ΣΑΒΒΑΤΟ
06
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
Όταν κανείς φέρνει την Καλαμάτα στο μυαλό του, δεν στέκεται μόνο στην εικόνα μιας παραθαλάσσιας πόλης με πλούσια ιστορία -η πρώτη που απελευθερώθηκε κατά την Ελληνική Επανάσταση (23 Μαρτίου 1821)- και αυθεντική μεσογειακή γοητεία, αλλά μια πόλη που καλλιεργεί με συνέπεια ένα πολυσύνθετο και ολοζώντανο μωσαϊκό πολιτιστικής ζωής. Μια τέτοια διαπίστωση γίνεται εμφανής στον τρόπο που αγκαλιάζει όλες τις τέχνες τόσο σε επίπεδο θεσμών και διοργανώσεων όσο και μέσα από την θερμή ανταπόκριση του κόσμου.
Ένας τέτοιος -πλέον καθιερωμένος- θεσμός είναι και οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας, το φεστιβάλ κλασικής μουσικής σε καλλιτεχνική διεύθυνση της βιολοντσελίστριας Indira Rahmatulla, του συνθέτη Στάθη Γυφτάκη και του βιολοντσελίστα Δημήτρη Λάμπου. Μια διοργάνωση που κάθε χρόνο μετατρέπει τη μεσσηνιακή πρωτεύουσα σε τόπο συνάντησης καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, παλλόμενο κέντρο καλλιτεχνικής δημιουργίας και ανταλλαγής μέσα από υψηλού επιπέδου συναυλίες, διεθνείς συνεργασίες και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Φέτος, βρέθηκα στην Καλαμάτα από τις 29 έως τις 31 Αυγούστου και πήρα μια “γεύση” από την 9η διοργάνωση των Διεθνών Μουσικών Ημερών που ολοκληρώνονται αυτό το Σάββατο, 6 Σεπτεμβρίου. Δεν είναι η πρώτη φορά που παρακολουθώ το φεστιβάλ. Η πρώτη “γνωριμία” μαζί του έγινε το καλοκαίρι του 2023. Δύο χρόνια μετά, λοιπόν, επέστρεψα εκεί έχοντας ήδη στις “αποσκευές” μου τις θετικές εντυπώσεις και τις όμορφες αναμνήσεις εκείνης της πρώτης επαφής – και μπορώ να πω πως δεν διαψεύστηκαν.
Οι καλλιτεχνικοί διευθυντές των Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας Στάθης Γυφτάκης, Indira Rahmatulla, Δημήτρης Λάμπος
Οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας, στην 9η διοργάνωσή τους, παρέμειναν πιστές σε δύο πολύ ισχυρές πεποιθήσεις. Η πρώτη είναι πως δεν υπάρχει μουσικό είδος που να μην απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως του πόσο εξοικειωμένος είναι κανείς μαζί του. Αυτό γίνεται εμφανές από το πόσο ευπρόσδεκτος αισθάνεται κάθε θεατής, ακόμη κι αν δεν έχει την παραμικρή ιδέα από κλασική ή τζαζ, να παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις και να παραδοθεί στη μαγεία της μουσικής και την ψυχική ανάταση που εκείνη προσφέρει τόσο γενναιόδωρα.
Η δεύτερη πεποίθηση αποτέλεσε και τον κορμό της φετινής διοργάνωσης. Καθώς σε μια περίοδο όπου σε παγκόσμιο επίπεδο όλα όσα μας χωρίζουν παίρνουν τη μορφή αιματηρών συγκρούσεων, ανθρωπιστικών κρίσεων και ακραίων καταστάσεων, οι 9ες Διεθνείς Ημέρες Καλαμάτας, όπως μας εξήγησε και ο Δημήτρης Λάμπος, ένας εκ των καλλιτεχνικών συν-διευθυντών του φεστιβάλ, σε συνέντευξη που μάς παραχώρησε δύο εβδομάδες πριν, αναζητούν εκείνον τον «κοινό τόπο» που μάς οδηγεί να κάνουμε μουσική, «τη διαχρονική εμπειρία του να είσαι άνθρωπος».
Πώς μεταφράστηκε μέσα από το φετινό πρόγραμμα αυτός ο “κοινός τόπος”; Πρώτα μέσα από την ανανεωτική συνύπαρξη διαφορετικών παραδόσεων και ειδών, από τον Μεσαίωνα έως τις πιο σύγχρονες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης και έπειτα μέσα από την “καρδιά” των Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας που θα τη βρει κανείς στα εκπαιδευτικά τους προγράμματα.
Στιγμιότυπο από την τελική συναυλία του masterclass βιολοντσέλου
Στις 9ες Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάρας πραγματοποιήθηκαν συνολικά πέντε masterclasses με εισηγητές διεθνώς καταξιωμένους μουσικούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Την πρώτη ημέρα της άφιξης μου στην πόλη, μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω, στην Εναλλακτική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας, την τελική συναυλία του masterclass βιολοντσέλου με τον Jean-Guihen Queyras.
Οι έξι νεαροί καλλιτέχνες που βρέθηκαν στη σκηνή -όπως ενημερωθήκαμε υποβλήθηκαν 42 αιτήσεις συμμετοχής από όλο τον κόσμο διαδικτυακά και ήταν όλες τόσο καλές που έγιναν δεκτές έξι αντί για πέντε- μάς παρουσίασαν ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα, ένα “πάνθεον” από διαφορετικές εποχές και αισθητικά ρεύματα, από τον Μπετόβεν, τον Μέντελσον και τον Ροσσίνι (κλασικισμός-ρομαντισμός), τους Προκόφιεφ και Χίντεμιτ (20ος αιώνας), έως τη σύγχρονη δημιουργία και τον Αρμένιο συνθέτη Μάρτιν Ουλικχάνιάν.
Και εμείς με τη σειρά μας γίναμε μάρτυρες από τη μια μεριά των γόνιμων καρπών που αποφέρει η επικέντρωση του φεστιβάλ στη μεταλαμπάδευση γνώσεων και τη στήριξη της νέας γενιάς ανερχόμενων ταλέντων, και από την άλλη της ενωτικής δύναμης της μουσικής που φέρνει κοντά τους ανθρώπους, μέσα από την οικουμενικότητα της, ανεξάρτητα από τη γλώσσα, την θρησκεία ή τον τόπο καταγωγής του καθενός.
Η μεσόφωνος Ema Nikolovska στο Εκκλησιαστήριο της Αρχαίας Μεσσήνης
Κάθε χρόνο -εκτός απροόπτου- οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας γίνονται αφορμή για μια εξόρμηση στην Αρχαία Μεσσήνη μετά μουσικής. Είναι ένα από τα highlights του προγράμματος του φεστιβάλ που όποιον και αν ρωτήσεις το περιμένει με ανυπομονεσία. Έτσι και φέτος, τη δεύτερη μέρα παραμονής μας στην πόλη, βρεθήκαμε στο Εκκλησιαστήριο Αρχαίας Μεσσήνης για μια συναυλία, με τον βιολοντσελίστα Jean-Guihen Queyras, τον βιολονίστα Ιόνιαν Ηλίας Καντέσα, τη μεσόφωνο Ema Nikolovska και τους συμμετέχοντες στο masterclass βιολοντσέλου, που εξελιχθηκε σε μια μοναδική πνευματική εμπειρία.
Δεν είναι μόνο η υποβλητικότητα και η μυσταγωγία του τόπου -ιδιαίτερα όταν πέφτει η νύχτα και ανατέλλει το φεγγάρι- αλλά και ο τρόπος που η ιστορική μνήμη αντήχησε στο παρόν, αφήνοντας μια υπόσχεση για το μέλλον. Αρχικά μέσα από ένα πρόγραμμα διαπολιτισμικό που ένωσε το ευρωπαϊκό μπαρόκ, με τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό, τη σύγχρονη σκανδιναβική δημιουργία και τις λατινοαμερικανικές επιρροές και πιο σημαντικά μέσα από τη σκηνική συνύπαρξη διεθνούς φήμης καλλιτεχνών όπως ο Queyras, ο Καντέσα και η Nikolovska με το νέο “αίμα” μουσικών που φιλοδοξεί να κάνει τα πρώτα του βήματα στον χώρο.
Και κάπως έτσι, στο τέλος της συναυλίας, με την εικόνα του φεγγαριού, την”ιερή” ατμόσφαιρα που αποπνέει ο χώρος, την αέρινη σχεδόν μεταφυσική μελωδικότητα της «Aria – Cantilena» του Heitor Villa-Lobos, έφευγες από την Αρχαία Μεσσήνη με ένα αίσθημα συγκίνησης.
Emil Kuyumcuyan και Hugo Rannou μάς προσκάλεσαν σε μια Σύγχρονη Χοροεσπερίδα
Η τρίτη και τελευταία μέρα μου στο φεστιβάλ με βρήκε πάλι στην Εναλλακτική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας για μια από τις πιο “τολμηρές” προτάσεις του φετινού προγράμματος, μια Σύγχρονη…«Χοροεσπερίδα» για τσέλο και κρουστά με τον Γάλλο τσελίστα Hugo Rannou και τον διεθνώς αναγνωρισμένο κρουστό, συνθέτη και ηλεκτρονικό μουσικό Emil Kuyumcuyan.
Ήταν μια από εκείνες της βραδιές που οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες ξέφυγαν αρκετά από την “πεπατημένη”, πόνταραν σε κάτι ακόμη πιο εναλλακτικό και από το χειροκρότημα του κόσμου στο τέλος φάνηκε πως το στοίχημα κερδήθηκε. Οι δύο επί σκηνής μουσικοί, δεμένοι, αν κρίνουμε από τις ιστορίες που μας είπαν, με μια βαθιά φιλία, μάς πρόσφεραν μια πρωτότυπη, αρκετά χιουμοριστική και κάπως προσωπική μουσική παράσταση που κινήθηκε στα όρια ανάμεσα στην μουσική και τη περφόρμανς, περιείχε αυτοσχεδιασμούς, πρωτότυπες συνθέσεις, μεταγραφές και απρόβλεπτα μουσικά “παντρέματα”: Μπαχ, Bastien David, Philippe Katerine, Jacques Brel, Udo Jürgens και Édith Piaf.
Αν μη τι άλλο το εκείνο το βράδυ της Κυριακής αποτέλεσε μια περίτρανη απόδειξη ότι οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας είναι ανοιχτές στους πειραματισμούς και δεν σταματούν να αναζητούν φρέσκιες ιδέες και καλλιτεχνικές προτάσεις και αυτή η αίσθηση κάθε χρόνο γίνεται όλο και πιο έντονη. Πάνω από όλα, όμως, οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας, είναι ανοιχτές στους κατοίκους της πόλης και τους επισκέπτες, στους ανθρώπους κάθε ηλικίας και υπόβαθρου που θα βρεθούν στις εκδηλώσεις τους, στους μουσικούς από κάθε γωνιά του πλανήτη που θα ανταποκριθούν στο κάλεσμα τους, σε όλους εκείνους που βάζουν το λιθαράκι τους για να στηθεί. Και αν κανείς ψάχνει αφορμή για να βρεθεί στην πρωτεύουσα της Μεσσηνίας, οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία.
