Η «Μικρή» του Παντελή Δεντάκη στο τέλος της διαδρομής

Πέντε χρόνια πριν, στα τέλη Φεβρουαρίου του 2020, (δηλαδή λίγες εβδομάδες πριν πρώτο lockdown της πανδημίας), στο ημι-υπόγειο του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων έκανε πρεμιέρα «Η μικρή στο σκοτεινό δάσος» σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Παρά τα προφανή εμπόδια της χρονικής συγκυρίας, η φήμη της παράστασης θα αποδρούσε σύντομα από τα στενά της Κυψέλης – και αργότερα της Ελλάδας – για τον εμπνευσμένο τρόπο αφήγησης της. Σήμερα, «Η μικρή στο σκοτεινό δάσος» επιστρέφει για ένα σύντομο αποχαιρετιστήριο κύκλο στην Αθήνα και ένα grande finale στο Carrefour International de Théâtre στο Κεμπέκ του Καναδά. Η «Μικρή», εξάλλου, ξεπέρασε κάθε προσδοκία για το πού μπορούσε να φτάσει.

Η παρουσίαση της παράστασης στο Κεμπέκ ήταν μια υπόσχεση που είχε δοθεί από καιρό, όπως υπενθυμίζει ο Παντελής Δεντάκης, αλλά η πανδημία θα ανέτρεπε τα σχέδια της. Μια σειρά ταξιδιών και παραστάσεων στην Αμερική και στην Κίνα ακυρώθηκαν ή έμειναν σε εκκρεμότητα, μέχρι τώρα, με το πρώτο ταξίδι της παράστασης εκτός ευρωπαϊκών συνόρων.

Φυσικά, ο σπουδαιότερος σταθμός της «Μικρής» ήταν το 2021, εν μέσω πανδημίας, όταν θα συμμετείχε στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ της Αβινιόν, της κορυφαίας διοργάνωσης παραστατικών τεχνών στην Ευρώπη. «΄Ηταν μια ιδιαίτερη εμπειρία για μας», θυμάται ο Παντελής Δεντάκης. «Είμαστε τυχεροί και ευγνώμονες που βρεθήκαμε σε ένα τόσο σημαντικό ευρωπαϊκό φεστιβάλ. Παρακολούθησαν την δουλειά μας θεατές από διαφορετικές χώρες, διευθυντές και curators από άλλα φεστιβάλ και θέατρα. Εκεί άνοιξαν πολλές πόρτες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την στιγμή που με πλησίασε ένας πανύψηλος τύπος και μου είπε με σπαστά αγγλικά: “Γεια σας. Ονομάζομαι Claudio Longhi και είμαι ο διευθυντής του Piccolo Teatrto. Θα ήθελα να φέρετε την παράστασή σας στο Μιλάνο.” Συζητήσαμε για λίγο, με κάποια σπαστά αγγλικά και κάποια ιταλικά, μου έδωσε την κάρτα του και έφυγε. Νόμιζα πως κάποιος μου έκανε πλάκα».

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Παντελής Δεντάκης.

Κι όμως. Το έργο του Φιλίπ Μινιανά, μια μεταγραφή του μύθου της Πρόκνης και της Φιλομήλας, όπως συμπεριλαμβάνεται στις τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου, ήταν μια ιστορία συγκλονιστική. Μέσα από ένα παραμυθιακό περιβάλλον, προβάλλει μια ιστορία έμφυλης βίας, πατριαρχίας, καταπίεσης και εκδίκησης.

Στην ιστορία του, ο Μινιανά προτάσσει τα σύμβολα: ο Βασιλιάς συνοδεύει την μικρή αδερφή της γυναίκας του από το βασίλειο του πατέρα της προς το παλάτι του. Στο δρόμο, κάνουν μια στάση, σε μια καλύβα μέσα στο σκοτεινό δάσος. Εκεί, ο Βασιλιάς, βιάζει τη Μικρή και την εγκαταλείπει αβοήθητη, αφού πρώτα της ακρωτηριάζει τη γλώσσα για να μην αποκαλύψει σε κανέναν την τερατωδία του. Επιστρέφει στο παλάτι όπου, δήθεν συντετριμμένος, λέει στη γυναίκα του, τη Βασίλισσα, πως η Μικρή πνίγηκε. Δώδεκα μήνες μετά, κι ενώ η Βασίλισσα βρίσκεται ακόμη βουτηγμένη στο πένθος, μια γριά που εμφανίζεται στο παλάτι της αποκαλύπτει τις πράξεις του Βασιλιά.

Η Κατερίνα Λούβαρη Φασόη εν δράσει.

Ο Δεντάκης διαχειρίστηκε αυτό το υλικό μέσα από μια εμπνευσμένη σύνθεση μέσων που απέδωσαν ατμοσφαιρικά τον εφιάλτη: μικρογλυπτική, video art, προβολές και ζωντανή αφήγηση από τους ηθοποιούς Κατερίνα Λούβαρη – Φασόη και Πολύδωρο Βογιατζή. Η ώσμωση τεχνών κατάφερε να αποτυπώσει υποβλητικά με νέα μέσα το μυθικό, παραμυθιακό στοιχείο και συνάμα το ζόφο της εποχής μας.

Ο σκηνοθέτης της παράστασης δεν τολμά να ονομάσει την προσπάθεια ως «νέα γλώσσα» δημιουργίας. Εξηγεί: «αντιλαμβάνομαι το θέατρο σαν ένα εργαστήριο πειραμάτων. Αναμειγνύεις διάφορες ουσίες σε δοκιμαστικούς σωλήνες, επιθυμώντας να δημιουργήσεις ελιξίρια ζωής, ανάσες ζωής. Κάποιες φορές κάτι πετυχαίνεις, κάποιες φορές τίποτα. Πολλές φορές προκαλείς εκρήξεις, άλλες καταστροφικές, άλλες δημιουργικές και επιδραστικές. ‘Η Μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος’ είναι ένα τολμηρό πείραμα. Δεν ξέρω αν δημιουργήθηκε μια καινούργια θεατρική γλώσσα. Οι καλλιτεχνικές και αισθητικές αναφορές, άλλωστε, είναι μια συνεχή ακολουθία αντιδανείων. Ωστόσο, πιστεύω πως δημιουργήθηκε ένα νέο πεδίο έρευνας, ένα νέο εργαστήριο πειραμάτων για μια – ανοικτή – ομάδα καλλιτεχνών».

Τα μικρά γλυπτά δημιουργεί η Κλειώ Γκιζελή.

Σήμερα, πέντε χρόνια μετά, η «Μικρή» κάνει μια τελευταία εμφάνιση στη σκηνή του Σύγχρονου Θεάτρου (ένας χώρος black box, ιδανικός για τις ατμόσφαιρες της παράστασης) με την πεποίθηση της δημιουργικής ομάδας πως, ως παράσταση, έχει ωριμάσει. Για την ακρίβεια, λένε πως «έχει διευρυνθεί, έχει απορροφήσει και συμπεριλάβει μεγάλο και διαφορετικό αισθητικό, ψυχικό, πνευματικό υλικό. Το τραύμα είναι παντού το ίδιο, ωστόσο η αντίληψη γι’ αυτό και η διαχείρησή του δεν είναι παντού η ίδια». Ο Δεντάκης προσθέτει μια ακόμα παράμετρο: «παρά το ότι στο εξωτερικό παίζεται με υπέρτιτλους, η μη κατανόηση της γλώσσας μάς άνοιξε ένα νέο πεδίο επικοινωνίας με τους θεατές. Αναγκαστήκαμε να μην αρκεστούμε στις λέξεις, αλλά πήγαμε πιο βαθιά, στο αίσθημα που γεννάει ο ήχος τους, η μουσική τους».

Στο τέλος αυτής της διαδρομής, είναι λογικό να υπάρχει φόρτιση, συγκίνηση. Ο σκηνοθέτης και οι πρωταγωνιστές του αντιλαμβάνονται τη «Μικρή» «ως ένα πληγωμένο παιδί, που το πήραμε αγκαλιά, φροντίσαμε τις πληγές του κι εκείνο μας είπε, μέσα από αναφιλητά, την οδυνηρή ιστορία του. Από τις πρώτες μυσταγωγικές παραστάσεις στο ΚΕΤ μέχρι σήμερα που ετοιμαζόμαστε για τον τελευταίο κύκλο παραστάσεων στην Αθήνα και το τελευταίο μας ταξίδι στον Καναδά, μας έδωσε την ευκαιρία να συναντηθούμε με ανθρώπους από διαφορετικές χώρες και να μοιραστούμε μαζί τους την δουλειά μας. Ήταν μια συγκλονιστική περιπέτεια με πολλές χαρές, πολύ κόπο και πόνο, μεγάλη πίεση και κούραση. Μια περιπέτεια που μας γεμίζει υπερηφάνεια, αλλά κυρίως ευγνωμοσύνη».

Η παράσταση έχει ταξιδέψει στη Γαλλία, την Πολωνία, την Σλοβενία, το Βέλγιο, την Ιταλία και τώρα ετοιμάζεται να αναχωρήσει για τον Καναδά.

Αμέσως μετά το Κεμπέκ, όπου η παράσταση θα ταξιδέψει στα τέλη Μαΐου, ο Παντελής Δεντάκης ετοιμάζεται ν’ ανοίξει ένα νέο κύκλο εργασίας, σκηνοθετώντας στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, το «θεατρικό του σπίτι», όπως το ονομάζει, ένα ακόμα γαλλικό έργο: το «Intra Muros» του διακεκριμένου συγγραφέα Αλέξις Μίχαλικ· μια ιστορία που εκτυλίσσεται εντός μιας φυλακής υψίστης ασφαλείας την οποία και επισκέπτεται μια θεατρική ομάδα με σκοπό να οργανώσει μάθημα θεάτρου.