Ο σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος μάς μιλάει για την ταινία «Άνεμος Ελευθερίας 1821»

Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος αποτελεί μια από τις σταθερές και αξιόλογες παρουσίες στον χώρο του ελληνικού κινηματογράφου έχοντας παρουσιάσει ένα συμπαγές σώμα έργου άρτιας καλλιτεχνικής ποιότητας στο οποίο περιλαμβάνονται βραβευμένα ντοκιμαντέρ και ταινίες μυθοπλασίας.

Με τον «Άνεμο Ελευθερία 1821», τη νέα μυθοπλαστική του ταινία τεκμηρίωσης, ο Έλληνας σκηνοθέτης μας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, στο κορυφαίο γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας, την Ελληνική Επανάσταση. Το σενάριο, το οποίο και συνυπογράφει μαζί με τον Αντώνη Τολάκη, ακροβατεί ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα με επίκεντρο την γοητευτική, επινενοημένη φιγούρα ενός Έλληνα Φιλικού, του Ιωάννη Φίλωνα, αφοσιωμένου στον ιερό σκοπό του Αγώνα και τις πανανθρώπινες ιδέες και αξίες του Διαφωτισμού.

Για την ταινία, η οποία αποτελεί συνδυασμό μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος και οι συνεργάτες του προέβησαν σε διεξοδική έρευνα και τεκμηρίωση στην προσπάθεια τους να ξετυλίξουν το κουβάρι της Ελληνικής Επανάστασης, τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, τις νοοτροπίες και την καθημερινότητα της εποχής, τις πνευματικές ζυμώσεις και τις υλικές συνθήκες που οδήγησαν στη σύγκρουση και την μετέπειτα γέννηση του ελληνικού κράτους.

Με αφορμή την πρεμιέρα του «Άνεμου Ελευθερίας 1821» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τη Δευτέρα 14 Μαρτίου 2022, ο σκηνοθέτης και συν-σεναριογράφος, Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, μάς μιλάει για το ιστορικό πλαίσιο, την υπόθεση, τα πρόσωπα και τη διαδικασία δημιουργίας της επερχόμενης ταινίας, τα απαιτητικά γυρίσματα μέσα στις δύσκολές συνθήκες της πανδημίας, το μέλλον του ελληνικού σινεμά και τους λόγους που τον έκαναν να ασχοληθεί εν τέλει με την τέχνη του κινηματογράφου.

Στα 1900, σ’ ένα σκοτεινό, υπόγειο τυπογραφείο ετοιμάζεται ένα εικονογραφημένο λαϊκό ανάγνωσμα, ο Άνεμος ελευθερίας. Δεν θα προλάβει να εκδοθεί. Ένα αιώνα μετά μια ιστορικός τέχνης ανακαλύπτει κείμενα και εικόνες  στα ερείπια, για να συνεχίσει έτσι η ιστορία του βιβλίου το ταξίδι της. Ένα ταξίδι που ξεκινά τις παραμονές της επανάστασης του 1821 με ήρωα έναν έμπορο/Φιλικό, τον Ιωάννη Φίλωνα, αινιγματικό συνωμότη και φλογερό επαναστάτη ενάντια στην Οθωμανική τυραννία στα σκοτεινά χρόνια της Ιερής Συμμαχίας στην Ευρώπη. Ο Φίλων στρατολογεί επαναστάτες οργώνοντας την Πελοπόννησο απ’ άκρη σ’ άκρη. Ταξιδεύει σε Τεργέστη, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη, Βουκουρέστι μαζεύοντας χρήματα για τους σκοπούς του αγώνα και διακινώντας μπροσούρες και παράνομα έντυπα. Παρά τις διώξεις και το κυνηγητό κηρύττει με πάθος τις ιδέες του Διαφωτισμού για ελευθερία, δημοκρατία, ισονομία. Πολεμά με το όπλο στο χέρι όταν ξεσπά η επανάσταση, για να τον βρει ο καιρός της ειρήνης δάσκαλο πια, να διδάσκει τους αυριανούς πολίτες του ελεύθερου κράτους.

Τα παραπάνω είναι ένα συνοπτικό περίγραμμα της «υπόθεσης» όπως θα λέγαμε παλιά. Ο ιστορικός χρόνος της ταινίας απλώνεται από την προεπαναστατική περίοδο, κορυφώνεται με την απελευθέρωση της πρώτης ελληνικής πόλης, της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου του 1821 και εν είδει επιλόγου κλείνει στα πρώτα βήματα του νέου ελληνικού κράτους. Ο ιστορικός περίγυρος διαμορφώνει το κλίμα μέσα στο οποίο κινείται η μυθοπλασία όχι τόσο ως διαδοχή συμβάντων αλλά κυρίως στην κατεύθυνση κατανόησης και οικείωσης του θεατή με μια εποχή και τους μηχανισμούς της Ιστορίας που λειτούργησαν για να φτάσουμε στην επανάσταση του 1821. Δεν είναι λοιπόν τόσο τα γεγονότα που αρθρώνουν την αφήγηση αλλά η διακίνηση και η σύγκρουση των ιδεών σε μια εποχή όπου ο Διαφωτισμός και το αίτημα της Δημοκρατίας κινούν τους λαούς, είναι η καθημερινότητα και οι νοοτροπίες των ανθρώπων, η ρευστή κοινωνική διαστρωμάτωση που τροφοδοτεί συγκρούσεις και ρήγματα στην κυριαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η διαμόρφωση υλικών και πνευματικών συνθηκών που κάνει εφικτή τη δημιουργία και τη δράση μιας μυστικής επαναστατικής οργάνωσης όπως αυτή της Φιλικής Εταιρείας, τα ένοπλα σώματα -Κλέφτες, Αρματολοί, Μανιάτες, Σουλιώτες -που στήριξαν τα πρώτα βήματα του Αγώνα. Βέβαια υπάρχουν και στάσεις σε κάποιους σταθμούς/ορόσημα της περιόδου όπως η υπογραφή του περίφημου «Συμφωνητικού των Κιτριών» που συνένωσε και δέσμευσε στο όραμα της επανάστασης τις Μανιάτικες οικογένειες, συμβάντα από τον πολυκύμαντο βίο των Περραιβού και Παπαφλέσσα, η καθοριστική συνάντηση των Φιλικών στο Ισμαήλιο της Βεσσαραβίας που οργάνωσε και όρισε την έναρξη του Αγώνα, η κρυφή έλευση του Κολοκοτρώνη στη Μάνη τις παραμονές της επανάστασης που βάζει τέλος στη μακρόχρονη εξορία του στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο, το ταξίδι και η άφιξη στη Μεσσηνία του πλοίου με πολεμοφόδια της Φιλικής Εταιρείας μια εβδομάδα πριν την κήρυξη της επανάστασης, το «τέχνασμα» που οδήγησε στην κατάληψη και την απελευθέρωση της Καλαμάτας. Η ιστορική περιοδολόγηση συμπληρώνεται με αναφορές και στη «Συνέλευση της Βοστίτσας» εκεί που ο Παπαφλέσσας συγκρούεται με τους προκρίτους και την ιεραρχία του κλήρου αλλά και στις δραματικές εξελίξεις που σημάδεψαν τη Νότια Πελοπόννησο με την άφιξη του Ιμπραήμ, τη θυσία του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, τη ναυμαχία στο Ναβαρίνο. Όλα αυτά βέβαια, ενταγμένα στην αφηγηματική ανέλιξη της μυθοπλασίας.

Η ανάγκη μας για ιστορίες και ήρωες υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει

Η ανάγκη μας για ιστορίες και ήρωες υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Μια τέτοια ανάγκη γέννησε το λαϊκό ανάγνωσμα Άνεμος ελευθερίας στις αρχές του 20ου αιώνα, μια τέτοια ανάγκη και την ταινία μας στον 21ον αιώνα. Οι Έλληνες είναι ένας από τους λίγους λαούς στους νεότερους χρόνους που απέκτησαν την κρατική τους υπόσταση με μια επανάσταση. Η επανάσταση κατά των Τούρκων το 1821 έρχεται να προστεθεί δίπλα στην αμερικανική και γαλλική επανάσταση και θα έχει ως αποτέλεσμα μετά από μακροχρόνιο αγώνα τη δημιουργία της Ελλάδας. Και όλα αυτά θα γίνουν την εποχή της παντοδυναμίας της Ιερής Συμμαχίας και ενάντια στη θέληση τριών πανίσχυρων αυτοκρατοριών, της Οθωμανικής, της Τσαρικής και της Αυστροουγγρικής. Μιλάμε λοιπόν για ένα γεγονός παγκόσμιας ακτινοβολίας που συνεχίζει να μάς εκπλήττει για το πως έγινε κατορθωτό και λογικό να κεντρίζει ακόμη και σήμερα τη φαντασία μας. Θεώρησα πως ο συνδυασμός μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ θα είναι ο πλέον ενδεδειγμένος για την παρουσίαση αυτού του θέματος.

Είναι μια μοναδική περίπτωση επαναστάτη και λόγιου που για τριάντα ολόκληρα χρόνια συνεχώς αγωνίζεται άλλοτε με την πένα και άλλοτε με τα όπλα. Τον βρίσκουμε σύντροφο του Ρήγα να συλλαμβάνεται  στην Τεργέστη το 1798, εν συνεχεία προχωρεί σε ανατυπώσεις του Θούριου και δικών του ποιημάτων σε Κέρκυρα και Λυών για να ακολουθήσει η ένοπλη συμμετοχή του στους αγώνες των Σουλιωτών κατά του Αλή Πασσά και αργότερα το σπουδαίο έργο που επιτελεί ως ανώτερο στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας και κορυφώνεται με τη συμβολή του στη συμφιλίωση των Μανιάτικων οικογενειών και την ένταξή τους στον αγώνα. Παραμονές της επανάστασης με εντολή της Φιλικής πηγαίνει στην Ήπειρο και πολεμά πάλι με τους Σουλιώτες κατά του Χουρσίτ πασά. Μέχρι και την τελευταία μάχη της επανάστασης στην Πέτρα με τον Δημήτριο Υψηλάντη το 1829 συνεχώς αγωνίζεται. Επί πλέον θα μας αφήσει και τα απομνημονεύματά του σημαντική πηγή πληροφοριών, από τα μέσα, για τα τεκταινόμενα του Αγώνα.

«Μια ταινία για το 1821 οφείλει να στηριχθεί στις αλήθειες της Ιστορίας και ταυτόχρονα αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της τέχνης του κινηματογράφου -της επιδραστικότερης τέχνης της εποχής μας-να αποτυπώσει την περιπέτεια της επανάστασης, το μεγαλείο των ανθρώπων της, τις ωδίνες της Ιστορίας σε μιαν εποχή που γέννησε τον κόσμο της νεωτερικότητας βγάζοντας την ανθρωπότητα από το σκοτάδι» σχολιάζει ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος

Για την ακρίβεια των πραγμάτων να πω ότι η ταινία δεν εντάσσεται σε κάποιον κεντρικό σχεδιασμό ούτε έχει σχέση με την Επιτροπή για τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση. Ξεκίνησε το 2018 ως μια πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Καλαμάτας «Φάρις» και της κινηματογραφικής εταιρείας Viewmaster films. Με φώναξαν τότε οι παραγωγοί Κώστας Λαμπρόπουλος και Γιώργος Κυριάκος και μου είπαν πως θέλουν να κάνουν μια ταινία για το 1821. Είχαμε συνεργασία από παλιά, πάνω από 25 χρόνια, αλληλοεκτίμηση, γνώριζαν δε και το ενδιαφέρον μου για αυτά τα θέματα. Επιλέξαμε όπως ήδη ανέφερα η ταινία να είναι συνδυασμός μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ. Τους πρότεινα αυτή την ιστορία, στη συνέχεια μετά και από μεγάλη έρευνα γράψαμε το σενάριο σε συνεργασία με τον Αντώνη Τολάκη και τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Σαφώς ο ορίζοντας της επετείου, τότε, είναι αφορμή για το ξεκίνημα αυτού του έργου το οποίο έγκαιρα σχεδιάζεται και μπαίνει σε εφαρμογή άσχετα αν η πανδημία και οι καραντίνες οδήγησαν τελικά σε κάποιες καθυστερήσεις. Τώρα αν πράγματι είναι η μοναδική -τουλάχιστον μέχρι στιγμής-  αυτό σίγουρα όπως και να το δει κανείς είναι λυπηρό. Μιλάμε για το κορυφαίο γεγονός της νεότερης ιστορίας μας και σίγουρα θα έπρεπε να έχουν γίνει και άλλα σχέδια. Βέβαια η πανδημία δημιούργησε προβλήματα αλλά νομίζω πως και πάλι θα μπορούσαν να έχουν γίνει περισσότερα πράγματα σε όλους τους τομείς.

Μια ταινία για το 1821 οφείλει να στηριχθεί στις αλήθειες της Ιστορίας και ταυτόχρονα αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της τέχνης του κινηματογράφου -της επιδραστικότερης τέχνης της εποχής μας- να αποτυπώσει την περιπέτεια της επανάστασης, το μεγαλείο των ανθρώπων της, τις ωδίνες της Ιστορίας σε μιαν εποχή που γέννησε τον κόσμο της νεωτερικότητας βγάζοντας την ανθρωπότητα από το σκοτάδι. Ο συνδυασμός μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ είναι ο ιδανικός για να ενσωματώσει στην ταινία τις αιτιακές σχέσεις της ιστορικής έρευνας αλλά και την αφήγηση της μυθ-ιστορίας, τα ντοκουμέντα της Ιστορίας αλλά και τους ήρωες της μυθοπλασίας. Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινείται η ταινία Άνεμος ελευθερίας στην οποία ενσωματώνονται τρεις διαφορετικές εποχές: το 1821 στο οποίο διαδραματίζεται η μυθοπλασία, το 1900 όπου η ηρωική και ρομαντική διάσταση της επανάστασης είναι ακόμη κυρίαρχη και το παρόν όπως αυτό στοχάζεται το παρελθόν.

Η ταινία έχει τρεις ήρωες -όλοι επινοημένοι- σε ένα διάστημα σχεδόν 200 χρόνων. Ο Φρίξος, ένας καλλιτέχνης στις αρχές του εικοστού αιώνα, φτιάχνει χρωμολιθογραφίες, εξαιρετικά διαδεδομένο είδος πριν την εποχή του κινηματογράφου, που εικονογραφούν ανάμεσα στα άλλα και λαϊκά αναγνώσματα και επιφυλλίδες για το 1821. Μία από τις ιστορίες που εικονογραφεί ο Φρίξος είναι ο «Άνεμος Ελευθερίας » που έχει ως ήρωα τον Φιλικό Ιωάννη Φίλωνα, προσωπείο Φιλικού της εποχής στο οποίο συσσωματώνονται χαρακτηριστικά και δράσεις υπαρκτών προσώπων που έδρασαν εκείνη την περίοδο. Η επινοημένη μαρτυρία του είναι το υλικό του εικονογραφημένου λαϊκού αναγνώσματος.

Αυτή που ανακαλύπτει και διασώζει την ιστορία και τις χρωμολιθογραφίες είναι μια ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων. Είναι το τρίτο επινοημένο πρόσωπο, κινείται στο παρόν και ετοιμάζει μια έκθεση/αφιέρωμα στον εικονογράφο Φρίξο. Στην έρευνά της για τον καλλιτέχνη, για τα συμβάντα και τα πρόσωπα που απεικονίζει αλλά και για να τεκμηριώσει τι είναι αλήθεια και τι ανήκει στη φαντασία, απευθύνεται σε κάποιους ιστορικούς που οι στοχευμένες παρεμβάσεις τους φωτίζουν πτυχές της αφήγησης, αναδεικνύουν κίνητρα και αιτίες ή και αναιρούν διαδεδομένες πλάνες. Σύντομες ενθέσεις, τέσσερις στον αριθμό, που συνδιαλέγονται λειτουργικά με το μυθοπλαστικό ιστό, αποσαφηνίζουν ερωτήματα αλλά και συνδέουν τους αρμούς της αφήγησης. Αυτά τα ενθέματα Ιστορίας πέρα από την τεκμηριωτική τους αξία  είναι πολύτιμες καταθέσεις για το πως βλέπει η εποχή μας το 1821 σε αντιδιαστολή με την πρόσληψη της επανάστασης στις αρχές του 20^ου αιώνα από μια άλλη γενιά που επένδυσε στην Ιστορία ως πραγματικότητα αλλά και ως μήτρα του συλλογικού φαντασιακού.

Τα οπτικά τεκμήρια της εποχής έχουν να παρουσιάσουν μόνο λίγες γκραβούρες και σχέδια που μας κληροδότησαν περιηγητές που ταξίδεψαν στην περιοχή ή φιλέλληνες που αγωνίστηκαν στην επανάσταση. Σαφώς είναι πηγή πληροφοριών που συχνά όμως η έντονα υποκειμενική ματιά θολώνει την εγκυρότητα της απεικόνισης.

Γραπτές μαρτυρίες και περιγραφές βοήθησαν κι αυτές στο να προσεγγίσουμε την εικόνα της εποχής. Από το 2018 που ξεκίνησε η έρευνα και η συγγραφή του σεναρίου μέχρι και το 2021 που ολοκληρώθηκε η ταινία δεν έπαψε στιγμή η αναζήτηση πληροφοριών και τεκμηρίων. Σ’ όλα τα στάδια υλοποίησης της ταινίας και για κάθε καρέ του φιλμ έπρεπε διαρκώς να ελέγχεται και να επιβεβαιώνεται ό,τι φαίνεται και ό,τι ακούγεται. Βιβλιογραφία και πάσης φύσεως πηγές στάθηκαν χρήσιμα βοηθήματα ειδικά για να καταλήξουμε στα σκηνικά και τα κοστούμια. Για αυτά τα τελευταία να σταθώ στην απώλεια λόγω κορωνοϊού ενός βασικού συνεργάτη, της αγαπητής Ιουλίας Σταυρίδου. Με την εκλεκτή σκηνογράφο και ενδυματολόγο δουλεύαμε για πάνω από ενάμισι χρόνο στην προεργασία, έχοντας ορίσει, ήδη μετά από  μια αναβολή, σαν ημερομηνία έναρξης των γυρισμάτων τις 14 Σεπτεμβρίου 2020, όταν τέλη Αυγούστου ο ιός έκοψε πρόωρα το νήμα της ζωής της. Η ταινία είναι αφιερωμένη στη μνήμη της.

«Σ’ όλα τα στάδια υλοποίησης της ταινίας και για κάθε καρέ του φιλμ έπρεπε διαρκώς να ελέγχεται και να επιβεβαιώνεται ό,τι φαίνεται και ό,τι ακούγεται», επισημαίνει ο σκηνοθέτης

Για μένα τα όρια είναι λίγο τεχνητά. Κι αυτό προσπάθησα να το δείξω κυρίως με την ταινία Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Αυτό που λέμε ντοκιμαντέρ με την έννοια του ντοκουμέντου, που διεκδικεί την αυθεντικότητα και την αλήθεια, ουσιαστικά δεν υφίσταται. Διότι πάντα υπάρχει ένας άνθρωπος πίσω από την κάμερα, ο οποίος κουβαλάει μία γνωστική, συναισθηματική, εμπειρική σκευή και άποψη. Δεν υπάρχει ένα ουδέτερο βλέμμα. Το τι θα διαλέξω να κινηματογραφήσω, η ίδια η επιλογή του κάδρου, είναι ένας βιασμός της πραγματικότητας. Διαλέγεις κάτι να απομονώσεις. Επίσης είναι και μία τομή στον χρόνο. Είτε χρησιμοποιείς το μοντάζ πιο πολύ, είτε έχεις μεγάλα μονοπλάνα… Παράλληλα αυτό που έχεις επιλέξει να προβάλεις σε αντιδιαστολή με αυτό που έχεις αφήσει απ’ έξω καταρρίπτει την έννοια του ντοκουμέντου και εισέρχεσαι πλέον στο πεδίο της μυθοπλασίας. Αλλά ακόμα κι εγώ, ο ίδιος άνθρωπος, αν έκανα την ταινία είκοσι χρόνια πριν ή μετά, τι αλλαγές θα είχε;

Άλλωστε νομίζω ότι αυτό είναι και η ουσία του έργου τέχνης. Το γεγονός δηλαδή ότι είναι κάτι ζωντανό και σε αντιστοίχηση κάθε φορά, με την εποχή, με τα μηνύματα που παίρνεις, με τα προσωπικά σου βιώματα τη δεδομένη στιγμή και αναλόγως το ερμηνεύεις. Για μένα τουλάχιστον τα όρια αυτά είναι τεχνητά.

Η πραγματικότητα είναι ο σταθερός τροφοδότης της θεματολογίας μου όπως άλλωστε για όλους τους ανθρώπους

Νομίζω δεν είναι εύκολο να ομαδοποιήσουμε κατά «είδος» την ανταπόκριση του κοινού. Πιστεύω πως ο θεατής επιλέγει κατά περίπτωση χωρίς να ακολουθεί κατά πόδας το ιστορικό σινεμά. Εν πολλοίς ο κινηματογράφος αφηγείται ιστορίες, μικρή σημασία έχει αν ιστορεί το μακρινό παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον. Εκτός από πιθανούς λάτρεις του είδους που αμφιβάλλω αν υπάρχουν τέτοιοι στη χώρα μας.

Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν το Δεκέμβρη του 2020 και το Γενάρη του 2021 εν μέσω πανδημίας και σκληρής καραντίνας. Ειδικές άδειες για μετακινήσεις, συνεχείς υγειονομικοί έλεγχοι ήρθαν να προστεθούν στις έτσι κι αλλιώς αντίξοες συνθήκες εξωτερικών γυρισμάτων στην καρδιά του χειμώνα συνήθως σε ορεινά μέρη και συχνά με έντονα καιρικά φαινόμενα. Δουλεύαμε εκτός έδρας και δεν υπήρχαν ξενοδοχεία να μείνουμε, εστιατόρια να φάμε. Για όλα χρειάστηκε η παραγωγή να εξασφαλίσει ειδικές άδειες ή να βρει λύσεις εκ των ενόντων. Εκείνη την περίοδο δεν έχουν ξεκινήσει οι εμβολιασμοί  άρα και οι επαγγελματίες της ταινίας αλλά και πλήθος κόσμου από τις γύρω περιοχές που βοήθησε και συμμετείχε στην ταινία -ανιδιοτελώς- συνειδητά έκαναν μια επιλογή υψηλής επικινδυνότητας. Μια λεπτομέρεια ακόμη για το μέγεθος της προσφοράς όσων εμφανίζονται στο φιλμ. Μικροί και μεγάλοι, παιδιά, παππούδες, γιαγιάδες συμμετείχαν με ενθουσιασμό, το χαίρονταν, κάτι που το περάσαν και στο συνεργείο. Σημειωτέον πως την ώρα της λήψης υποδυόμενοι το ρόλο έπρεπε να αφαιρούν τη μάσκα, απεκδυόμενοι έτσι και την όποια προστασία τούς παρείχε. Το ίδιο ίσχυε βέβαια και για τους ηθοποιούς. Πάντως ήταν μεγάλο το άγχος, πρωτίστως για την υγεία όλων μας και βέβαια αν εμφανιζόταν έστω κι ένα κρούσμα θα σταματούσαν τα γυρίσματα για δύο εβδομάδες το λιγότερο. Πράγμα που σήμαινε πως σε τέτοιες μεταβαλλόμενες συνθήκες θα ήταν σχεδόν αδύνατον να ξαναμονταριστεί ο μηχανισμός παραγωγής.

Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος σχολιάζει για τις δύσκολες συνθήκες των γυρισμάτων σε περίοδο καραντίνας: «Εκείνη την περίοδο δεν έχουν ξεκινήσει οι εμβολιασμοί  άρα και οι επαγγελματίες της ταινίας αλλά και πλήθος κόσμου από τις γύρω περιοχές που βοήθησε και συμμετείχε στην ταινία -ανιδιοτελώς- συνειδητά έκαναν μια επιλογή υψηλής επικινδυνότητας»

Σε επίπεδο παραγωγής ταινιών πιστεύω πως ο κινηματογραφικός χώρος θα βρει, αν δεν βρήκε ήδη, το βηματισμό του. Οι άνθρωποι επιμένουν, προσπαθούν, βρίσκουν τρόπους να γυρίζουν ταινίες. Το πάθος για δημιουργία δεν καταλαγιάζει. Προβλήματα βέβαια δημιουργούνται από την οικονομική δυσπραγία, ως επακόλουθο της πανδημίας, που θα επηρεάσει τους ήδη αναιμικούς προϋπολογισμούς παραγωγής και πιθανόν και τον αριθμό των παραγόμενων ταινιών. Αυτό που κτυπήθηκε ωστόσο στην αλυσίδα της κινηματογραφικής βιομηχανίας είναι η αίθουσα. Κι αυτό έχει τις επιπτώσεις του και στη χρόνια δοκιμαζόμενη ελληνική ταινία.

Ανάγνωση και θέαση ήταν δυο σημαντικές προσλαμβάνουσες των παιδικών μου χρόνων που μέστωσαν σχεδόν παράλληλα και επηρέασαν τις μελλοντικές μου επιλογές. Οι γονείς μου διάβαζαν πολύ οπότε ξεκίνησα κι εγώ από νωρίς κρατώντας διαρκώς μια σταθερή σχέση με το βιβλίο και διευρύνοντας συνεχώς το πεδίο των ενδιαφερόντων μου. Ταυτόχρονα ο κινηματογράφος, μιλάμε για την προ τηλεόρασης εποχή, ήταν τότε μια μοναδική σε ένταση εμπειρία και τις εικόνες μιας ταινίας τις κουβαλούσαμε για καιρό μαζί μας, τις διηγούμασταν σε φίλους και συμμαθητές, τις παίζαμε στα παιχνίδια μας. Συνάμα τις ιστορίες που διάβαζα, που άκουγα, τις έφτιαχνα εικόνες στη φαντασία μου, τις έκανα ταινία που μπορεί να μην έφτανε στην οθόνη αλλά κυρίευε του μυαλού μου την οθόνη. Λογικό ήταν αυτές οι πρώτες εμπειρίες -κι άλλα πολλά που ήρθαν αργότερα- να χαράξουν το δρόμο που ακολούθησα.

Στην εφηβεία μου, μέσα στη Χούντα, άρχισα να έρχομαι σε επαφή με τα νέα ρεύματα του κινηματογράφου και το Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο που με τα συν και τα πλην του έφερνε μια νέα ματιά στα καθ’ ημάς, ενισχυμένος επιπλέον και με αντιστασιακές περγαμηνές. Στη μεταπολίτευση που ακολουθεί οι εισαγωγείς ευτυχώς βγάζουν και παλιότερες ταινίες, απαγορευμένες ή που είχαν κριθεί στον καιρό τους αντιεμπορικές, πληθαίνουν τα αφιερώματα και με αδιάπτωτο ρυθμό συνεχίζεται η σπουδαία δουλειά που κάνουν οι δύο κινηματογραφικές αίθουσες -Αλκυονίς και κυρίως το Στούντιο, από κοντά και η Ταινιοθήκη. Διαρκώς εμπλουτίζεται η σχέση μου με τον κινηματογράφο, κάτι που συνεχίζεται και στα χρόνια του Παρισιού και σταθερά διευρύνεται το ενδιαφέρον μου για τις τέχνες, ειδικά ποίηση και εικαστικά· άλλωστε υπήρξα και εκδότης περιοδικού λόγου και τέχνης. Τα αναφέρω  αυτά γιατί θεωρώ πως το γενικότερο κλίμα της εποχής ήταν αυτό που επηρέασε συνολικά τις επιλογές μου χωρίς να είμαι σε θέση να ανιχνεύσω συγκεκριμένες οφειλές. Σαφώς και υπάρχουν αλλά μάλλον λειτουργούν υπόρρητα.

«Αυτό που λέμε ντοκιμαντέρ με την έννοια του ντοκουμέντου, που διεκδικεί την αυθεντικότητα και την αλήθεια, ουσιαστικά δεν υφίσταται. Διότι πάντα υπάρχει ένας άνθρωπος πίσω από την κάμερα, ο οποίος κουβαλάει μία γνωστική, συναισθηματική, εμπειρική σκευή και άποψη», εξηγεί ο σκηνοθέτης

Η πραγματικότητα είναι ο σταθερός τροφοδότης της θεματολογίας μου όπως άλλωστε για όλους τους ανθρώπους. Βεβαίως μια πραγματικότητα που συνδιαμορφώνεται εξίσου ως Είναι αλλά και ως θέαση, ανάγνωση, ακρόαση. Αλλά και σαν καταβολές, οι σπουδές μου σε κινηματογράφο και οικονομία ορίζουν ως φαίνεται μια συνεχή αμφίδρομη ανταλλαγή μεταξύ δοκιμιακού λόγου και φαντασίας που ίσως εξηγεί ως ένα βαθμό τα ενδιαφέροντά μου.

Αυτή τη στιγμή γυρίζω ένα ανθρωπολογικό/οικολογικό ντοκιμαντέρ για τις ξερολιθιές σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και παράλληλα ετοιμάζω και μια ταινία μυθοπλασίας.