ΝΕΟΝ: 10 χρόνια προσφοράς στον πολιτισμό με Τέχνη προσβάσιμη σε όλους

Η συνέντευξη Τύπου για τα 10 χρόνια του ΝΕΟΝ έγινε στο Ωδείο Αθηνών, σηματοδοτώντας μια “επιστροφή” σ’ έναν χώρο οικείο. Έναν χώρο που “αναγεννήθηκε” κυριολεκτικά, χάρη στην υποστήριξη του οργανισμού, όταν το 2016 ανέλαβε εξ ολοκλήρου την αποκατάστασή του για να στεγάσει εκεί την έκθεση “Η Υπέρβαση της Άβυσσος”. Έκτοτε παραχωρήθηκε στη διοίκηση του Ωδείου Αθηνών και αποτελεί έναν από τους πιο δραστήριους χώρους της πόλης που φιλοξενεί πολλές εκδηλώσεις. Αυτός ήταν άλλωστε και ο στόχος του ΝΕΟΝ, του μοναδικού ίσως πολιτιστικού Οργανισμού που δεν έχει μόνιμη στέγη, αλλά κάθε φορά διεισδύει δημιουργικά στον δημόσιο χώρο, δημιουργώντας χώρους συνύπαρξης μέσα στο αστικό περιβάλλον, “φωτίζοντας” με διαφορετικό τρόπο ιστορικά κτίρια, μνημεία και τοπόσημα, κάνοντας τη σύγχρονη τέχνη προσιτή και κατανοητή στο ευρύ κοινό.

Δημήτρης Δασκαλόπουλος @Natalia Tsoukala

Η ίδρυση του ΝΕΟΝ το 2013 βασίστηκε στην πεποίθηση του δημιουργού του Δημήτρη Δασκαλόπουλου ότι η σύγχρονη τέχνη έχει την ικανότητα να εμπνεύσει, να αφυπνίσει, να συγκινήσει τους ανθρώπους και να κεντρίζει τη συλλογική συνείδηση. Όπως τονίζει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, «Μέσα από την εμπειρία μου ως επιχειρηματίας, μου έγινε αντιληπτό ότι η βασική αιτία για την κρίση που ξέσπασε το 2009 στην Ελλάδα υπήρξε η αδυναμία του κράτους και της κοινωνίας μας να αντιμετωπίσουν δυναμικά τις προκλήσεις του εκσυγχρονισμού και της παραγωγικής ανασυγκρότησης που απαιτούσαν οι εποχές. Ο σκοπός που ίδρυσα τότε και χρηματοδοτώ σταθερά τον ΝΕΟΝ είναι να δώσει στο ευρύ κοινό στην Ελλάδα την ευκαιρία να εκτεθεί στις προκλήσεις και τις συγκινήσεις της σύγχρονης τέχνης. Η ίδρυση του οργανισμού βασίστηκε στην πίστη ότι η τέχνη είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη και πρέπει να είναι προσιτή σε όλους. Η σύγχρονη τέχνη είναι επίκαιρη, προκαλεί γόνιμο προβληματισμό, ανατρέπει στερεότυπα, δημιουργεί ευρύτητα αντίληψης. Γι’ αυτό και έχω την ελπίδα ότι μέσα από την επαφή με την Τέχνη η νέα γενιά και οι επόμενες θα έχουν τα εφόδια και τη θέληση ν’ αλλάξουν τα κακώς κείμενα και να λειτουργήσουν ως μια σύγχρονη δυναμική ευρωπαϊκή κοινωνία με τα μάτια στο μέλλον. Στον απολογισμό των 10 χρόνων, το αποτύπωμα του ΝΕΟΝ από το πλούσιο πρόγραμμα δράσεων υπάρχει στις ψυχές και τον νου των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που επέλεξαν να παρακολουθήσουν την πορεία του, είναι συνειδητό ή ασυνείδητο περιουσιακό στοιχείο του καθενός και έτσι -ελπίζω- αθροιστική περιουσία της κοινωνίας μας».

Στα 10 χρόνια δραστηριότητάς του, ο ΝΕΟΝ έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις σε 28 διαφορετικές τοποθεσίες, σε μουσεία, αρχαιολογικούς, ιστορικούς και αστικούς χώρους. Έχει παρουσιάσει έργα 253 καλλιτεχνών (94 ελλήνων και 159 από το εξωτερικό) και έχει πραγματοποιήσει 93 αναθέσεις νέων έργων σε 70 καλλιτέχνες. Έχει συνεργαστεί με 22 επιμελητές τέχνης (14 έλληνες και 8 από το εξωτερικό).

Η Υπέρβαση της Άβυσσος, 2016 | Installation view Bruce Nauman, Ο NEON στο Ωδείο Αθηνών. Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Ουσιώδη θέση στη δράση του ΝΕΟΝ έχουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα προγράμματα υποστήριξης των νέων καλλιτεχνών. Το πρόγραμμα Χορηγιών έχει υποστηρίξει 212 ανεξάρτητες πρωτοβουλίες με το ποσό των €3,7 εκ., ενώ περίπου 1.800 καλλιτέχνες επωφελήθηκαν μέσω αυτών των προγραμμάτων. Το πρόγραμμα Υποτροφιών έχει απονείμει 79 υποτροφίες για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές και συνεχίζει να χτίζει ένα σταθερό δίκτυο επαγγελματιών που θα συμβάλουν με την τεχνογνωσία τους στο πολιτιστικό οικοσύστημα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Είναι αυτό Τέχνη;» είναι το πρώτο πρόγραμμα σε δημόσια σχολεία που εστιάζει στη σύγχρονη τέχνη. Έχουν πραγματοποιηθεί 994 προγράμματα σε 161 σχολεία με τη συμμετοχή 18.850 μαθητών και 90 εκπαιδευτικών.

Dream On, 2023 | Installation view John Bock, Palms, 2007. Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Το πρόγραμμα ανταλλαγής επιμελητών ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Whitechapel Gallery έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο 210 νέων επιμελητών και επαγγελματιών που ενισχύουν την καλλιτεχνική διασύνδεση μεταξύ της Ελλάδας και της Βρετανίας.

Παράλληλα, έχουν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο των εκθέσεων με τη συμμετοχή 17.000 μαθητών, καθηγητών, γονέων, φοιτητών, ενώ περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχουν εκπαιδευθεί στο πρόγραμμα Educate the Educator σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Βόλο.

Μαρία Λοϊζίδου 2018 | Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου © Oak Taylor Smith, Courtesy NEON

Από το 2013 έως το 2020, ο ΝΕΟΝ υπήρξε μοναδικός χορηγός της Outset.Greece, του ελληνικού τμήματος της Outset Contemporary Art Fund. Η Outset.Greece υποστήριξε 69 πρωτοβουλίες, περιλαμβανομένων εκθέσεων, νέων καλλιτεχνικών δημιουργιών και εκπαιδευτικών δράσεων, διαθέτοντας €490.000 προς 891 ιδιώτες.

Συνεργασίες με πολιτιστικούς φορείςΜε τομέα δραστηριότητας την Πόλη, ο ΝΕΟΝ συνεργάστηκε με κρατικούς πολιτιστικούς φορείς και αξιοποίησε εμβληματικά ιστορικά κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους για να τα φέρει στο προσκήνιο της πολιτιστικής δραστηριότητας. Αποκορύφωμα ήταν η ανακαίνιση 6.500 τ.μ. του κτιρίου του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου, μια επένδυση €1,4 εκατ., και δημιουργία του σύγχρονου κέντρου πολιτισμού που παρέδωσε στη Βουλή των Ελλήνων.

Επιπλέον, ανακαίνισε και δημιούργησε έναν χώρο τέχνης στο Ωδείο Αθηνών, ενώ έχει πραγματοποιήσει έργα υποδομής €1,5 εκατ. σε 10 ελληνικά ιδρύματα ως συνέχεια συνεργασιών και εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στους χώρους τους. Μέσα από συμπράξεις με δημόσιους φορείς έχουν πραγματοποιηθεί 10 εκθέσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίες συνέδεσαν δημιουργικά το κλασικό παρελθόν με τον σύγχρονο πολιτισμό.

Η Διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη @Natalia Tsoukal

Σύμφωνα με την Διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη, «H δράση του ΝΕΟΝ συνοψίζεται στη φράση ‘ο χώρος μας είναι η Πόλη’. Σκοπός μας είναι να εμπλακούμε εποικοδομητικά με τις ιστορίες και τις αφηγήσεις των πόλεων, παρέχοντας στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν και να επικοινωνήσουν με το κοινό μέσα από ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών, χώρων, αστικών και κοινωνικών συμφραζόμενων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την πράξη της ανάκτησης του δημόσιου χώρου (ιστορικά κτίρια, αρχαιολογικοί χώροι), του αστικού χώρου μας ως πολίτες. Μέσω του ΝΕΟΝ, θέλουμε να προσφέρουμε μια κοινή εμπειρία πολιτισμού με απεριόριστη, ελεύθερη πρόσβαση σε όλους».

A Thousand Doors ©ΝίκοςΜάρκου

Περισσότερα από 30 έργα σύγχρονης τέχνης σημαντικών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών παρουσιάστηκαν σε όλους τους χώρους της Γενναδείου, από τη βιβλιοθήκη μέχρι και τους κήπους της. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε  σε συνεργασία µε τη Whitechapel Gallery του Λονδίνου σε επιμέλεια της Iwona Blazwick, OBE, Διευθύντριας της Whitechapel Gallery. Το σύνολο των έργων καλύπτει ποικίλα εκφραστικά µέσα όπως βιντεοεγκαταστάσεις, ηχητικά έργα, γλυπτικές εγκαταστάσεις.

Η Υπέρβαση της Άβυσσος, 2016 | Installation view Bruce Nauman, Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Η έκθεση παρουσιάστηκε σε διάστημα δύο χρόνων στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κρήτης και Τζαμί Ιμπραήμ Χαν και στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης και στην Αθήνα στο Ωδείο Αθηνών που ανακαινίστηκε με τη χορηγία του ΝΕΟΝ. Η επιλογή των έργων διεθνών και Ελλήνων καλλιτεχνών ήταν εμπνευσμένη από το έργο του μεγάλου Κρητικού στοχαστή Νίκου Καζαντζάκη και ιδιαίτερα από την Ασκητική του. Στόχος της έκθεση ήταν να βάλει τα έργα σε διάλογο μεταξύ τους αλλά και με την Ασκητική, ώστε να φωτίσει τη διαδρομή της ανθρώπινης ζωής από τη γέννηση μέχρι το θάνατο.

© Νίκος Μάρκου

Για δεύτερη χρονιά  ο ΝΕΟΝ συνεργάζεται με την Whitechapel Gallery και ενεργοποιούν έναν ιστορικό χώρο στο κέντρο της Αθήνας, τον κήπο της Γαλλικής Σχολής, για να παρουσιάσουν έργα 37 σύγχρονων καλλιτεχνών από 18 χώρες, με αντικείμενο μια «βιοηθική» του 21ου αιώνα που συνδέει το ανθρώπινο με το ζωώδες, θέτοντας ερωτήματα για τη σχέση της τέχνης με διεργασίες της φύσης, την απήχηση μυθικών αφηγήσεων στη σύγχρονη κοινωνία, τη σχέση του ανθρώπου με τα ζώα.

Adrián Villar Rojas, The Theater of Disappearance, 2017

Ο ΝΕΟΝ ανέθεσε σε έναν από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της εποχής μας, τον Αργεντινός Adrián Villar Rojas, τη δημιουργία μιας νέας in-situ εικαστικής εγκατάστασης, The Theater of Disappearance, στον Λόφο των Νυμφών και το Εθνικό Αστεροσκοπείο, σε μια προσπάθεια να συνδέσει δημιουργικά τον σύγχρονο πολιτισμό με τους ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας. Ολόκληρη η περιοχή υπόκειται σε μετασχηματισμό – αρχιτεκτονικό, φυτοκομικό και συναισθηματικό. Δημιουργεί απρόβλεπτα σκηνικά προς εξερεύνηση από τον επισκέπτη, τόπους όπου νιώθουμε άβολα ή μένουμε έκπληκτοι από τις εναλλακτικές ιστορικές αφηγήσεις που προτείνουν.

Michael Landy στη Διπλάρειο Σχολή | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Η έκθεση “Breaking News – Athens” αποτέλεσε μέρος μιας σειράς εικαστικών παραγωγών του βρετανού καλλιτέχνη που προσεγγίζουν τη χαρτογράφηση του σύγχρονου αστικού χώρου. Ο Michael Landy προσκάλεσε το κοινό της Αθήνας να συνδιαμορφώσει την έκθεση με τις δικές του εικόνες, μηνύματα, φωτογραφίες, συνθήματα, τα οποία αξιοποιήθηκαν για τη δημιουργία των έργων.

Ανδρέας Λόλης Έργο στην Πόλη 2018. Ο ΝΕΟΝ στην Βρετανική Σχολή Αθηνών | Φωτογραφία © Πάνος Κοκκινιάς

Ο Ανδρέας Λόλης είναι ένας γλύπτης που δουλεύει με μάρμαρο, ένα από τα ευγενέστερα υλικά στην ιστορία των τεχνών. Δημιουργώντας με αυτό έργα «ρεαλιστικά», ταπεινά, που καμιά σχέση δεν έχουν με τη μνημειακότητα του υλικού που χρησιμοποιεί, βάζει τον θεατή σε ένα «ιλουζιονιστικό» παιχνίδι, που βασίζεται στο παραξένισμα που δημιουργεί η ένταση των αντιθέσεων: ανάμεσα στο έργο και το υλικό, στο έργο και τον χώρο όπου αυτό εντάσσεται, ανάμεσα στο «υψηλό» και το «λαϊκό», το κλασικό και το μοντέρνο.

Antony Gormley, SIGHT, 2019 NEON. Αρχαιολογικός χώρος της Δήλου @Oak Taylor Smith

Ο αρχαιολογικός χώρος της Δήλου φιλοξένησε για πρώτη φορά μια μοναδικής σύλληψης εικαστική εγκατάσταση από τον αναγνωρισμένο Βρετανό γλύπτη Antony Gormley, προϊόν σύμπραξης του Οργανισμού ΝΕΟΝ με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Ο αναγνωρισμένος Βρετανός καλλιτέχνης και οι ανθρωπόμορφες γλυπτικές εγκαταστάσεις του «επαναποίκισαν» το νησί μετά από χιλιάδες χρόνια, στο πλαίσιο της έκθεσης SIGHT, που επιμελήθηκε η Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ και η Iwona Blazwick, OBE, Διευθύντρια της Whitechapel Gallery του Λονδίνου.

Στον εμβληματικό χώρο του Ωδείου Ηρώδου Αττικού, σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης και επιμελήτριας του Μουσείου Μπενάκη Πολύνας Κοσμαδάκη, η έκθεση «Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης» ήταν μια in situ εγκατάσταση από γλυπτικές μορφές που συνθέτουν έναν κυκλικό χορό. Ο Χορός του Διονύση Καβαλλιεράτου συνδέεται άμεσα με τους τύπους, τις τελετουργίες και την κινησιολογία του αρχαίου δράματος. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Φωτογραφία: Fanis Kafantanis

Στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» ο Richard Long παρουσίασε το έργο του στον Περίπατο που οδηγεί στο Ιερό Διονύσου Ελευθερέως στη Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης, προκαλώντας έναν δημιουργικό διάλογο μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς μας με τη σύγχρονη δημιουργία.

Σε συνεργασία με την Βουλή των Ελλήνων, ο ΝΕΟΝ ανέλαβε την ανακαίνιση του πρώην Δημοσίου Καπνεργοστασίου το οποίο μετατράπηκε σε έναν εντυπωσιακό εκθεσιακό χώρο που στέγασε δύο από τις σημαντικότερες εκθέσεις του Οργανισμού με διεθνή απήχηση: Το 2021, στη χρονική συγκυρία της εθνικής επετείου και της πανδημίας, οργανώθηκε η έκθεση Portals, προσεγγίζοντας τη νέα πραγματικότητα της εποχής μας με τη συμμετοχή 59 καλλιτεχνών από 27 χώρες και 15 νέες αναθέσεις έργων. Στη συνέχεια, το 2022 πραγματοποιήθηκε η έκθεση Dream On με 18 εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας από διεθνείς και έλληνες καλλιτέχνες,  έργα τα οποία στη συνέχεια παραχωρήθηκαν σε μεγάλα μουσεία της Βρετανίας, ΗΠΑ και Ελλάδας ως μέρη της Δωρεάς της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου.

Ιωάννα Πανταζοπούλου, A Summer Evening, 2023 The Artist on the Composer NEON and Greek National Opera @Andreas Simopoulos

Ο ΝΕΟΝ σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε το πρόγραμμα εικαστικών εγκαταστάσεων “The Artist on the Composer” που διασυνδέει σύγχρονους καλλιτέχνες με την κλασική μουσική και την όπερα, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη σύμπραξη διαφορετικών μορφών τέχνης σε ένα ενιαίο σύνολο. Η πρώτη ανάθεση του προγράμματος ήταν το 2019 στον καλλιτέχνη Νίκο Ναυρίδη και το έργο Noli me Tangere μια εικαστική εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας η οποία εκτάθηκε σε όλους τους χώρους της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος. Ακολούθησε η δεύτερη ανάθεση στον κινηματογραφιστή Γιώργο Λάνθιμο και την ταινία μικρού μήκους Βληχή, που παρουσιάστηκε με τη ζωντανή εκτέλεση ορχηστρικής μουσικής το 2022, ενώ η τρίτη ανάθεση του προγράμματος, το 2023, γίνεται στην εικαστικό Ιωάννα Πανταζοπούλου, η οποία δημιουργεί μια εμβυθιστική εγκατάσταση όπου εικαστικά και μουσική προσκαλούν το κοινό να ανακαλύψει έναν μαγικό, παραμυθένιο κόσμο.