Πώς είναι να χορεύεις στα έργα του Χρήστου Παπαδόπουλου;

Έχουν περάσει δέκα χρόνια από το «Elvedon», την πρώτη χορογραφία του Χρήστου Παπαδόπουλου· εκείνη την πρώτη επαφή με την εξαντλητική μελέτη της μικρο-κίνησης που καθώς πάλλεται, μεγαλώνει σε ένα εσωτερικό, αθόρυβο τελετουργικό από σώματα σε διάθλαση.

Έχουν μεσολαβήσει διεθνείς διακρίσεις, περιοδείες σε όλο τον κόσμο, μεγάλα φεστιβάλ και μεγάλα θέατρα. Και δέκα χρόνια μετά, ο Παπαδόπουλος φτάνει στο πέμπτο έργο του, ξανά στη Στέγη, με τίτλο «My fierce ignorance step» που κάνει πρεμιέρα στις 8 Μαϊου.

Δεν θα μιλήσει ο ίδιος γι’ αυτό, αλλά οι χορευτές του. Συνεργάτες μαζί με τους οποίους έκανε τα πρώτα του βήματα ή συνδέθηκε στενά μέσα στα χρόνια – οι Γιώργος Κοτσιφάκης, Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Αντώνης Βαής και Μαρία Μπρέγιαννη – παρατηρούν την εξέλιξη του ως χορογράφου και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου του, σχολιάζουν την δημιουργική επιμονή του και εξηγούν το αποτύπωμα που αυτή η εμπειρία αφήνει στους ίδιους. Ειδικά τώρα, που η νέα του δουλειά έρχεται με καινούργια ορμή ως ένα βήμα προς την άγνοια – σύμφωνα με τον τίτλο της.

Έκαναν μαζί τις πρώτες δοκιμές για το «Elvedon», το χορογραφικό ντεμπούτο του Χρήστου Παπαδόπουλου, το χειμώνα του 2015 στο Θέατρο Πόρτα. Έκτοτε, ο Γιώργος Κοτσιφάκης είναι σταθερή παρουσία στα έργα του Παπαδόπουλου. Και μολονότι το βιογραφικό του είναι πλούσιο συνεργασιών (DV8, Γιαν Φαμπρ, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Αντώνης Φωνιαδάκης, Κωνσταντίνος Ρήγος,΄Ιρις Καραγιάν) ομολογεί πως μέσα από την πολύχρονη συνεργασία με τον Χρήστο Παπαδόπουλο εξελίχθηκε ως χορευτής, καταφέρνοντας να αποκτήσει καθαρότερες προθέσεις σε όσα θέλει να επικοινωνήσει με το σώμα του. «Ερμηνευτικά βρήκα το κέντρο μου, ισχυροποίησα τη βάση μου ως χορευτής, έπαψα να υποκύπτω στην κίνηση για την κίνηση ή στην παγίδα να είμαι αρεστός. Αντίθετα, βρήκα την ουσία στο αδιόρατο, έγινα περισσότερο ειλικρινής με αυτό που κάνω, πέταξα τα περιττά», εξηγεί.

Το χαρακτηριστικό χορογραφικό στιλ του Χρήστου Παπαδόπουλου πάνω στην ανεπαίσθητη κίνηση που ολοένα συστηματοποιείται, αρέσει πολύ στον Γιώργο Κοτσιφάκη καθώς καταφέρνει «να φωτίσει το απαρατήρητο». «Είναι μια πιο κλειστή φόρμα, δουλεύουμε με αρκετό περιορισμό στην κίνηση που, παρόλα αυτά, μας παροτρύνει να βρούμε την ελευθερία μας εντός του».

Η νέα χορογραφία του «My fierce ignorance step» – σύμφωνα με τον Κοτσιφάκη – εμπλουτίζεται με τη διάθεση του παιχνιδιού, «με ποιότητες που ίσως είχαμε παραγκωνίσει και τώρα τις φέρνουμε μπροστά. Είναι ένα έργο-υπενθύμιση για τη χαρά της ζωής και κατά συνέπεια μια υπενθύμιση ώστε να μην ξεχνάμε τον λόγο για τον οποίο χορεύουμε. Δουλέψαμε πολύ αυτοσχεδιαστικά, αποφασίσαμε απλώς ν’ ακούσουμε τον ρυθμό χωρίς υπεραναλύσεις και να φτιάξουμε ένα κοινό τόπο μέσα από αναμνήσεις παιδικότητας. Αισθάνομαι πως σε μια εποχή σαν τη δική μας, γεμάτη πόνο, χάος, αδικία και ανισότητα έρχεται σαν μια αυτοματοποιημένη γλώσσα αντίστασης, ως απάντηση σε όλα όσα μας σκοτεινιάζουν», παρατηρεί ο Γιώργος Κοτσιφάκης.

Από νωρίς συνοδοιπόρος του Χρήστου Παπαδόπουλου, έχει το καθαρό βλέμμα για να εντοπίσει την εξέλιξη του ως δημιουργού μέσα στα χρόνια χαρακτηρίζοντας την ως «φυσική». «Νομίζω πως η τελευταία χορογραφία του έρχεται ως επιβεβαίωση, ως χειρονομία κατανόησης όλων των προηγούμενων έργων του. Δεν επιχειρεί να ανοίξει ένα άλλο κεφάλαιο ή να αλλάξει κατεύθυνση, αλλά εμπλουτίζει τον τρόπο της επανάληψης και της πολυπλοκότητας με στοιχεία ανάλαφρα, χορευτικά, εξωστρεφή. Κι αυτό γίνεται συνείδηση σε όλους μας στην πρόβα: είναι η πρώτη φορά που, μεταξύ μας, λέμε ότι γουστάρουμε πολύ αυτό που συμβαίνει».

Την Άνοιξη του 2013, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ετοίμαζε τις «Τραχίνιες» του Σοφοκλή για το Φεστιβάλ Επιδαύρου, παράσταση την οποία χορογραφούσε ο Χρήστος Παπαδόπουλος. Η Ιωάννα Παρασκευοπούλου επελέγην στην ακρόαση ως ένα από τα 13 μέλη του Χορού, συνεργασία που θα την έφερνε τελικά ως σταθερή ερμηνεύτρια των χορογραφιών του Παπαδόπουλου – από το «Elvedon» μέχρι σήμερα. «Είναι ένας χορογράφος με ισχυρή ματιά. Ο τρόπος που επιλέγει την κίνηση, η επιμονή να εξαντλεί την ιδέα του μέσα από ένα κυκλικό αφήγημα, είναι πολύ αποκαλυπτικός. Αυτό το επαναληπτικό μοτίβο δημιουργεί ένα μικρόκοσμο που λαμβάνει πολλές σημασίες, αγγίζοντας συνθήκες διαλογισμού», διαπιστώνει η Ιωάννα Παρασκευοπούλου.

Έχοντας αναπτύξει τη δική της σκηνική γλώσσα, αναγνωρίζει πως δημιουργικά η προσέγγιση της διαφέρει σημαντικά από εκείνη του Χρήστου Παπαδόπουλου. Εκείνη δουλεύει με πυρηνικά υλικά την εικόνα και τον ήχο (σπουδάζει εξάλλου στο Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου) και είναι αυτά που συνδέονται με το σώμα. Εκείνος πάλι, εστιάζει με μεγαλύτερη αυστηρότητα στην κίνηση και στο σώμα. Ωστόσο, δεν μπορεί παρά να μην εκτιμήσει «την επιμονή με την οποία δουλεύει την κίνηση στις λεπτομέρειες. Και πως αυτό μεγεθύνεται μέσα σε ομαδικές χορογραφίες παράγοντας έναν κοινό χώρο. Με γοητεύει πολύ η προσέγγιση του όπου οι ερμηνευτές κοιτάζουν το κοινό, με γοητεύει αυτή η απεύθυνση που λειτουργεί ως καθρέφτισμα, μια ενέργεια η οποία γυρίζει πίσω σε εμάς. Γενικά, το υλικό του Χρήστου είναι πολύ απαιτητικό και στα μάτια μου είναι μεγάλο ταλέντο να μπορεί κανείς να εστιάζει στο παρόν της κίνησης».

Αν και η συνεργασία τους μετράει 12 χρόνια, η Ιωάννα Παρασκευοπούλου δεν μπορεί να αποκωδικοποιήσει πως την έχει διαμορφώσει. Δηλώνει, όμως, πως, ως χορεύτρια, αγαπά τις σταθερές συνεργασίες. Έτερο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η 10ετής παρουσία της στα έργα της Ίρις Καραγιάν (ενώ στο μεταξύ έχει δουλέψει σε έργα των Δημήτρη Παπαϊωάννου, της Λενιώς Κακλέα, της Τζένης Αργυρίου, της Πατρίσιας Απέργη, του Αντώνη Φωνιαδάκη κ.α.). «Μέσα από την σταθερότητα μαθαίνω τις ανάγκες μου, ακούω τον εαυτό και το σώμα μου κι αυτό με βοηθάει να πηγαίνω ως λευκό χαρτί στην επόμενη δουλειά», σημειώνει.

Με την πολυτέλεια να παρατηρεί την δημιουργική πορεία του Χρήστου Παπαδόπουλου μπορεί να πει πως το λεξιλόγιο του μετατοπίζεται αργά όσο και οι σωματικές κινήσεις στις χορογραφίες του. «Σταδιακά οι κινησιολογικές επιλογές του μαλάκωσαν και επένδυσε περισσότερο στην αποσπασματικότητα. Αυτή τη φορά, όμως, με έχει εκπλήξει με τον αυθορμητισμό, την αγριάδα και την ωμότητα της ματιάς του», παρατηρεί η Ιωάννα Παρασκευοπούλου. Στο «My fierce ignorance step», η παρτιτούρα αποτελεί μια συρραφή υλικών που διέθεσαν όλοι οι ερμηνευτές. «Είναι μια ιδιαίτερα συμπεριληπτική δουλειά, είναι προσωπικός ο τρόπος που ο καθένας μας ερμηνεύει την κίνηση, διατηρούμε μια μοναδικότητα. Και την ίδια ώρα, φτιάχνεται ένα έργο χειμαρρώδες, ακατάπαυστο, που απελευθερώνει διαρκώς νέες δυναμικές και νέες πληροφορίες».

Πέρασε μια δεκαετία στην Ολλανδία και στη Γερμανία – το μεγαλύτερο διάστημα ως χορευτής στην ομάδα της κορυφαίας Γερμανίδας χορογράφου Σάσα Βαλς. Αμφιταλαντεύτηκε πολύ για το αν θα γύριζε πίσω στην Ελλάδα, καθώς η ζωή στο εξωτερικό είχε αρχίσει να τον κουράζει, ενώ την ίδια ώρα δεν ήθελε να θυσιάσει τον κόπο να την χτίσει. Τελικά, ο Αντώνης Βαής επέστρεψε στην Ελλάδα το 2020, ταυτίζοντας τον επαναπατρισμό του με το «Larcen C» του Χρήστου Παπαδόπουλου.

Οι δυο τους είχαν συνυπάρξει επί σκηνής στο «Πουθενά» του Δημήτρη Παπαϊωάννου για το Εθνικό Θέατρο (2009) αλλά έμελλε να ξανασυναντηθούν με άλλους όρους. «Η δουλειά με τον Χρήστο έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας ιδανικής συνεργασίας. Κάνουμε μαζί του μια βαθιά ενδοσκόπηση, στην επιστήμη της κίνησης, μελετάμε πολύ κι όλα αυτά είναι πολύτιμα για κάθε χορεύτρια/χορευτή να τα βιώσει. Το σπουδαίο είναι πως είτε συνεχίσεις να χορεύεις στις δουλειές του, είτε όχι, εκείνος έχει καταφέρει να φυτέψει ένα σπόρο στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεις το χορό. Και όσο περνάει ο καιρός, ο σπόρος ανθίζει. Αν και κρίνοντας από τα μέχρι τώρα δεδομένα, ο Χρήστος αποτελεί παράδειγμα και για το ότι δίνει χρόνο στη σχέση με τους χορευτές του, συντηρεί τις συνεργασίες του κι αυτό είναι ένα αμφίδρομο όφελος: εξελισσόμαστε μαζί. Προσωπικά, είμαι ευγνώμων που μοιράζεται μαζί μας την πρακτική του γιατί εμπλουτίζει περαιτέρω τα δικά μου έργα και εν συνεχεία τις συνεργασίες και με άλλους καλλιτέχνες» (κατά την τελευταία πενταετία ο Βαής έχει συνεργαστεί με τους , Θωμά Μοσχόπουλο, Αγνή Παπαδέλη Ρωσσέτου, Τζένη Αργυρίου, Ερμίρα Γκόρο, Poka Yio).

Για τον Αντώνη Βαή, πέραν από τις γνωστές αρετές, ο τρόπος του Χρήστου Παπαδόπουλου λειτουργεί και με έναν τρόπο κόντρα στην εποχή «όπου το κοινό έχει μάθει να ζητάει γρήγορη ικανοποίηση από ένα θέαμα. Όμως, στις παραστάσεις του τόσο ο ίδιος, όσο η ομάδα αλλά και οι θεατές μυούνται σε μια συνθήκη όπου η υπομονή ανταμείβει. Και από έναν δονούμενο μικρόκοσμο βρισκόμαστε άξαφνα μπροστά σε ένα ολόκληρο σύμπαν».
Το «My fierce ignorance step» ξεκινά από έναν κοινό πυρήνα, «είναι πιστός στην απλότητα» όπως σημειώνει ο Βαής, εντούτοις «αυτή η διάθεση για παιχνίδι που αντιλαμβανόμαστε πρωτίστως εμείς, πλέον μοιράζεται πιο θαρραλέα με το κοινό. Αν μέχρι πρότινος, η κίνηση του χαρακτηρίζονταν έντονα από έναν ευφυή μινιμαλισμό του οποίου τα όρια επεκτείνονταν όλο και περισσότερο σε κάθε δημιουργία,, τώρα συντελείται ένα άνοιγμα προς μια κατεύθυνση της οποίας η έκπληξη, η φόρα και το πρωτόγνωρο μας εκτινάσσουν ολόψυχα προς το ελπιδοφόρο».

Βρέθηκαν μαζί στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 2009, όταν ο τότε καλλιτεχνικός διευθυντής Γιάννης Χουβαρδάς καλούσε τον Δημήτρη Παπαϊωάννου να δημιουργήσει το εμβληματικό «Πουθενά». Πέρασαν επτά χρόνια για να συναντηθούν ξανά, αυτή τη φορά με τον Χρήστο Παπαδόπουλο να χορογραφεί το «Opus» και τη Μαρία Μπρέγιαννη να κάνει αντικαταστάσεις καθώς η παράσταση ταξίδευε στην Ευρώπη. Το ίδιο συνέβη και στο επίσης περιοδεύον, «Elvedon». Σήμερα, ομολογεί πως, τότε, είχε αντιμετωπίσει ως μια ιδιαίτερη πρόκληση το να δουλέψει πάνω σε ένα έτοιμο υλικό, πόσο μάλλον όταν αυτό ήταν τόσο μινιμαλιστικό και εγκεφαλικό όσο οι δύο πρώτες χορογραφίες του Παπαδόπουλου.

Από το «ΙΟΝ» του 2018, στο «Larcen C» του 2022 μέχρι και το σημερινό «My fierce ignorance step», η Μπρέγιαννη συμμετέχει από το μηδέν στις χορογραφίες του Χρήστου Παπαδόπουλου, πάντα προσπαθώντας «να κατανοήσω πώς ο ίδιος αντιλαμβάνεται την κίνηση. Πάντα ψάχνουμε με τεράστια επιμονή το πυρηνικό στοιχείο πάνω στο οποίο θα χτίσουμε το έργοκαι συνηθως είναι κάτι μικρό, λιτό, αλλά με ουσιαστική δυναμική».

Όπως και οι συμπρωταγωνιστές της στις παραστάσεις του Παπαδόπουλου, έτσι και η ίδια καταγράφει την διαδρομή του από την λιτότητα προς μια πιο ευέλικτη και εκφραστική κατεύθυνση. «Προσπαθούμε να βρούμε την ιδανική ισορροπία μεταξύ φόρμας και ελευθερίας. Αν και νομίζω πως από την αρχή ο Χρήστος άφηνε μικρές “ρωγμές” μέσα στη δομή των έργων του, σημεία όπου μπορούσε να εισχωρήσει το απρόβλεπτο, κάτι που με το πέρασμα του χρόνου γινόταν όλο και πιο έντονο».

Αυτό γίνεται πλέον πεντακάθαρο στην τελευταία του δουλειά όπου «αισθάνομαι ότι δίνει πολύ χώρο στο παιχνίδι. Υπάρχει ένας σκηνικός χώρος στον οποίο μπαίνουμε ως ενήλικοι ερμηνευτές και καταλήγουμε ως παιδιά, σε μια κατάσταση αθώας και αυθόρμητης έκφρασης. Χρησιμοποιούμε μια έντονη γλώσσα, πολλών ερεθισμάτων σαν μια αυτόματη γραφή, σαν να ακολουθούμε τη ροή μιας ασυνείδητης σκέψης».