Η σκηνοθέτις Νάντια Φώσκολου μιλάει για το «Ατσάλι» στο Θέατρο Μεταξουργείο

Μεγάλωσε πηγαίνοντας θέατρο και σε αυτό οφείλει η ίδια το γεγονός ότι κόλλησε το «μικρόβιο». Από τότε δεν σταμάτησε να το «καλλιεργεί». Πέρασε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και έπειτα συνέχισε τις σπουδές της πάνω στο θέατρο κάνοντας μεταπτυχιακό στη Σορβόννη. Παράλληλα τελείωσε και τη Δραματική Σχολή Florent. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, βρέθηκε ως βοηθός σκηνοθέτη στο πλευρό του Γιάννη Χουβαρδά, ενώ η πρώτη της σκηνοθεσία έγινε δεκτή από τον Στάθη Λιβαθινό στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Αργότερα έγινε δεκτή στο τριετές επαγγελματικό Μάστερ Σκηνοθεσίας Θεάτρου του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης και από τη στιγμή που αποφοίτησε σκηνοθετεί μεταξύ Νέας Υόρκης και Αθήνας.

Τον περασμένο Μάιο παρουσίασε την παράσταση «Ατσάλι», η οποία γνώρισε πολύ μεγάλη ανταπόκριση από κοινό και κριτικούς και γι’ αυτό επαναλαμβάνεται φέτος. Με αφορμή το ανέβασμα αυτό, καθίσαμε στο φουαγιέ μαζί με τη Νάντια και μιλήσαμε για όλα όσα θέλαμε να μάθουμε για την παράσταση που μάς φέρνει για δεύτερη χρονιά στο θέατρο «Μεταξουργείο».

Όταν η 25χρονη Τζόσυ, η οποία δεν έχει καθόλου παιδικές αναμνήσεις, επισκέπτεται την ισοβίτισσα 45χρονη μητέρα της, Φέη, την οποία δεν έχει δει εδώ και 15 χρόνια, δηλαδή από τότε που η Φέη σκότωσε τον άντρα της (και πατέρα της Τζόσυ), ξεκινούν μαζί ένα ταξίδι-έρευνα στο οικογενειακό παρελθόν. Οι λεπτομέρειες του εγκλήματος αποκαλύπτονται με κινηματογραφικό σασπένς από τη σύγχρονη Σκωτσέζα συγγραφέα, ενώ οι δύο ηρωίδες εξερευνούν τη λειτουργία της μνήμης, καθώς και τα όρια της αγάπης, της λογικής και της ελευθερίας.

Η Φέη (Γιασεμί Κηλαηδόνη) και η Τζόσυ (Κατερίνα Παπαδάκη) εκκινούν από διαμετρικά αντίθετους κόσμους. Η δύναμη του έργου έγκειται στο ότι οι συναντήσεις τους μετατρέπονται σε πεδία ενέργειας τα οποία ξεπερνούν τις αντικειμενικές συνθήκες, ξεπερνούν τις προσδοκίες και τις πεποιθήσεις των δύο γυναικών -όχι μόνο της μίας για την άλλη, αλλά και της κάθε μίας για τον εαυτό της. Το σασπένς ξεδιπλώνεται σε δύο επίπεδα: κατάδυση και αποκάλυψη του τι συνέβη στο παρελθόν· αλλά και υπαρξιακή επιλογή -κρίσιμη- στο παρόν από την κάθε μία από τις ηρωίδες. Τόσο η μάνα όσο και η κόρη έρχονται αντιμέτωπες όχι απλά μεταξύ τους αλλά και με μία εκδοχή του εαυτού τους που εκπλήσσει αμφότερες.

Η συγγραφέας έχει οικοδομήσει ένα περίτεχνο πλέγμα σχέσεων ανάμεσα στα τέσσερα επί σκηνής πρόσωπα, καθώς μάνα και κόρη πλαισιώνονται από δύο δεσμοφύλακες, γυναίκα και άνδρα (Ασπασία Μπατατόλη και Ανδρέα Κωνσταντινίδη), αναδεικνύοντας τις σύνθετες διαστάσεις της ιστορίας. Η γυναίκα δεσμοφύλακας έχει συνδεθεί με τη Φέη σε βαθμό που ξεπερνά τα αναμενόμενα όρια της σχέσης φύλακα-κρατουμένου, ενώ ο άνδρας δεσμοφύλακας σπουδάζει Ηθική και Θεολογία. Έχει ενδιαφέρον να ακούμε τη δεσμοφύλακα να εξομολογείται ότι, όταν την εγκατέλειψε ο σύντροφός της, τον ήθελε νεκρό και τον ήθελε δικό της. Το έργο εγείρει ερωτήματα γύρω από την ουσία και τη λειτουργία του σωφρονιστικού συστήματος, αλλά με τρόπο όχι διδακτικό -μας παρακινεί να αναρωτηθούμε. Η Φέη ουρλιάζει ότι θέλει να βγει έξω, αλλά ταυτόχρονα έχει την εντυπωσιακή ωριμότητα να αναγνωρίζει ότι είναι το ίδιο άτομο που ήταν όταν την έκλεισαν μέσα, 15 χρόνια πριν, άρα αφού δεν έχει αλλάξει, αφού είναι εξίσου «κακιά», μάλλον δεν πρόκειται να βγει ποτέ.

Η Γιασεμί Κηλαηδόνη ενσαρκώνει τον ρόλο της Φέη, μιας ισοβίτισσας μάνας.

Είναι η τρίτη φορά που συνεργαζόμαστε: αμέσως μετά το αγαπημένο μας «Καλοκαίρι στα Σώματα» (2013), όπου είχαμε εξαιρετική συνεργασία τόσο με τη Γιασεμί όσο και με τον συγγραφέα Σωτήρη Δημητρίου, τη σκηνοθέτησα -μετά από δική της πρόταση- στην «Ελευθερία στη Βρέμη» του Φασμπίντερ (2014-15), με ένα θαυμάσιο σύνολο ηθοποιών. Είναι λοιπόν μεγάλη χαρά και τιμή που η Γιασεμί μού πρότεινε το «Ατσάλι», και που επιστρέφω στην προσφιλή αγκαλιά του «Μεταξουργείου»! Πέρα από το ότι είναι μια έξοχη ηθοποιός -έχει το σπάνιο χάρισμα να καθηλώνει τον θεατή-, θαυμάζω τη Γιασεμί γιατί διαθέτει το πολύτιμο προσόν να κατανοεί τι σημαίνει παράσταση συνόλου, και άρα να δουλεύει σε αρμονία με τον σκηνοθέτη για να βρεθεί ο «κόσμος του έργου». Όμως υπάρχει και μια βαθύτερη, «ιδεολογική» διάσταση στη σχέση μας: γνωριστήκαμε ενώ σπουδάζαμε και οι δύο στη Νέα Υόρκη. Και εξακολουθεί να μας φυσάει ο αέρας ελευθερίας που μόνο όποιος έχει βρεθεί στη Νέα Υόρκη για να κάνει αυτό που αγαπά, μπορεί να νιώσει.

Το «Ατσάλι» σε φέρνει αντιμέτωπο με το ιλιγγιώδες ερώτημα «Τι θα γινόταν αν έχανες τα λογικά σου και σκότωνες ό,τι αγαπάς περισσότερο στον κόσμο;». Ακόμη δεν μπορώ να ξεπεράσω τη δύναμη του ερωτήματος, από την πρώτη ανάγνωση, μέχρι και κάθε φορά που βλέπω την παράσταση σήμερα.

Τριαντάφυλλα, διάβολος, κατάδυση.

Η Γιασεμί Κηλαηδόνη και η Τζόσυ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους της μάνας και της κόρης αντίστοιχα. Η Ασπασία Μπατατόλη και ο Ανδρέας Κωνσταντινίδης ενσαρκώνουν δύο δεσμοφύλακες.

Είναι παρακινδυνευμένο να έχεις προσδοκίες για τα συναισθήματα των θεατών. Αυτό όμως που ελπίζω είναι ο θεατής να φεύγει από την παράσταση παρακινημένος να διερευνήσει το πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε την ευτυχία.

«Ο έρωτας σε κάνει κάθε φορά κομμάτια».

Πριν από οτιδήποτε, εύχομαι η πανδημία να υποχωρήσει όσο το δυνατόν περισσότερο γίνεται. Περαιτέρω, εύχομαι όσοι υπηρετούμε το θέατρο να δουλεύουμε σκληρά για να βρούμε -και να πούμε- το αισθητικώς απαραίτητο. Οφείλουμε να ψάχνουμε όχι το εντυπωσιακό ή το πρωτότυπο αλλά το εύστοχο και καίριο. Αλλιώς, το ερώτημα τίθεται αμείλικτο: γιατί να φύγει κανείς από το σπίτι του για να έρθει στο θέατρο; Για όλους τους συνεργάτες που δουλέψαμε για το «Ατσάλι», πρωτίστως για τους υπέροχους ηθοποιούς που βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή», αλλά και για την εκλεκτή ομάδα των συντελεστών, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από το να βλέπουμε τον κόσμο να παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την ιστορία που παίζουμε, και να διαδίδει τα καλά νέα. Αυτό είναι το θαύμα του θεάτρου -ανεκτίμητης αξίας.

Μόλις δίδαξα ένα εργαστήριο Viewpoints στο πλαίσιο του Μήνα Εφηβείας των Εκδόσεων Πατάκη. (Έχω μεταφράσει το βιβλίο της περίφημης θεατρκής τεχνικής, γραμμένο από την καθηγήτριά μου στη σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο Columbia, Ανν Μπόγκαρτ.) Στη Νέα Υόρκη δουλεύουμε μαζί με τον στενό μου συνεργάτη, τον συγγραφέα και ηθοποιό Nathan Wright, πάνω σε μια νέα παράσταση με θέμα το τέλος της φύσης.