέλια)

Η Αγγλία, οι Ιβηρικές χώρες, η Γερμανία (όπως φυσικά και η Γαλλία και η Ιταλία) ήταν τα μεγάλα κέντρα όπου άνθιζε η μουσική τον 17ο και 18ο αιώνα. Υπάρχει μία πυρετώδης ανταλλαγή μουσικών ιδεών και οι μουσικοί αρχίζουν να ταξιδεύουν για πρώτη φορά από χώρα σε χώρα τόσο εκτεταμένα. Φέτος για πρώτη χρονιά το φεστιβάλ εκτείνει τα χρονικά όρια μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, παρουσιάζοντας λιγότερο γνωστούς Γερμανούς συνθέτες που μελοποίησαν ποιήματα του Γκαίτε σε
συνεργασία μαζί του. Αυτό είναι μία αφορμή για να συστήσουμε στο κοινό το “φορτεπιάνο”, το πληκτροφόρο που κάνει σταδιακά την εμφάνισή του μετά τα μέσα του 18ου αιώνα και πολύ πριν έρθει στο προσκήνιο το γνωστό μας πιάνο.

Ποιο έργο θα προτείνατε σε έναν νέο ακροατή ως ιδανικό «εισαγωγικό» στη
μπαρόκ μουσική;

Δύσκολο ν’ αποφασίσω… αλλά θα πω το πεμπτο βιβλίο από τη συλλογή με τα Μαδριγάλια του Claudio Monteverdi.

Θα αναφέρω κάτι που το συναντώ σχεδόν κάθε χρόνια από το 2017 που ξεκίνησα, αλλά κάθε φορά μοιάζει αναπάντεχο και μ’ εκπλήσσει εκ νέου. Είναι η χαρά και το πάθος των μουσικών όταν ερμηνεύουν αυτές τις μουσικές.