Από την Αθήνα στην Σαντορίνη, η εμβληματική έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων»

Η πανκυκλαδική, εμβληματική έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων», την οποία διοργανώνουν το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και το Υπουργείο Πολιτισμού δια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, στην Αθήνα, μεταφέρθηκε στη Σαντορίνη εγκαινιάζοντας το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας στις 20 Ιουνίου 2025. Η έκθεση, που συνδιοργανώνεται με τον Δήμο Θήρας, άνοιξε για το κοινό στις 21 Ιουνίου με διάρκεια μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025.

Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Η έκθεση αποτελεί την πρώτη κοινή δράση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, σε εφαρμογή του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε στις 17 Μαΐου 2024 από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και την Πρόεδρο και Διευθύνουσα Σύμβουλο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου, με στόχο τη μελέτη, ανάδειξη και προβολή του κυκλαδικού πολιτισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Λίνα Μενδώνη, Σάντρα Μαρινοπούλου, Δημήτρης Αθανασουλης

Η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, παρευρέθηκε στα εγκαίνια της έκθεσης που συμπίπτουν με την επανέναρξη της λειτουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Θήρας, μετά την ολοκλήρωση εκτεταμένων εργασιών ανακαίνισης και αναβάθμισης. Όπως τόνισε στον χαιρετισμό της:

«Το κτήριο του Μουσείου, το οποίο ανεγέρθηκε στο πλαίσιο της γενικότερης ανοικοδόμησης του νησιού μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1956, σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα, ενσωματώνοντας χαρακτηριστικά του μοντέρνου κινήματος, όπως οι φωταγωγοί και οι οπτικές φυγές προς τον οικισμό και την καλντέρα. Οι φθορές του χρόνου, οι σύγχρονες μουσειολογικές και μουσειογραφικές απαιτήσεις, καθώς και η αυξανόμενη επισκεψιμότητα καθιστούσαν επιβεβλημένη την υλοποίηση εκτεταμένων παρεμβάσεων εκσυγχρονισμού. Οι εργασίες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων αποκατέστησαν το αρχικό αρχιτεκτονικό όραμα, αναδεικνύοντας τις αλλοιωμένες του αρετές, ενώ παράλληλα αναβαθμίστηκαν πλήρως οι υποδομές και οι εγκαταστάσεις του, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών και των συστημάτων ασφαλείας».

Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης, 600 – 575 π.Χ. (;). Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας

Η Κόρη της Θήρας

Η Υπουργός έκανε ειδική αναφορά στο εμβληματικό έκθεμα του ανανεωμένου Μουσείου, την «Κόρη της Θήρας» – ένα αρχαϊκό άγαλμα ύψους 2,48 μ., από ναξιακό μάρμαρο, που αποκαλύφθηκε το 2000 στη Σελλάδα, τη νεκρόπολη της Αρχαίας Θήρας:

«Το εξαιρετικής σημασίας και σχεδόν ακέραιο αυτό εύρημα παρέμενε αθέατο για το κοινό επί 22 χρόνια. Τον Οκτώβριο του 2022 πραγματοποιήθηκε η πρώτη, προσωρινή του παρουσίαση, εντός του ανακαινιζόμενου τότε Μουσείου. Σήμερα, η “Κόρη” αποκτά τη μόνιμη θέση της, τοποθετημένη πάνω σε ειδικά σχεδιασμένη αντισεισμική βάση. Η βάση αυτή, προϊόν της συνεργασίας με το Εργαστήριο Στατικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, κατασκευάστηκε και εφαρμόστηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στο Εργαστήριο Συντήρησης του Μουσείου Ακρόπολης. Έτσι, το άγαλμα στέκει πλέον ασφαλές, ελεύθερο και αναδεικνύει στο έπακρο την αρχαϊκή του χάρη».

Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η Συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η Σάντρα Μαρινοπούλου, Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, δήλωσε:

«Τον Μάιο του 2024 εγκαινιάσαμε μια ιστορικής σημασίας συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Πρόκειται για μια συνεργασία που ανοίγει νέους δρόμους για την έρευνα, τη μελέτη και την ανάδειξη του Κυκλαδικού πολιτισμού, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Στον πυρήνα της συνεργασίας αυτής βρίσκεται το πρώτο Corpus, δηλαδή η ψηφιακή καταγραφή όλων των μαρμάρινων ειδωλίων και αγγείων της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου που βρίσκονται σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές ανά τον κόσμο.

Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι η έκθεση “Κυκλαδίτισσες”, μια σημαντική αρχαιολογική έκθεση που έκανε πρεμιέρα τον Δεκέμβριο του 2024 στο Μουσείο μας και σήμερα συνεχίζει το ταξίδι της στη Θήρα. Από την πρώτη στιγμή, σε συνεννόηση με την Υπουργό Πολιτισμού, κα Λίνα Μενδώνη, και τον Διευθυντή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, κ. Δημήτρη Αθανασούλη, συμφωνήσαμε ότι οι “Κυκλαδίτισσες” θα έπρεπε να αποτελέσουν την έκθεση εγκαινίων του ανακαινισμένου Αρχαιολογικού Μουσείου Θήρας. Με τον τρόπο αυτόν αποδίδουμε έναν συμβολικό φόρο τιμής στις Κυκλάδες, που αποτελούν την ίδια την ψυχή του Μουσείου μας».

Το αίθριο του Μουσείου

Τι περιλαμβάνει η έκθεση

Η έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων»,  περιγράφει την ιστορία, μέσα από τα μάτια των γυναικών των Κυκλάδων, από την αρχαιότητα μέχρι  και τον 19ο αιώνα, φιλοξενώντας 180 μοναδικά αριστουργήματα, από όλα σχεδόν τα μουσεία και τις αρχαιολογικές συλλογές, των νησιών:  Αμοργό, Άνδρο, Δήλο,  Θήρα,  Ίο,  Κέα,  Κύθνο, Μήλο,  Μύκονο, Νάξο, Πάρο, Σέριφο, Σίκινο, Σίφνο, Σύρο, Τήνο και Φολέγανδρο.

Tα εκθέματα χρονολογούνται από την πρώιμη προϊστορία μέχρι και τη γέννηση του ελληνικού κράτους. Έργα μοναδικά, τα περισσότερα από αυτά δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ εκτός Κυκλάδων και εκτός του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ενώ ορισμένα δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στο κοινό. Εκτός από τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια της πρωτοκυκλαδικής περιόδου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, η έκθεση περιλαμβάνει 135 εκθέματα από τις συλλογές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, αλλά και εκθέματα από το Μουσείο Κανελλοπούλου, το Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών, την Εφορεία Παλαιοναθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, σημαντικά Ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές.

Η έκθεση επιχειρεί να προσεγγίσει τη θέση των γυναικών στις νησιωτικές κοινωνίες, μέσα από μικρές ή μεγαλύτερες «ανείπωτες» ιστορίες που μας αφηγούνται οι ίδιες, είτε μέσα από τα λόγια τους είτε μέσα από τα υλικά τους κατάλοιπα, σχεδόν πάντα όμως μέσα από τα μάτια των ανδρών της εποχής τους. Φέρνει έτσι στο φως άγνωστους ρόλους των γυναικών στο πέρασμα του χρόνου και πώς οι ρόλοι αυτοί επηρεάστηκαν από τη νησιωτικότητά τους. Θεότητες και μητέρες, ιέρειες, εταίρες, έμποροι, μαχήτριες, διανοούμενες, θρηνωδοί, μάγισσες, μετανάστριες, πρωταγωνιστούν στην έκθεση. Ο επισκέπτης θα γνωρίσει τις Κυκλαδίτισσες τόσο στον δημόσιο βίο όσο και στην ιδιωτική σφαίρα, στην κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική και οικογενειακή ζωή.

Γυναίκες στο άδυτο» από το προϊστορικό Ακρωτήρι.

Ειδώλια και μεγάλου μεγέθους γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, νομίσματα, επιτύμβιες στήλες και επιγραφές με νομικά κείμενα, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, χαρακτικά, χειρόγραφα και εικόνες που χρονολογούνται από τα προϊστορικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια, συνθέτουν το μωσαϊκό της έκθεσης.

Από τα εκθέματα αυτά, πολλά από τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενα έκθεσης από μόνα τους, τρία έργα ξεχωρίζουν λόγω μοναδικότητας και μεγέθους:  Η κολοσσική Κόρη της Θήρας (2,48 μ. ύψος), ένα από τα ελάχιστα σχεδόν ακέραια αρχαϊκά αγάλματα, η εμβληματική τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης που παρουσιάζει τις «Γυναίκες στο Άδυτο», έργο μοναδικό και μνημειακών διαστάσεων (μήκους σχεδόν 4 μ.), αλλά και το ελληνιστικό άγαλμα της Ελαφηβόλου Αρτέμιδος από τη Δήλο, το οποίο για πρώτη φορά παρουσιάζεται εκτός του νησιού.

Φώτο: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Δρ Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και οι Επιστημονικοί Διευθυντές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Δρ Παναγιώτης Ιωσήφ, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Radboud της Ολλανδίας και Δρ Ιωάννης Φάππας, Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΟι «Κυκλαδίτισσες» αφηγούνται τις άγνωστες ιστορίες τους στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης12.09.2018