Στη Σύρο χορεύουμε Ακροποδητί το ξημέρωμα

Είναι ακόμα σκοτεινά όταν κατεβαίνουμε στον Ταρσανά της Σύρου, στο παλιό ναυπηγείο για τα ξύλινα, παραδοσιακά καΐκια, για να παρακολουθήσουμε τη νέα παράσταση του χοροθεάτρου Ακροποδητί, Angeliaforos.

Σε έναν χαρακτηριστικό τόπο του νησιού, όπου το γραφικό συναντιέται με τον καθημερινό, βαρύ μόχθο, η θάλασσα με το λιμανάκι της, τα σκάφη του βιοπορισμού κι όχι της αναψυχής ξαποσταίνουν για να ξαναβγούν πιο γερά έξω στ’ ανοιχτά, εδώ επέλεξαν φέτος οι Ακροποδητί να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Με τα ήδη υπάρχοντα υλικά του Ταρσανά – τις σκαλωσιές, τις σκάλες, τους γερανούς, τις γλίστρες, τις προβλήτες, τα ξύλα και κιβώτια – στήθηκε ένα μοναδικό σκηνικό πλήρως ενσωματωμένο στον τόπο και στο έργο.

Από τις μακροβιότερες και πιο δραστήριες χορευτικές ομάδες της περιφέρειας, οι Ακροποδητί ήρθαν στη Σύρο πάνω από 20 χρόνια πριν και ήρθαν για να μείνουν. Έχοντας στο βιογραφικό τους πολύ αξιόλογες και πρωτοποριακές παραγωγές διεθνών προδιαγραφών, φεστιβάλ, γενιές εκπαιδευμένων χορευτών και διεθνή προγράμματα, αποτελούν την απόδειξη ότι με ομαδική δουλειά μπορείς να πετύχεις πολλά.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα είναι προτιμότερο να δει κανείς την παράσταση το ξημέρωμα παρά το ηλιοβασίλεμα. Με ένα ποτήρι ελληνικό καφέ και κουλουράκια – ευεργετική προσφορά των διοργανωτών αυτές τις άγριες ώρες – μοιραστήκαμε με αρκετό ακόμα κόσμο κάθε ηλικίας μια κοινή και παράλληλα μοναδική εμπειρία.

Angeliaforos, Credits Dimitris Vamvakousis

Καθώς στο βάθος του ορίζοντα ο ήλιος ετοιμαζόταν να ξεπροβάλλει και ο ουρανός βαφόταν σιγά σιγά στο μενεξεδί, ντυμένος με μια κίτρινη νιτσεράδα ο «αγγελιαφόρος» Timothy Ashplant, βρετανός ιστορικός και συγγραφέας που συμμετέχει πάνω από 10 χρόνια σε δράσεις των Ακροποδητί, μεταφέρει τα νέα για τις απανωτές συμφορές και τον αφανισμό του στρατού από τους εχθρούς (ένα απόσπασμα από τους Πέρσες του Αισχύλου), ενώ παράλληλα βλέπουμε έναν φόνο να εκτυλίσσεται με τέλεια πλαστικότητα μπροστά μας.

Angeliaforos, credits Lida Touloumakou

Το μουντό ακόμα φως της μέρας κάπως δυναμώνει και διακρίνουμε πλήθος δεξιά και αριστερά του χώρου. Στέκονται πάνω, έξω ή μέσα στο νερό τυλιγμένοι με τις αδιάβροχες κάπες τους. Σκαρφαλώνουν στις σκαλωσιές σαν τα πουλιά. Στάζουν νερά ή αίμα; Είναι στρατιώτες; Είναι αγγελιαφόροι; Βλέπουν; Ακούν; Είναι επιζώντες και στρατιώτες που επέστρεψαν; Είναι προφήτες; Είναι ο κόσμος που κουτσομπολεύει τα μαντάτα;

Είναι όλα αυτά, μαζί και διαδοχικά, σε μια συρραφή διασκευασμένων αποσπασμάτων από μονολόγους αρχαίων τραγωδιών του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, αλλά και κειμένων της ομάδας που ηχούν τόσο διαχρονικά και τρομακτικά επίκαιρα. Φόνοι, μάχες, πόλεμοι, γυναικοκτονίες και παιδοκτονίες, μηχανορραφίες και προδοσίες. Πώς φέρνουμε μια είδηση στον κόσμο; Πόσο υποκειμενικοί και αντικειμενικοί μπορεί να είναι οι αγγελιαφόροι; Ποιος είναι ο ρόλος τους διαχρονικά; Πόσο μπορεί να «προδίδουν»; Πώς εκλαμβάνονται τελικά όσα λένε;

Η παράσταση εστιάζει στην αναγγελία στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Στο παρελθόν εξετάζει το ρόλο των αγγελιαφόρων μέσα από δύο διαφορετικές οπτικές: Αυτήν του αφηγητή που είναι έξω από τη δράση και το πάθος, του αντικειμενικού μάρτυρα γεγονότων, πανταχού παρόντος και απόντος σαν κάμερα καταγραφής κατά τον James Barrett (2002) και αυτήν του υποκειμενικού αφηγητή, που μεταφέρει τα πράγματα από την οπτική γωνιά που τα είδε και όπως τα ερμηνεύει ο ίδιος, σύμφωνα με την Irene de Jong (1991).

Από τα μεγάφωνα ακούμε τίτλους ειδήσεων. Σύγχρονοι αγγελιαφόροι αλλά και παραποιητές, εντυπωσιακοί σαρκοφάγοι, πηχυαίοι τίτλοι, πολύ μελετημένοι για να στοχεύουν κατευθείαν στο θυμικό. Ο δημοσιογραφικός λόγος λοιπόν, που φέρνει μέσα του την αλήθεια και το ψέμα, την ενημέρωση και την παραπλάνηση, μας φέρνει στο εδώ και τώρα και μας βοηθά να κάνουμε τις απαραίτητες αναγωγές. Έχει προηγηθεί μελέτη πρόσφατης έρευνας του δημοσιογράφου Άρη Χατζηστεφάνου και χρησιμοποιήθηκαν τίτλοι ειδήσεων και αποσπάσματα από άρθρα των τελευταίων 100 χρόνων (ελάχιστα έχουν αλλάξει κι αυτά κυρίως στα μέσα κι όχι στη γλώσσα…)

Angeliaforos, Credits Dimitris Vamvakousis

Ο ήλιος έχει πια ξεπροβάλλει και το φως γλυκαίνει αλλά και καίει παράλληλα, μας φωτίζει να βλέπουμε καλύτερα αλλά μας τυφλώνει κιόλας. Φτάνουμε προς το τέλος της παράστασης, στο μέλλον, αυτό που μπορούμε σε ένα βαθμό να προνοήσουμε, αλλά όχι να ορίσουμε ή να καθορίσουμε. Ο αγγελιαφόρος γίνεται ένα είδος προφήτη, ο λόγος είναι πιο ελλειπτικός, πιο συγκεχυμένος, πιο αινιγματικός και συμβολικός. Ξέρουν κάτι, ουτοπικό ή δυστοπικό, αλλά μένει σ’ εμάς να το ερμηνεύσουμε. «Μέσα σε μια απέραντη δυστυχία πορεύονται οι θνητοί. Κανείς δεν μαντεύει τα γραμμένα τους. Κανείς δεν ξέρει να το πει ξεκάθαρα εκτός από τον ήλιο που μας θρέφει».

Κείμενα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης και του κορανίου καθώς και κείμενα της ομάδας σε κατασκευασμένη γλώσσα αποτελούν τη βάση σε αυτό το σκέλος, με τους συντελεστές να απομακρύνονται σιγά σιγά και να μας χαιρετούν από άλλο σιλό, σαν να βυθίζονται στην ανυπαρξία ή να ξαναγεννιούνται.

Συγκινητική ήταν και η στιγμή που μια ερμηνεύτρια αναφέρεται σπαρακτικά στους τόσους νεκρούς γύρω μας, από πολέμους, αρρώστιες, κλιματικές καταστροφές, ιούς ή πανδημίες. Δυνατά και τα λόγια του ιστορικού Timothy Ashplant, ο οποίος άλλωστε έχει γράψει για ιστορίες πολεμιστών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι, ως άλλοι αγγελιαφόροι, προσπάθησαν να περιγράψουν στην κοινωνία την εμπειρία τους από τον πόλεμο που άλλαξε τις πεποιθήσεις με τις οποίες είχαν ανατραφεί. Λόγια για ανθρώπους που θέλησαν να εγκαταλείψουν το στρατό αλλά δεν το έκαναν, ήρθαν απέναντι σε κοινωνικές επιταγές, έκαναν το καθήκον ή τη θυσία τους, αλλά και αμφισβήτησαν τις αξίες της κοινωνίας μας. Λόγια για τους εγκάθετους της εξουσίας, σαν βδέλλες και για την εξουσία την ίδια.

Η ομάδα Ακροποδητί

Η λέξη Ακροποδητί σημαίνει στις μύτες των ποδιών, πολύ σιγά, ήσυχα, αθόρυβα, προσεχτικά, όμως και τολμηρά, πάνω και πέρα από την ευθραυστότητα των ορίων. Το χοροθέατρο Ακροποδητί ιδρύθηκε το 2004 στη Σύρο με πρωτοβουλία της Αγγελικής Σιγούρου, η οποία σκηνοθέτησε και χορογράφησε όλες τις παραγωγές της ομάδας μέχρι σήμερα, έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές και εργάζεται παράλληλα ως χορογράφος και ως μεταφράστρια.

Η ομάδα είναι μικτή, με χορευτές και ηθοποιούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό και καλλιτέχνες της κοινότητας από διαφορετικούς χώρους. Μερικά από τα σημαντικότερα έργα της ομάδας μέχρι σήμερα είναι τα Glossa (2018), Τιμωρία (2017), Medusa (2014, 2017), Sebastian (2013, 2015) και Προσευχή-Σχεδίασμα σε 7 σκηνές (2012). Τον Ιανουάριο του 2013 η Σιγούρου ίδρυσε στην Ερμούπολη της Σύρου το Κέντρο Χορού και Παραστατικών Τεχνών Ακροποδητί, στα κτήρια του οποίου στεγάζεται το Στούντιο Μαθημάτων και το Κέντρο Εργαστηρίων, Καλλιτεχνικών Δράσεων και Εκδηλώσεων, με καλλιτεχνικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς και καλλιτεχνικά residencies με δημιουργούς απ’ όλον τον κόσμο.

Angeliaforos, credits Lida Touloumakou

Συναντήσαμε την Αγγελική Σιγούρου μαζί με τον συνεργάτη της και συντελεστή της παράστασης, Δημήτρη Μπαλτά. Η Αγγελική με διαβεβαιώνει ότι το να επιλέξει να ζήσει στη Σύρο το 2003 ήταν η πιο σωστή απόφαση που έχει πάρει στη ζωή της. «Είναι ένα πολύ ανοικτό και ήπιο νησί με πολιτισμό, όπου ζουν πολλοί ξένοι – μη Συριανοί και μη Έλληνες. Έρχονται και μένουν, φεύγουν και ξανάρχονται. Εμείς με τους Ακροποδητί δημιουργήσαμε εξαρχής μια ομάδα κι έτσι λειτουργούμε, ομαδικά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Τόσο οι παλιότεροι όσο και οι νεότεροι, μεγαλώνουμε μαζί κι αυτό είναι ωραίο».

Το Κέντρο είναι ανοικτό όλο το χρόνο, με δράσεις, μαθήματα χορού, εκδηλώσεις, σεμινάρια, προγράμματα φιλοξενίας και αφορά ανθρώπους κάθε ηλικίας. «Το νησί είχε παράδοση στο θέατρο και τη μουσική, όχι όμως στο χορό. Και το να έρχεσαι σε επαφή με την Τέχνη, κάτι που δεν προσφέρει κάθε τόπος, σίγουρα σε παρακινεί. Εκπαιδεύουμε κι εμείς το κοινό μας. Και το ξημέρωμα εκπαίδευση είναι και για εμάς και για το κοινό!»

Angeliaforos, credits Lida Touloumakou

Τους ρωτώ για την παράσταση, πώς ξεκίνησε η ιδέα του Αγγελιαφόρου: «Ένας λόγος είναι η φρίκη που άρχισα να νιώθω, ειδικά από την πανδημία και μετά, με την τρομοκρατία της δημοσιογραφίας. Το ένιωσα πολύ έντονα τότε και μου δημιούργησε μια διάθεση αντίδρασης», μου απαντά η Αγγελική. «Επιπλέον, πάντα με απασχολούσε ο ρόλος του αγγελιοφόρου και του χορού που στις αρχαίες τραγωδίες είναι ανώνυμα και έχουν, για μένα, τον πιο ισχυρό ρόλο. Το κομμάτι της αναγγελίας αποτέλεσε τον συνδετικό ιστό».

Και γιατί την ανατολή; «Το συνδέουμε με την ανατολή γιατί η είδηση έρχεται συνήθως το ξημέρωμα», μου εξηγούν η Αγγελική και ο Δημήτρης. «Τόσο στην καθημερινότητα με τις ειδήσεις, τις εφημερίδες κλπ, όσο και σε πολλές τραγωδίες, ο αγγελιαφόρος έρχεται νωρίς το πρωί. Θέλαμε να γίνει αυτό και στην κυριολεξία, σαν μοιρασιά με το κοινό. Το σκεφτήκαμε ως εμπειρία που θα βίωναν μαζί οι ερμηνευτές και το κοινό, ως κοινή εμπειρία ακρόασης και κοινό βίωμα της ανατολής. Έχει επίσης τελικά και μια συμβολική σημασία, ότι η παράσταση ξεκινά με έναν φόνο και τελειώνει πιο αισιόδοξα, σαν να πηγαίνουμε από το σκοτάδι στο φως».

Τα άμεσα σχέδιά τους; «Θέλουμε να συνεχίσουμε αυτό το έργο. Έχουμε δουλέψει πολύ σκληρά πάνω σε αυτό και πήραμε το πρώτο βάπτισμα στο νησί μας, πειραματιστήκαμε χωρίς να ξέρουμε τι ανταπόκριση θα υπάρχει. Τώρα πια θέλουμε να το μεταφέρουμε σιγά σιγά κι αλλού και θα εργαστούμε σε αυτήν την κατεύθυνση».

Εργαστήριο 50+

Μέχρι τις 20 Ιουλίου οι Ακροποδητί παρουσιάζουν στη Σύρο το 12^ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού και Παραστατικών Τεχνών, στο πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα του οποίου εντάχθηκε και η υπέροχη παράσταση Future Cargo του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Φέτος το φεστιβάλ εστιάζει στην ενεργή παρουσία του ώριμου σώματος στις παραστατικές τέχνες και αγκαλιάζει έργα που είτε περιλαμβάνουν επί σκηνής περφόρμερς μεγαλύτερης ηλικίας, ή που έχουν σχετική θεματολογία. Αφορμή είναι το σταθερό και αμείωτο ενδιαφέρον του φεστιβάλ για την ενεργή συμμετοχή ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας στις παραστατικές τέχνες, που εκφράζεται μέσα και από το εργαστήριο κίνησης και έκφρασης που απευθύνεται σε άτομα ώριμης ηλικίας τα τελευταία πέντε χρόνια.