Καλλιστεία: Γιορτή ομορφιάς ή αναχρονιστικός θεσμός;

Σαν σήμερα, το 1888, λαμβάνουν χώρα τα πρώτα καλλιστεία του σύγχρονου κόσμου στην πόλη Σπα του Βελγίου, με την εκδήλωση να θεωρείται ιδιαιτέρως επίσημη και τους καλεσμένους να καταφθάνουν ντυμένοι με καλά ρούχα σε ένα εορταστικό πνεύμα.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Lebanese Fashion History 🇱🇧 تاريخ أزياء لبنان (@lebanesefashionhistory)

Ο θεσμός καθιερώνεται και τα καλλιστεία ξεκινούν να διαδίδονται και σε άλλες χώρες, φτάνοντας μέχρι την Αμερική. Το 1921 διεξάγεται ο πρώτος διαγωνισμός για την ανάδειξη της Μις Αμερική, με τις συμμετέχουσες να έχουν ηλικία μεταξύ των 16 και των 25 ετών. Η συγκεκριμένη διοργάνωση, μάλιστα, αποτελεί την 1η του θεσμού, όπου οι διαγωνιζόμενες έκαναν την εμφάνισή τους με μαγιό. 30 χρόνια αργότερα, το 1951, τα καλλιστεία αποκτούν διεθνή χροιά, ξεκινώντας ως Διαγωνισμός Μπικίνι στη Μεγάλη Βρετανία. Ο διαγωνισμός γνωρίζει μεγάλη επιτυχία και το 1954 γίνεται η πρώτη τηλεοπτική μετάδοσή του, με τους θεατές να ξεπερνούν τα 27 εκατομμύρια άτομα!

Αντιδράσεις εναντίον του διαγωνισμού μετράμε ήδη από το 1968, όπου γυναίκες διαδήλωσαν έξω από τον χώρο διεξαγωγής των καλλιστείων με συνθήματα όπως: “Αν θέλετε κρέας, πηγαίντε στον χασάπη” ή “Καλώς ήρθατε στη δημοπρασία βοοειδών Μις Αμερική“, τα οποία έθιγαν την αντικειμενοποίηση του γυναικείου φύλου μέσω του συγκεκριμένου θεσμού.

Από το εξώφυλλο του Live Through This των Hole, 1994 -χαρακτηριστικό παράδειγμα της παρουσίας των καλλιστείων στην ποπ κουλτούρα, Φωτογραφία: Ellen von Unwerth

Σήμερα, ενάμιση -σχεδόν- αιώνα μετά τη διεξαγωγή των πρώτων καλλιστείων, ο θεσμός δεν έχει αλλάξει πολύ. Νεαρές κοπέλες διαγωνίζονται ανά τον κόσμο για να κατακτήσουν τον τίτλο της «καλλίστης».

Πίσω από τα λαμπερά φώτα, τα φανταχτερά φορέματα και τις διασημότητες που τα πλαισιώνουν, τα καλλιστεία δεν παύουν να είναι μία εκδήλωση που κάθε άλλο παρά τιμά το γυναικείο φύλο. Παρά τις διάφορες «υπερασπιστικές γραμμές» που ακούγονται κατά καιρούς για τον θεσμό, και αφορούν την ανάδειξη της διαφορετικότητας και την αναγωγή των καλλιστείων σε μία εύκολη είσοδο στον χώρο της μόδας, στην πραγματικότητα η μόνη χρησιμότητα των διαγωνισμών ομορφιάς είναι κερδοσκοπική.

Το για ποιο λόγο να κρίνεται κάποιος για την εμφάνισή του και, μάλιστα, η κριτική αυτή να τελείται ενώπιον κοινού και να αποτελεί αντικείμενο δημοσίου ενδιαφέροντος εν έτει 2022, συνιστά μία εύλογη απορία από την οποία μπορούμε να εκκινήσουμε για να αναφερθούμε στα «στραβά» των καλλιστείων.

Σε μία εποχή και μία κοινωνία που ακόμα αναρρώνει από τις διακρίσεις -κάθε είδους- του παρελθόντος, οι οποίες τοποθετούσαν τους ανθρώπους σε κατηγορίες, χωρίζοντάς τους σε ανώτερους και κατώτερους, το να προβάλουμε δημοσίως έναν θεσμό ο οποίος στοχεύει στην βράβευση ατόμων βάσει της εξωτερικής τους εμφάνισης -ενός χαρακτηριστικού, το οποίο είναι ως επί το πλείστον εκ φύσεως, όχι επίκτητο – διαιωνίζει αντιλήψεις που ταλάνιζαν την ανθρωπότητα επί αιώνες. Το μήνυμα που περνούν τα καλλιστεία και αντίστοιχοι διαγωνισμοί, πως φύσει (και όχι μόνο) χαρακτηριστικά θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διάκρισης ανάμεσα στους ανθρώπους, δεν αποτελεί γνώρισμα μίας υγιούς κοινωνίας.

Στο κάτω-κάτω η ομορφιά είναι υποκειμενική και ταυτόχρονα πολυδιάστατη. Ποιος είναι εκείνος που θα την κρίνει και για ποιόν λόγο;

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Salty Heifer (@oddball.emporium)

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα των καλλιστείων είναι πως ο θεσμός είναι άμεσα συνυφασμένος με το γυναικείο φύλο. Γιατί αυτό αποτελεί πρόβλημα; Η απάντηση είναι απλή. Τα καλλιστεία είναι από τους πιο «διάσημους» και πολυδιαφημισμένους διαγωνισμούς του σύγχρονου κόσμου και οι νικητές τους προβάλλονται παγκοσμίως. Αυτή η τόσο ευρεία κλίμακα προβολής τους καλλιεργεί λανθασμένες-παρωχημένες αντιλήψεις, διαιωνίζοντας την άποψη πως σημαντικότερο προσόν της γυναίκας είναι η ομορφιά της, μία άποψη η οποία μάς πηγαίνει δεκαετίες -ίσως και αιώνες- πίσω, αναιρώντας αγώνες χρόνων των γυναικών και του φεμινιστικού κινήματος -η οποία όμως, ταυτόχρονα, δεν έχει ξεβραστεί πλήρως από την σύγχρονη κοινωνία.

Ένα σχετικό παράδειγμα -στο οποίο συνειρμικά οδηγήθηκα- που αποδεικνύει πόσο βαθιά ριζωμένη είναι αυτή η αντίληψη στην κοινωνία μας, προέρχεται από την ανάρτηση μίας μαμάς στα social media και αφορά τον τρόπο με τον οποίο απευθυνόμαστε στα μικρά παιδιά. Ο περίγυρος της οικογένειας θα επαινέσει ένα αγοράκι για το πόσο γενναίο ή δυνατό ή έξυπνο είναι. Τα αντίστοιχα κομπλιμέντα προς τα κοριτσάκια, όμως, θα έχουν να κάνουν με την εξωτερική τους εμφάνιση.

Τέτοιες ιδέες είναι βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία και ακόμα παλεύουμε να απαλλαγούμε από αυτές. Ας μην εμποδίζουμε άλλο την εξάλειψή τους διαιωνίζοντας θεσμούς που ανήκουν, πλέον, σε μία άλλη εποχή και κοινωνία.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Lebanese Fashion History 🇱🇧 تاريخ أزياء لبنان (@lebanesefashionhistory)

Όσο για τη γνωστή «δικαιολογία» πως τα καλλιστεία αποτελούν μία ανοιχτή πόρτα για τον κόσμο της μόδας, αυτό μπορεί να ίσχυε κάποτε. Σήμερα, ωστόσο, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Τα όρια του φάσματος της «ομορφιάς» που επιλέγει ο παγκόσμιος χώρος της μόδας, πλέον, έχουν διευρυνθεί. Αντίθετα, τα καλλιστεία εξακολουθούν να κοιτούν την ομορφιά με παρωπίδες, συνεχίζοντας να προβάλλουν συγκεκριμένα πρότυπα. Αυτό, φυσικά, δεν αναιρεί πως πολλές από τις συμμετέχουσες θα μπορούσαν να εργαστούν στη βιομηχανία της μόδας -αναιρεί, ωστόσο, το ότι τα καλλιστεία είναι αυτά που θα τους «ανοίξουν τον δρόμο» για να εισέλθουν σε αυτή.

Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα του συγκεκριμένου θεσμού στη σημερινή εποχή; Μήπως αποτελούν μία καλτ πινελιά στη σύγχρονη πραγματικότητα; Μήπως εξακολουθούν να υπάρχουν λίγο για το κέρδος-λίγο από συνήθεια, χωρίς κανένα πρακτικό όφελος για την κοινωνία, αλλά μάλλον με μία ιδεολογική «ζημία» εις βάρος της;

Και τελικά τι δουλειά έχει ένας τόσο αναχρονιστικός θεσμός όσο τα καλλιστεία, σε έναν κόσμο που παλεύει να αναρρώσει από της πληγές που έχουν αφήσει στερεότυπα αιώνων και που -με τις όποιες δυσκολίες και τα όποια εμπόδια- προχωράει μπροστά και εξελίσσεται;