Άγγελος Κράλλης & Πάνος Χαραλάμπους – RAST Εκτροπή: Ένα διακαλλιτεχνικό έργο στα Νεώρια αρχαιολογικού χώρου Οινιαδών

Αφετηρία του έργου αποτελεί ο μύθος του ποταμού Αχελώου, μέσα από τον οποίο εξετάζεται η μνήμη ως ενεργή δύναμη μετασχηματισμού. Το έργο επικεντρώνεται στη γεωμυθολογία του Αχελώου, συνδέοντας τη γεωλογική, κλιματική και πολιτιστική ιστορία της περιοχής με σύγχρονα ζητήματα: τη διαχείριση του νερού, τα ακραία καιρικά φαινόμενα την ανθρώπινη παρέμβαση στο περιβάλλον και την ευαλωτότητα των τοπικών κοινοτήτων. Σχεδιασμένο ειδικά για τα νεώρια του αρχαιολογικού χώρου των Οινιάδων, το έργο αναπτύσσεται σε έναν τόπο όπου κάποτε ο ποταμός συνάντησε τη θάλασσα.

Η έννοια της «εκτροπής» αποκτά πολλαπλές αναγνώσεις: αφορά όχι μόνο τη φυσική ανακατεύθυνση του ποταμού, τις ανθρώπινες προσπάθειες ελέγχου των  νερών του, αλλά και τη μετατόπιση ιστορικών και πολιτισμικών αφηγήσεων. Όπως το ποτάμι αλλάζει ροή, έτσι και η μνήμη επαναπροσδιορίζεται —  διατηρώντας το παρελθόν ζωντανό μέσα από μια συνεχή διαδικασία αναθεώρησης και αναδημιουργίας. Ο  «μύθος» του Αχελώου λειτουργεί ως ζωντανό αρχείο, όπου τα φυσικά φαινόμενα ενσωματώνονται στις ανθρώπινες αφηγήσεις, ανατρέποντας δομές εξουσίας και επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση μας με το νερό και τη γη.

‘Αγγελος Κράλλης και Πάνος Χαραλάμπους, πορτρέτο των καλλιτεχνών, Νεώρια αρχαιολογικού χώρου Οινιαδών, Αιτωλοακαρνανία. Φωτογραφία: Παντελής Καρασεβδάς

Το RAST Εκτροπή συνδυάζει εικαστική δράση με πρωτότυπη μουσική σύνθεση. Χρησιμοποιεί ποικιλία παραδοσιακών και αυτοσχέδιων ηχητικών μέσων  —  όπως σωλήνες, μεταλλικά αντικείμενα — μαζί με «ζωντανή» επεξεργασία ήχου και μικροηχητικά περιβάλλοντα. Το αποτέλεσμα είναι ένα ένα ηχητικό συμβάν (sonic happening) — μια μορφή «ηχητικής αρχαιολογίας» που ενεργοποιεί τον χώρο, τον χρόνο, το σώμα και τη φύση.

Ο Άγγελος Κράλλης δημιουργεί ένα ηχητικό παλίμψηστο, βασισμένο στο Ραστ Μακάμ — ένα μουσικό ιδίωμα που έφτασε στην Ελλάδα μέσω της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και επηρέασε τη Βυζαντινή, ρεμπέτικη και λαϊκή μουσική. Εδώ, το ραστ ερμηνεύεται ως ένα αργό, τελετουργικό τσάμικο, εμπλουτισμένο με ζωντανή επεξεργασία και αυτοσχεδιασμό. Το αποτέλεσμα είναι μια νέα ακουστική εμπειρία, που αποφεύγει την κατηγοριοποίηση και συντονίζεται με φωνές και οικολογίες που αντιστέκονται στην ανθρώπινη κυριαρχία.

Ο Πάνος Χαραλάμπους αξιοποιεί γνώριμα μοτίβα της πρακτικής του— αρδευτικούς σωλήνες, μεταλλικές λεκάνες, μια βάρκα από τη λίμνη Αμβρακία, τόπο καταγωγής του. Τη βάρκα, την μετατρέπει σε μουσικό όργανο, ενσωματώνοντας τις αλληλοσυμπλεκόμενες ιστορίες που διαμορφώνουν τη σχέση μας με το νερό και τη γη. Υιοθετεί μια αυτο-εθνογραφική προσέγγιση, βασισμένη σε βιωμένη γνώση από τις αγροτικές και αλιευτικές κοινότητες του Ξηρόμερου και της λίμνης Αμβρακίας. Αυτή η ενσώματη γνώση αντανακλά έναν πληθυσμό ευάλωτο αλλά σε βαθιά σύνδεση με το περιβάλλον του.  Η «εκτροπή» εδώ γίνεται πράξη απελευθέρωσης από γραμμικές αφηγήσεις  —μια στροφή προς την έκσταση και τη συλλογική εμπειρία, έναν αναστοχασμό  πάνω στη μνήμη του σώματος και του τοπίου.

Το RAST Εκτροπή προτείνει έναν νέο τρόπο προσέγγισης της πολιτισμικής κληρονομιάς: ως ζωντανή, δυναμική σχέση  με το τοπίο, το παρελθόν και τον ήχο.

Λεπτομέρεια, Άγγελος Κράλλης και Πάνος Χαραλάμπους, AMVRAKIA.MIA, Atopos Unbound x Office of Hydrocommons, επιμέλεια Ελένη Ρήγα, Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου, στο πλαίσιο του “Τί οφείλουμε στη δημοκρατία;” από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Φωτογραφία: Αλεξάνδρα Μασμανίδη.

O Άγγελος Κράλλης (γεν. 1988, Αθήνα) είναι κιθαρίστας, τραγουδιστής, πολυοργανίστας, παραγωγός και εικαστικός καλλιτέχνης. Είναι απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Το 2012 δημιούργησε το μουσικό σχήμα CHICKN, με το οποίο έχει κυκλοφορήσει 3 singles και 2 LPs και έχει πραγματοποιήσει εκατοντάδες εμφανίσεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Το 2017, ίδρυσε την underground δισκογραφική εταιρεία ΦΤΩΧΟΦΩΝ, η οποία κυκλοφορεί παραγωγές σε κασέτες. Από το 2022 διατηρεί studio πειραματικής και ηλεκτρονικής μουσικής στον λόφο του Φιλοπάππου. Έχει συνεργαστεί με τον Daniel Paleodimos στο μουσικό ντουέτο kasetizakar. Έχει συμμετάσχει σε καλλιτεχνικές δράσεις και εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Ο Πάνος Χαραλάμπους (γεν. 1956) ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (στο εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή). Εκλεχθηκε ομότιμος καθηγητής και διετέλεσε Πρύτανης της ΑΣΚΤ κατά την περίοδο 2014-2019. Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην 58η Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας το 2019 και έχει συμμετάσχει σε διεθνείς εκθέσεις, όπως η documenta 14 (Αθήνα και Κάσελ, 2017), το Genii Loci στη Ρωσία (2016), White House Biennial, Βάρνα (2016), Breakthrough στην ARCO στη Μαδρίτη (2004) κ.ά. Το 2015 τιμήθηκε με το βραβείο κριτικών τέχνης AICA HELLAS για την έκθεση AQUIS SUBMERSUS. Εκπροσωπείται από τη CITRONNE Galleries.

Η Ελένη Ρήγα είναι ανεξάρτητη επιμελήτρια και πολιτιστική παραγωγός. Από το 2023 επιμελείται το διακαλλιτεχνικό πρόγραμμα Το Γραφείο των Υδάτινων Κοινών (Office of Hydrocommons), το οποίο επικεντρώνεται στις οικολογικές πρακτικές γύρω από το νερό στη Μεσόγειο.  Στο παρελθόν, εργάστηκε ως βοηθός επιμελήτρια στη μονογραφική έκθεση “Case_L“ της Γεωργίας Σαγρή στο Friart, Fribourg, Ελβετία; ως διευθύντρια στο τμήμα Σύγχρονης Τέχνης της Ελευσίνας 2023 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και βοηθός επιμέλειας στη documenta 14 στην Αθήνα και στο Κάσελ. Πραγματοποίησε την 12μηνη πρακτική άσκηση στο τμήμα Εκπαίδευσης στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Επιλέχθηκε ως υπότροφος του Γαλλικού Ινστιτούτου για τη Cité des Arts στο Παρίσι και του Tailor-Made Fellowship του Onassis Air στο ίδρυμα Ωνάσης. Η επόμενη έκθεση της είναι στο Billedkunstnerne i Oslo στο Όσλο, Νορβηγία.

Το 3 137 είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Αθήνα, που ιδρύθηκε από τους καλλιτέχνες Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάνθη Κουμιανάκη και Κοσμά Νικολάου τον Φεβρουάριο του 2012. Ο οργανισμός μετά από 14 χρόνια συνεχούς επιτυχημένης δραστηριότητας, χαρακτηρίζεται ως η μακροβιότερη πρωτοβουλία καλλιτεχνών στην Ελλάδα. Σκοπός είναι η προώθηση της τοπικής καλλιτεχνικής σκηνής και η ανάδειξη εκλεκτικών συγγενειών με γειτονικές και άλλες χώρες. Μέσα στα χρόνια το 3 137 έχει συνεργαστεί με περισσότερους από 200 καλλιτέχνες, επιμελητές, συλλογικότητες, ινστιτούτα και ιδρύματα τέχνης όπως: Διοχάντη, Αναστασία Δούκα, Δάφνη Δραγώνα, Ελένη Μπαγάκη, Χριστόδουλος Παναγιώτου, Poppy Bowers, Marc Camille Chaimowicz, Cevdet Erek, Karrabing Film Collective, Mark Leckey, Basim Magdy, Dan Perjovschi, Amalia Pica, Filipa Ramos, Riwaq και Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ), Ίδρυμα Ωνάση, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, Πανεπιστήμιο Columbia, Alserkal Arts Foundation, Danish Art Institute, Goethe Institut Athen.